Morgunblaðið - 24.11.2009, Qupperneq 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 2009
Kynslóðirnar skeggræða um framtíðina Ungt fólk átti stefnumót við menntamálaráðherra og aðra stjórnmálamenn í Gyllta sal Hótels Borgar í gær. Á sama tíma fengu stjórnmálamenn tækifæri
til að tjá sig um málefni ungs fólks. Til stefnumótsins var æskulýðsfélögum, æskulýðsráði, ráðherrum, þingmönnum og öllu ungu fólki boðið, sem og öllum áhugasömum um málefni ungs fólks.
Kristinn
SVO SEM þér er
kunnugt annast ég
gæslu hagsmuna
Baldurs Guðlaugs-
sonar fyrrverandi
ráðuneytisstjóra
vegna opinberrar
rannsóknar á hendur
honum sem embætti
þitt ákvað að stofna
til, eftir að hafa borist
bréf Fjármálaeftir-
litsins 9. júlí 2009 þar sem komist er
svo að orði að máli Baldurs sé vísað
til embættis þíns.
Það er óvenjulegt, ef ekki eins-
dæmi, að lögmaður manns sem sæt-
ir rannsókn skuli skrifa embætti
rannsakanda opið bréf. Það er því
rétt að skýra tilefni þess nokkrum
orðum. Mér er í raun algjörlega of-
boðið. Að minnsta kosti þekki ég
ekki annað dæmi um sambærilegt
framferði opinberra embætta gegn
einstaklingi. Þannig hefur umbjóð-
andi minn hrakist úr starfi, hann
hefur stöðu grunaðs manns í endur-
upptekinni rannsókn máls sem hon-
um var sérstaklega tilkynnt í maí
síðastliðnum að væri lokið án þess
að nokkuð tilefni væri til þess að
hafast frekar að gagnvart honum og
þessu til viðbótar hefur hann þurft
að sæta kyrrsetningu eigna sinna
með einstökum og niðurlægjandi
hætti og án þess að þörf slíks hafi
verið rökstudd einu orði efnislega.
Síðast en ekki síst skal þess þó getið
að mál Baldurs hefur fyrir til-
verknað einhverra sem til þess
þekkja, sýnilega bæði hjá embætti
þínu og Fjármálaeftirliti, orðið fjöl-
miðlamál. Sá ítrekaði leki hefur svo
alltaf átt sér stað á þeim tímapunkt-
um þegar það hentaði ímyndarher-
ferð viðkomandi embætta best en
Baldri verst. Þarna eru einhvers
staðar á ferðinni brot gegn ákvæð-
um laga um þagnarskyldu opinberra
starfsmanna. Ég geri ekki ráð fyrir
að þú hafir áhuga á að stofna til
opinberrar rannsóknar af því tilefni,
þó að heimatökin við þá rannsókn
gætu sjálfsagt verið hæg. Þegar
svona mál verður umfjöllunarefni í
fjölmiðlum er það yfirleitt afar
meiðandi fyrir þann einstakling sem
í hlut á. Það stafar fyrst og fremst af
því að frásögn af málsatvikum verð-
ur afar yfirborðsleg í fjölmiðlunum.
Þar er sjaldnast athugaður grund-
völlur rannsóknar eða hugsanlegur
annarlegur tilgangur
hennar. Þar er látið
við fyrirsagnirnar
sitja. Almenningur tel-
ur svo að hér hljóti
eitthvað að vera at-
hugavert fyrst svona
virðuleg opinber emb-
ætti hafi ákveðið að
stofna til rannsóknar.
Og ekki bara stofna til
rannsóknar í þessu til-
viki, heldur líka sýna
hversu embættið er
dugmikið og harðsnúið
með því að kyrrsetja eignir hjá fyrr-
verandi embættismanninum til
tryggingar kröfu vegna brots hans.
Og fyrst málið er komið í þennan
farveg fyrir tilverknað embættanna
felst í því sérstök réttlæting fyrir
því að bréf þetta, sem hefur inni að
halda rökstuddar athugasemdir við
vinnubrögð ykkar, birtist einnig
opinberlega.
Fyrir liggur að mál Baldurs var
fellt niður hjá Fjármálaeftirlitinu
snemma í maí síðastliðnum, raunar
með með lagalega hæpnum fyrir-
vara um að taka það upp aftur ef
nýjar upplýsingar kæmu fram sem
gæfu tilefni til þess. Í bréfi eftirlits-
ins til þín 9. júlí er sagt að slíkar
upplýsingar hafi komið fram og sé
málinu því vísað til sérstaks sak-
sóknara. Fram kemur að hinar nýju
upplýsingar felist í fundargerðum
og vinnugögnum svonefnds sam-
ráðshóps um fjármálastöðugleika,
þar sem Baldur átti sæti, vegna
funda fyrir 1. september 2008. Fyrri
athugun eftirlitsins hafi einungis
tekið til athugunar á starfsemi
starfshópsins eftir 1. september það
ár. Fjármálaeftirlitð virðast hins-
vegar hafa sætt sig við að marg-
umræddur fundur þáverandi við-
skiptaráðherra og nokkurra
íslenskra embættismanna með fjár-
málaráðherra Bretlands í sept-
emberbyrjun 2008 hafi enga þýð-
ingu fyrir meintar sakargiftir þó svo
að fjölmiðlar haldi áfram að höggva í
þann sama knérunn gagnvart
Baldri.
