Saga - 2000, Blaðsíða 296

294
RITFREGNIR
hafi þá verið of uppteknir af að kljást við Spánverja til að standa uppi í
hárinu á Dönum. Ennfremur hafi Englendingar borið ótta fyrir flota
Dana (bls. 53-54). Helgi talar einnig um það tak sem Danir höfðu á sigl-
ingu Englendinga og annarra um Eyrarsund (bls. 94) en það er þáttur sem
Björn Þorsteinsson lagði mikið upp úr. í lokin á bókinni (bls. 311-12)
tekur Helgi þessi atriði saman og hugleiðir hvort dýpri ástæður geti leg-
ið fyrir minrii árekstrum og meiri friðsemd. Þetta tengir hann hugleiðing-
um um sterkara ríkisvald í Evrópu á 16. og 17. öld sem margir fræðimenn
hafa skoðað, hér á landi m.a. Ámi Dam'el Júlíusson.
Allt eru þetta skemmtilegar athuganir en stundum getur farið svo að
fræðingurinn skilji samhengið „of vel". Sem dæmi um þetta má nefna
afstöðuna til Baska sem Helgi leggur sig fram um að kryfja, þ.á m. um-
snúning Ara sýslumanns í Ögri (bls. 181-86). Hann telur fram mörg at-
hyglisverð atriði en þau eru þó varla nema tilgátur enda sett fram sem
slík. Það er tæpast nógu sannfærandi tilgáta að íslendingar hafi litið á
enska fiskimenn sem bandamenn en hins vegar að „baskneskir hvalskutl-
arar og enskir sjóræningjar urðu eitt í hugum margra íslendinga" (bls.
185). Bilið milli enskra fiskimanna og enskra sjóræningja gat verið svo
stutt, eins og Helgi bendir á, að dómstólar áttu erfitt með að greina á milli.
í Sjórdnum og siglingum er verkinu valið „ákveðið frásagnarsnið" (bls.
313). Kaflar eru stuttir og fyrirsagnir þeirra stundum hnyttnar: Það var
fyrir löngu (átt er við fiskinn), Hark í Harwich, Hall kemur flíkum í felur.
Um enskan fálkaveiðimann stendur (bls. 300): „Má segja að að hann hafi
haft úti allar klær til að bjarga sér." Sjóræningjar tveir, kumpánar frá bæn-
um Sandwich fá þessa umsögn (bls. 159): „Sú líking er nærtæk að þeir hafi
verið eins og samloka frá Sandwich." Til sögunnar er kallaður Benjamin
Britten, vitnað er í dægurlög um Vestmanneyjar og hvalurinn Keiko er
notaður til staðsetningar. Hófstilling er þó yfirleitt viðhöfð um stílfæring-
ar. Sjaldan er dregin upp mynd án þess að hægt sé að skjalfesta drætti
hennar. Sjaldgæfar eru sviðsetningar og jafnan varkárar en sumar smekk-
legar (bls. 115): „Þegar skotin riðu af og vitin fylltust púðurreyk, hefur
ótölulegur fjöldi fugla á bjarghillum og brúnum, í skorum og skútum þot-
ið upp með gargi miklu og slætti og fuglagerið svo mikið að verið hefur
sem ský drægi fyrir sólu." Kaflar eru úr ferðum höfundar um Suðaustur-
England og koma þar fyrir hugnanlegar lýsingar á aðstæðum í nútíman-
um, á landslagi, mannlífi og byggingum, með samanburði við fortíð. Ekki
er þar heldur um glannalegar fullyrðingar að ræða en má stundum gruna
að grínaktug varkámi ráði stundum orðavali (bls. 223): „Austur-Anglía er
fagurt land, ef ekki beinh'nis frítt."
Frásögn sem sagnfræðileg aðferð er auðvitað hundgömul en hefur
gengið í endumýjun lífdaganna hin si'ðari ár. Um 17. öldina hafa t.d. skrif-
að af mikilli list og góðri fræðimennsku þeir Peter Englund (Ofredsdr) og
Simon Schama (The Embarrassment of Riches). Helgi Þorláksson gengur