Saga - 2000, Blaðsíða 348

346
RITFREGNIR
þess að varðskipin hefðu getað fært togarann til hafnar hefðu stjórnvöld í
Reykjavík haft hraðari hendur og verið eilítið hugumstærri en raun bar
vitni. Hvort það hefði orðið málstað íslendinga til framdráttar er til lengd-
ar lét er svo önnur saga.
Viðbrögðum varðskipsmanna við málalokum í þessu tiltekna máli lýs-
ir Höskuldur svo:
Sár vonbrigði fylltu hugann þegar við litum yfir liðna atburðarás og
okkur fannst stjórnvöld hafa svikið okkur. Þau höfðu ekki þorað að
standa að baki okkur þegar út { alvöruna var komið. Aðeins um
tuttugu mínútur höfðu liðið frá því við stukkum yfir á togarann þar
til við höfðum náð allri stjóm hans á okkar vald, en stjómvöld höfðu
eytt mestöllum morgninum í að taka ákvörðun sem engum árangri
skilaði þegar til kastanna kom. Síðan réttlættu þau undanlátssemi
sína og linkind fyrir landsmönnum með þvf að höfða til drenglyndis
og mannúðar (bls. 24).
Þessi tvö dæmi vom valin til þess að sýna ólík viðhorf tveggja manna,
sem upplifðu sama atburðinn frá tveimur ólíkum hliðum. Útilokað er að
kalla aðra frásögnina rétta og hina ranga, en líkast til endurspegla þær
ólík viðhorf þjóðarinnar til landhelgismálsins og einstakra atburða þess.
Rit Daviðs Ólafssonar er öðm fremur saga hafréttarráðstefnanna og
hinnar diplómatísku hliðar landhelgismálsins. Það er byggt á ýtarlegri
rannsókn mikilsverðra fmmheimilda og er að því leyti traust fræðirit,
sem góður fengur er að. Eins og áður sagði em margar þessar heimildir
birtar orðréttar í texta eða á myndum og er það í sjálfu sér góðra gjalda
vert. Enn betra hefði þó verið ef þær hefðu verið birtar í heild í bókarauka.
Með því móti hefðu þær gagnast fræðimönnum enn betur og annars
ágætur texti bókarinnar orðið enn læsilegri og aðgengilegri.
Ef marka má heimildaskrá, hefur Davíð Ólafsson enn átt eftir að kanna
ýmisleg gögn er hann neyddist til að fella verkið. Honum virðist til að
mynda ekki hafa unnist tóm til að kanna verk eins einasta sagnfræðings,
sem fjallað hefur um landhelgismálið, og sama máli gegnir um ýmsar
tölfræði- og fiskifræðilegar heimildir er snerta veiðar og aflabrögð á
íslandsmiðum. Á þetta hugsanlega sinn þátt í því að frásögnin einskorð-
ast svo mjög við tiltekna afmarkaða þætti landhelgismálsins.
Engar efnislegar villur hef ég fundið í bók Davíðs, en á bls. 16 gætir lít-
ilsháttar ónákvæmni. Þar er talað um „Norðursjávarsamning Dana og
Breta frá 1882", en mun átt við Haagsamkomulagið svonefnda. Að því
áttu Danir og Bretar vissulega aðild, en einnig aðrar fiskveiðiþjóðir er
land áttu að Norðursjó, að tvíríkinu Svíþjóð-Noregi undanskildu.
Við lestur þessarar bókar hef ég velt nokkuð fyrir mér aðferðafræði og
markmiðum höfundar og stundum hefur hvarflað að mér sú spurning,
hvort hér sé um eiginlegt sagnfræðirit að ræða, eða hvort fremur eigi að
flokka það sem stjómmálafræði. Enginn getur efast um að bókin fjallar