Grunsemdirnar á hendur Baldri
Guðlaugssyni virðast samkvæmt
þessu byggjast á því að í nefndum
gögnum hafi komið fram innherja-
upplýsingar í Landsbanka Íslands
hf., sem Baldur er grunaður um að
hafa hagnýtt sér við sölu á hluta-
bréfum sínum í bankanum í sept-
ember 2008, en slíkt getur verið
refsivert samkvæmt 123. gr. laga nr.
108/2007 um verðbréfaviðskipti.
Getur þetta verið rétt? Hugum nán-
ar að því.
Í XIII. kafla nefndra laga er
fjallað um „meðferð innherjaupplýs-
inga og viðskipti innherja.“ Þar er í
120. gr. að finna svofellda skilgrein-
ingu á hugtakinu innherjaupplýs-
ingar: „Með innherjaupplýsingum
er átt við nægjanlega tilgreindar
upplýsingar sem ekki hafa verið
gerðar opinberar og varða beint eða
óbeint útgefendur fjármálagern-
inga, fjármálagerningana sjálfa eða
önnur atriði og eru líklegar til að
hafa marktæk áhrif á markaðsverð
fjármálagerninganna ef opinberar
væru ...“. Í 122. gr. laganna er
fjallað um upplýsingaskyldu: „Út-
gefanda fjármálagerninga, sem
teknir hafa verið til viðskipta á
skipulegum verðbréfamarkaði eða
verslað er með á markaðstorgi fjár-
málagerninga ..., ber að birta al-
menningi á Evrópska efnahags-
svæðinu allar þær
innherjaupplýsingar sem varða
hann eins fljótt og auðið er og á
jafnræðisgrundvelli.“ Í þessum
lagaákvæðum felst að svonefndar
innherjaupplýsingar um félög, sem
eru skráð á verðbréfamarkaði, eru
upplýsingar sem skylt er að gera
opinberar fyrir almenningi. Teljast
upplýsingarnar til innherjaupplýs-
inga þangað til þær hafa verið birt-
ar.
Í samhengi við þetta er tilefni til
að benda sérstaklega á 135. gr. lag-
anna um verðbréfaviðskipti. Þar er
fjallað um eftirlit með opinberri
birtingu upplýsinga. Meðal annars
segir að Fjármálaeftirlitið skuli
fylgjast með því að útgefendur verð-
bréfa (í þessu tilviki hlutabréfanna í
Landsbanka Íslands hf.) birti upp-
lýsingar vegna m.a. XIII. kafla
(kaflans um innherjaupplýsingar)
„tímanlega með það að markmiði að
sjá til þess að almenningur ... hafi
virkan og jafnan aðgang að þeim.“ Í
ákvæðinu er síðan kveðið á um
þvingunarúrræði sem eftirlitið hefur
yfir að ráða til að knýja fyrirtæki á
markaði til að birta upplýsingar op-
inberlega og um heimildir þess
sjálfs til að birta þær ef fyrirtæki
sinnir ekki fyrirmælum.
Innherjaupplýsingarnar sem
Baldur er grunaður um að hafa haft
eru upplýsingar sem hann á að hafa
fengið á fundum fyrrnefnds starfs-
hóps um fjármálastöðugleika. Í
hópnum sátu fulltrúar frá forsæt-
isráðuneyti, fjármálaráðuneyti
(Baldur), viðskiptaráðuneyti, Fjár-
málaeftirlitinu og Seðlabanka. Því
er sem sagt haldið fram að Baldur
kunni að hafa fengið innherjaupp-
lýsingar á fundum sínum í starfs-
hópi sem fulltrúi Fjármálaeftirlits-
ins sat í! Hafi þar komið fram
upplýsingar sem falla undir að geta
talist innnherjaupplýsingar í skiln-
ingi laga um verðbréfaviðskipti var
skylt að birta þær opinberlega „eins
fljótt og auðið er“, eins og það er
orðað í lögunum. Og Fjármálaeft-
irlitinu, kæranda Baldurs, var þá
skylt að tryggja að svo yrði gert.
