Saga - 1974, Qupperneq 198

190
RITFREGNIR
Loks hefur þetta hirðuleysi um merkingu orða á einum stað
leitt til leiðinlegrar staðreyndarvillu. Sagf er að ráðherraábyrgð
í tillögum Valtýs Guðmundssonar um lausn stjórnarskrármálsins
hafi átt að tryggja þingræði (bls. 64—65). Það er dálítið bagalegur
misskilningur á sögu 19. aldar að halda að lagaleg ráðherraábyrgð
sé ein sér nokkur trygging fyrir þingræði. Þann misskilning hefði
höfundur getað forðast ef hann hefði athugað rækilega greinar
Odds Didriksen í Sögu um þingræðiskröfuna í stjórnarskrárbarátt-
unni. Raunar held ég að hann hefði í fleiri atriðum getað haft
meira gagn ajf greinum Odds en hann hefur, enda er þeirra ekki
getið í ritaskrá bókarinnar.
Aðrar beinar staðreyndarvillur sem ég hef tekið eftir eru smá-
vægilegar. Það er til dæmis ekki rétt að stjómarskrárfrumvarpi
alþingis hafi verið breytt í málamiðlunarátt árið 1887 (bls. 60).
Það var þvert á móti nokkru róttækara en frumvarpið 1885 að því
leyti að tekin voru inn í það ákvæði sem áttu að tryggja þing-
ræðisstjóm. Einnig er villa, og mun runnin frá Sögu Islendinga,
að beðið hafi verið um innlendan æðsta dómstól í þingsályktuninni
um stjórnarskrármálið 1895 (bls. 62—64). Þar var aðeins beðið
um sérstakan íslenskan dómstól til að dæma í ábyrgðarmálum ráð-
herra (landsdóm). Um innlendan æðsta dómstól í stað hæstaréttar
Dana var fjallað sem einfalt löggjafaratriði. Þá er að minnsta kosti
hæpið að kalla Hið íslenska prentarafélag sem stofnað var 1897
fyrsta stéttarfélag iðnaðarmanna á íslandi (bls. 104). Annars
vantar bagalega skýringu á hvað stéttarfélag sé.
Á þessa annmarka er ekki bent í aðfinnsluskyni. Engir þeirra
munu meiri en gerist og gengur í sambærilegum ritum, nema síður
sé. Þeir eru taldir hér annars vegar í þeirri von að það kunni
að koma að gagni ef bókin verður endurskoðuð til annarrar útgáfu,
hins vegar til að varpa fram óljósum hugmyndum um hvernig við
getum stefnt að framförum í fræðigrein okkar. Niðurstaða mín um
þessa bók verður sú að hún sé mikil framför frá fyrri bókum
hliðstæðum en ekki sú bylting sem sögukennslan þarf nú með. I
slcólum er sífellt verið að ryðja burt námsefni sem farið er að
standa þar af venjunni einni, latínan er nýjasta dæmi þess. Ef
sagan á ekki að hljóta sömu örlög þarf að endurskoða hana á miklu
róttækari hátt en hér er gert. Bók Heimis er því kærkominn fengur
að því tilskildu að hún verði ekki einráð á markaðnum um margra
áratuga skeið.
Gunnwr Karlsson.