Saga - 2000, Blaðsíða 49

SAGNARITUN UMISLENSKAR MIÐALDIR FRAM UM 1300 47
Lúðvík komst að sömu niðurstöðu og Heusler, að mikill munur
væri á lögum og sögum hvað varðaði lausn deilna og að stór hluti
þeirra væri leystur með sátt.25
í bók sinni Feud in the Icelandic Saga frá 1982, og í síðari skrifum,
reyndi Jesse Byock aðra leið. Byock vildi rannsaka lausn deilna í
íslendingasögunum án þess að einblína á lögin samtímis. í kjölfar
hans fylgdi William Ian Miller sem fjallað hefur ítarlega um deil-
ur í fjölda greina og í bókinni Bloodtaking and Peacemaking. Feud,
Law, and Society in Saga Iceland frá 1990. Það sem einkennir skrif
Byocks og Millers eru sterk áhrif frá mannfræðingum og að þeir
einbeita sér um of að einstökum þáttum deilnanna, og ekki
hverri deilu fyrir sig, hvemig hún hófst, þróaðist og var til lykta
leidd. Umfjöllun þeirra verður því fyrir vikið nokkuð óljós. Nið-
urstaða Byocks, Millers og annarra sem fjallað hafa um þetta efni,
benda til þess að dómakerfi Grágásar hafi lítið verið notað, og
að í samfélagi þjóðveldisaldar sem var án ríkisvalds hafi sáttin
(gerðin) verið besta leiðin til að leiða deilur til lykta á varanlegan
hátt.
Ein forsenda umræðunnar eftir 1970 var breytt viðhorf til ís-
lendingasagnanna sem sagnfræðilegra heimilda. Einn hinna
fyrstu til að takast á ný á við þetta sígilda vandamál var Jesse
Byock í fyrrnefndri bók sinni Feud in the lcelandic Saga. Hann álít-
ur að íslendingasögurnar séu byggðar upp kringum deilur og að
þær endurspegli átök sem átt hefðu sér stað í raunveruleikanum.
Slík heimildarrýni mætti andspymu hjá bókfestumönnunum. í
ntdómi um bók Byocks segir Hermann Pálsson að grundvall-
armistök Byocks felist í því að hann noti íslendingasögumar sem
félagslegar heimildir og ekki sem bókmenntir sem hægt sé að
greina á gagnrýnin hátt.26
f kjölfar Byocks fylgdu fræðimenn sem fullyrtu að íslendinga-
sögumar væm fyrst og fremst heimildir um tímabilið frá miðri 12.
öld til loka 13. aldar, jafnframt því sem þeir notuðu samtíðarsög-
urnar um sama tímabil. Nægir þar að benda á Miller. Þrátt fyrir að
hann og aðrir reyni á þennan hátt að smeygja sér undan hinu sí-
gilda vandamáli sem tengist heimildargildi íslendingsagnanna,
25 Lúðvík Ingvarsson, Refsingar á íslandi, bls. 326.
26 Hermann Pálsson, „Book Reviews", bls. 590.