Ef sá möguleiki er raunverulega
fyrir hendi, sem er forsenda fyrir
kæru Fjármálaeftirlitsins, að til-
kynningarskyldar upplýsingar hafi
komið fram á vettvangi starfshóps
um fjármálastöðugleika, hlýtur þér
sem sérstökum saksóknara að vera
skylt að hefjast nú þegar handa um
opinbera rannsókn. Sú rannsókn
ætti þá að beinast að því, hvort
fulltrúar Fjármálaeftirlitsins hafi
sinnt starfsskyldum sínum, þegar
þeir sátu fundi, þar sem þeir telja
sjálfir að fram hafi komið inn-
herjaupplýsingar um Landsbanka
Íslands hf., án þess að hafa knúið
fram opinbera birtingu þeirra?
Þetta sakarefni sýnist vera miklu
brýnna en sakirnar á hendur ráðu-
neytisstjóranum fyrrverandi. Ég
held samt að þú ættir að hugsa þig
um tvisvar áður en þú stofnar til
þessarar rannsóknar. Ástæðan er sú
sem blasir við. Það er hrein fjar-
stæða að á fundum starfshópsins
hafi komið fram tilkynningarskyldar
upplýsingar. Ekkert í málsgögnum
bendir til þess að svo hafi verið.
Hverjar ættu þær að hafa verið? Að
alþjóðlegur lánamarkaður væri erf-
iður bönkum? Að íslenski trygging-
arsjóðurinn væri einn um að ábyrgj-
ast bresk innlán í Landsbankann?
Að innlán í Landsbankann í Bret-
landi hefðu minnkað? Að bresk yfir-
völd hefðu gefið ádrátt um að leyfa
stofnun dótturfélags bankans í
Bretlandi? Mest af þessu eru upp-
lýsingar sem allir höfðu. Aðrar eru
þess háttar að kostulegt hefði verið
og alveg tilefnislaust að birta til-
kynningu um þær á verðbréfamark-
aði.
Það blasir við að engin efni eru til
að telja að innherjaupplýsingar í
skilningi laga nr. 108/2007 hafi kom-
ið fram á fundum starfshópsins sem
Baldur sat í með Fjármálaeftirlit-
inu. Hvers vegna er þá farið fram
með þessum dæmalausa hætti gegn
ráðuneytisstjóranum fyrrverandi og
það á sama tíma og ekkert er sjáan-
lega aðhafst gagnvart þeim sem
dönsuðu milljarðamarsinn um ís-
lenskt fjármálakerfi með þeim al-
þekktu afleiðingum sem staðið var
frammi fyrir í október fyrra árs?
Getur verið að verið sé að leggja
stjórnvöldum lið við að losa sig við
embættismann sem talinn er óæski-
legur? Getur verið að þörfin fyrir að
sýna þjóðinni skörungsskapinn hafi
borið menn ofurliði? Baldur Guð-
laugsson liggur sjálfsagt vel við
höggi, tilvalið viðfangsefni í vin-
sældakapphlaupinu, enda fulltrúi
kerfis og flokks, sem nú um stundir
er mjög til vinsælda fallið að gera
öðrum fremur ábyrgan fyrir hruni
banka og efnahagskreppu. Þýðing
raunverulegs réttarríkis er aldrei
meiri en á tímum eins og þeim sem
við nú lifum á Íslandi. Þegar al-
menningur kallar á hefnd og póli-
tískar vinsældakeilur eru slegnar
sem aldrei fyrr er stutt í geðþótt-
ann. Þá gleymast líka fljótt þær
helgu mannréttindareglur sem
kveða m.a. á um sakleysi uns sekt er
sönnuð og leggja þann grundvöll að
málsmeðferð að fyrst séu sakargiftir
á hendur mönnum rannsakaðar,
þeir séu síðan ákærðir og loks
dæmdir standi efni til þess. Er þá
ógetið þeirri reglu sem ekki skiptir
minnstu máli að við ákærum ekki
menn nema meintar sakargiftir séu
líklegri til sakfellis en ekki. Meðferð
ákæruvalds má aldrei fela í sér ein-
hverskonar tilraunastarfsemi. Ég
lýk þessu bréfi með því að skora á
þig ágæti Ólafur Hauksson að sýna
nú fram á að menn ætli sér að
standa í lappirnar, að grundvallar-
reglurnar séu þrátt fyrir allt hafnar
yfir tíma og rúm og að þú fellir því
þegar í stað niður hinar ólögmætu
aðgerðir til aðfarar á hendur Baldri
Guðlaugssyni.
Eftir Karl
Axelsson »Mér er í raun al-
gjörlega ofboðið. Að
minnsta kosti þekki ég
ekki annað dæmi um
sambærilegt framferði
opinberra embætta
gegn einstaklingi.
Karl Axelsson
Höfundur er lögmaður
Baldurs Guðlaugssonar,
fyrrverandi ráðuneytisstjóra.
Opið bréf til Ólafs Haukssonar, sérstaks saksóknara