SunnudagsMogginn - 07.02.2010, Qupperneq 20

20 7. febrúar 2010
big.dk, hefur Björgólfur Guðmundsson
verið fótósjoppaður inn í skrifstofu í gler-
stafninum og táknlega má lesa það þannig
að þarna standi víkingurinn, sem hefur
farið í austurveg. Hann kemur með skipið
drekkhlaðið gulli til að reisa glæsihallir og
verðugt umhverfi fyrir þjóðina til að halda
þjóðhátíð. Í dag finnst manni þetta al-
gjörlega bilað, svo ég leyfi mér að orða það
þannig, en fyrir einu og hálfu ári þótti
þetta bara smart. Við hljótum líka að
spyrja o9kkur hvort skipulagshæfileikar
Björgólfs Guðmundssonar hafi ekki verið
ofmetnir.“
Nú hefur verið malbikað yfir reitinn þar
sem höfuðstöðvar Landsbankans áttu að
rísa og þar er bílastæði á stóru flæmi.
„Ég man að Gísli Sigurðsson, fyrrver-
andi Lesbókarritstjóri, skrifaði fyrir löngu
frábæra grein um þetta gráa flæmi, sem í
raun ætti að vera gimsteinn í borginni
miðri. Við sitjum enn þá uppi með þetta
gráa flæmi. Þetta tímabil – undanfarin tíu
ár – skilur eftir auðn og þó höfum við
aldrei haft jafn mikið af vel menntuðum
arkitektum, skipulagsfræðingum, pen-
ingum og metnaði. Þetta tímabil hefði átt
að geta af sér frábæran arkitektúr sem
tæki mið af íslenskum aðstæðum og væri
vistvænn, mannvænn og á einhvern hátt
frumlegur og við gætum verið stolt af alla
21. öldina. Það má taka sem dæmi bygg-
ingar, sem voru reistar hér á kreppuár-
unum, Austurbæjarskóla, sem er stór-
kostleg bygging og ein aðdáunarverðasta
framkvæmd Reykjavíkur. Sama má segja
um svæðið Sólvallagötu, Ásvallagötu og
Hringbraut. Þar fer saman fagurfræðilegur
metnaður og samfélagsleg vitund. Þetta
hefur vantað undanfarin ár. Svona arki-
tektúr býr til umgjörð um samfélagið okk-
ar, en slæmt skipulag er ömurlegt því að
það skapar ekki umgjörð fyrir þau lífsgæði
sem við sækjumst eftir.“
Hjálmar hrósar Faxaflóahöfnum og
Reykjavíkurborg fyrir að átta sig á því að
þrátt fyrir hrunið mætti ekki láta staðar
numið í þróun hafnarsvæðisins og efna til
samkeppninnar sem haldin var á liðnu ári.
„Þar var allt hafnarsvæðið lagt undir,
ekki bara Austur- og Miðbakki,“ segir
Hjálmar. „Hér hefur reitahugsun verið
ríkjandi, en það er fráleitt annað en að
hugsa hafnarsvæðið sem eina heild. Mér
fannst þetta því hárrétt hjá borgaryf-
irvöldum. Skotinn Graeme Massie vann
keppnina, en hann hefur líka unnið á Ak-
ureyri og í Vatnsmýrinni. Að mörgu leyti
eru góð rök fyrir því að hann skyldi fá
verðlaunin því hans hugmyndir eru skýr-
ar og klárar. Gert er ráð fyrir mikilli og
metnaðarfullri uppbyggingu. Ég gagnrýni
hins vegar að sýningin á niðurstöðunum
og verðlaunatillögunum var haldin ein-
hvers staðar úti á Granda í jólamánuðinum
og fór fram hjá flestum. Mér finnst sinnu-
leysi að hafa fyrir því að halda samkeppni
og hafa ekki einu sinni fyrir því að kynna
borgurunum þetta. Það hefði átt að vera
stór sýning í Ráðhúsi Reykjavíkur, hún
hefði átt að standa í hálft ár og borgin
hefði getað efnt til umræðufunda um kosti
skipulags Massies og annarra áhuga-
verðra, en gerólíkra hugmynda, sem fram
komu.
Þarna er ekki bara við sjálfstæðismenn
að sakast, heldur alla flokka. Oft eru gerð
róttæk inngrip inn í borgina og hálfóskilj-
anlegar teikningar eru sýndar á einhverju
rislofti inni í Borgartúni. Ég kalla þetta
doða, skort á ástríðu fyrir borginni. Ég skil
þetta ekki, mér finnst borgarsambýli stór-
kostlegt fyrirbæri og þess vegna fór ég að
fjalla svona mikið um þetta í útvarpinu og
skrifa greinar um þetta.“ Fyrir Hjálmari
eru borgarmálin brýn og ekkert síður
mikilvæg en svokölluð landsmálapólitík.
„Mannkynið er í stórum stíl komið inn í
borgir og er á 21. öldinni að flytja sig í
stórum stíl inn í borgirnar. Talað er um að
80 til 90% Vesturlandabúa muni búa í
þéttbýli árið 2030. Meirihluti mannkyns
býr núna í þéttbýli. Bara það segir okkur
að borgarumhverfið er stærsta umhverf-
ismál mannkynsins. Þar eru teknar
ákvarðanir um mál á borð við samgöngur.
Ef menn hafa til dæmis áhyggjur af kol-
díoxíðslosun er það mjög stór áhrifaþátt-
ur. Ein ástæðan fyrir því að Íslendingar
koma ekki sérlega vel út úr koldíoxíðlosun
á mann þrátt fyrir hið mikla forskot út af
heita vatninu og vatnsorkunni er þessi
brjálæðislegi bílafloti.
Íslendingar eru miklir borgaraðdá-
endur. Einu sinni fóru allir Íslendingar til
Majorka en nú eru borgarferðir vinsælar.
Fólk elskar að koma til Berlínar, Prag,
Barselóna, allir eiga sínar uppáhaldsborgir
vegna þess að þar eru einhver æðisleg lífs-
gæði. Hins vegar er eins og hér hafi verið
einhvers konar þegjandi samkomulag eða
uppgjöf og menn hafa sagt sem svo að
þetta sé bara hægt í Kaupmannahöfn eða
Barselóna en gangi aldrei hér. Þetta er
rangt. Nákvæmlega sami hlutur var sagð-
ur í Kaupmannahöfn þegar Strikið var gert
að göngugötu og Grábræðratorgið og hin
torgin. Kaupmannahafnarbúar sögðu að
það væri tóm vitleysa að ýta bílunum í
burtu og hafa borð úti. Það væri bara hægt
á Ítalíu. Við vitum að þetta er hægt hér.
Austurvöllur er frábært dæmi um það og
mætti benda á marga aðra staði. Sjálfur er
ég farinn að stunda langhlaup á miðjum
aldri og hef gert það í tvö ár. Ég hef hlaup-
ið í Reykjavík, Berlín og París. Mér finnst
Reykjavík æðisleg hlaupaborg. Reykjavík
og höfuðborgarsvæðið býr yfir miklum
möguleikum til að verða æðislegt borg-
arumhverfi en það hefði getað tekist svo
miklu betur en undanfarin ár.
Áratugur tækifæranna
Ég sá að í þýska blaðinu Der Spiegel var
verið að fjalla um síðustu tíu ár og þau
voru kölluð hinn glataði áratugur. Að
sumu leyti getum við sagt að þetta hafi
verið hinn glataði áratugur hér. Árið 2000
höfðu menn miklar hugmyndir um þétta
borgarbyggð, orðið sjálfbærni var komið í
tísku, en við sitjum uppi með eitt hræði-
legt klúður og auðn þar sem átti að vera
iðandi mannlíf. En ég held að það ætti að
vera hægt að læra af mistökunum og næsti
áratugur verði þá áratugur tækifæranna.
Þá verði auðmýktin meiri, meira raunsæi
og eitt, sem ég legg sérstaka áherslu á, að
við losum okkur við smákóngakerfi sveit-
arstjórnanna. Það gengur ekki að vera
með átta sveitarfélög með átta sveit-
arstjórum, sem hver er með sína skipu-
lagsstefnu. Við ættum kannski að breyta
stjórn samvinnunefndar sveitarfélaganna í
nokkurs konar höfuðborgarstjórn, sem
hefði takmarkað vald, en skýrt, yfir land-
notkun, byggðaþróun, samgöngum og
umhverfismálum.“
Hjálmar segir að ekkert samhengi hafi
verið á milli þess sem verið var að gera í
sveitarfélögunum og ekki heldur áhugi á
því breyta því.
„Ég talaði fyrir um þremur árum við
nýútskrifaðan verkfræðing, sem ætlaði að
búa sér til vinnu í hálft ár með því að búa
til nákvæma skrá yfir það sem væri verið
að byggja í hverju sveitarfélagi. Hann fór á
milli sveitarfélaganna og spurði hvort þau
hefðu áhuga og áhuginn var enginn. Þetta
Turninn á Höfðatorgi gnæfir yfir Höfða, hið sögufræga hús, sem torgið er kennt við, en á þó
ekkert sammerkt með. Byggingamagnið bólgnaði út, en nú er ólíklegt að fleiri turnar rísi.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
’
Númer eitt er að ljúka þeim skrefum, sem þegar er
byrjað að taka, að hvorki frambjóðendur né flokkar
séu fjárhagslega mjög háðir einkafyrirtækjum á
þessum sviðum – og einkafyrirtækjum yfirleitt.