SunnudagsMogginn - 04.04.2010, Qupperneq 48

H
refna Haraldsdóttir, list-
rænn stjórnandi Listahátíð-
ar, segir að sjónum sé sér-
staklega beint að
ljósmyndum þetta árið, þó hátíðin sé nú
hátíð allra listgreina. „Þetta verður í
fyrsta sinn sem haldin er sérstök hátíð
ljósmyndarinnar hér á landi, en ljós-
myndin er mikilvægur listmiðill sem
nær að snerta ólíka þætti mannlífsins,
og tengja við það sem er að gerast í
raunveruleikanum,“ segir hún og bætir
við að alls verði á Listahátíð 20 fjöl-
breyttar ljósmyndasýningar, innlendar
og erlendar, undir samheitinu Raun-
veruleikatékk, þar sem áhersla sé lögð á
margbreytileika miðilsins, stöðu ljós-
mynda í samtímanum, um leið og horft
sé í baksýnisspegilinn.
Að sögn Hrefnu er hátíðin fjöl-
þjóðleg líkt og oft vill verða og þannig
komi listamenn víða að, frá Malí,
Bandaríkjunum, Finnlandi, Spáni, Nor-
egi, Skotlandi, Kanada, Danmörku,
Litháen og víðar. Eins og getið er verður
ljósmyndin í öndvegi, en tónlistin hefur
líka veigamikið hlutverk, þjóðlegt
popp, djass, barokktónlist, flamenco,
óperutónlist, klassík og tilraunakennd
músík og framúrstefna, og eins verða
leiklistinni gerð góð skil, meðal annars
verður nýtt íslenskt dansverk sýnt í
Þjóðleikhúsinu og sett upp stórbrotin
uppfærsla Borgarleikhúss Vilnius á
Rómeó og Júlíu eftir William Shake-
speare undir stjórn leikstjórans kunna
Oskaras Koršunovas.
Hrefna segir að eitt af því sem vakið
hafi hvað mesta hrifningu í fyrra hafi
verið húslestrar og stofutónleikar í ná-
vígi listamanna og gesta. „Við höldum
áfram á þeirri braut; húslestrarnir verða
heima í stofu hjá höfundunum og fara
fram víða um borgina, en að þessu sinni
verða stofutónleikarnir vinnustofu-
tónleikar og fara fram á vinnustofum
myndlistarmanna.“
Að lokum segir Hrefna að aðsókn á
viðburði síðustu Listahátíðar hafi verið
einstaklega góð og þakkar meðal annars
hagstæðu miðaverði. „Við höldum upp-
teknum hætti í vor og bjóðum mjög
sanngjarnt miðverð.“
Hér á eftir er stiklað á stóru um
dagskrá Listahátíðar 2010, en dagskráin
öll er á vefsetri hennar, artfest.is.
Amadou & Mariam
Amadou & Mariam eru blindir tónlist-
armenn frá Malí sem hafa starfað saman
í ríflega 30 ár eða síðan þau kynntust á
heimili fyrir blind ungmenni í heima-
landi sínu. Þau hafa vakið heimsathygli
fyrir líflegan tónlistarbræðing sinn og
leikið með vestrænum tónlist-
armönnum á borð við Manu Chao,
Coldplay og Damon Albarn. Þau léku
nýverið fyrir Barack Obama við afhend-
ingu Nóbelsverðlaunanna í Ósló.
Hvar: Laugardalshöll
Hvenær: 12. maí.
Hátíð allra
listgreina
Dagskrá Listahátíðar í Reykjavík 2010 var kynnt
í vikunni, en í sumar verða 40 ár liðin frá fyrstu
hátíðinni vorið 1970. Listahátíð fer fram dagana
12. maí til 5. júní
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Arabísk-andalúsíska hljómsveitin Orquesta Checara Flamenca
Hrefna Haraldsdóttir
48 4. apríl 2010
O
rð um hátíðisdaga eru
merkilegt umhugsunarefni.
Bæði hátíðarnar sjálfar og
orðin um þær geyma merki-
lega sögu sem oft teygir sig langt aftur
fyrir það tilefni hátíðarinnar sem nú er
haft fyrir satt.
Tvær stórhátíðir kristninnar, jól og
páskar, eru gott dæmi. Báðar þessar há-
tíðir tengjast áföngum í gangi sólar og
gróðri jarðar, sem öllu skipta í afkomu
mannkyns á jörðinni, óháð trúar-
brögðum. En eins og trúarbrögðin hafa
slegið eign sinni á ýmsar ævafornar
stórhátíðir þá hafa tungumálin ekki síður
sett á þau mark sitt í hugum fólksins.
Í íslensku eru nöfn daga og hátíða yf-
irleitt í eintölu, til dæmis Þorláksmessa
og þrettándinn. Frá þessu eru tvær
merkilegar undantekningar, jól og
páskar, sem bæði eru fleirtöluorð, þau
jólin og þeir páskarnir. Hvaðan koma
þessi orð, og hvaða aðrar þjóðir nota þau?
Talið er víst að orðið páskar sé ættað
frá hebreska orðinu, pesach, sem merkir
páskalamb. Á tímum frumkristni tengdu
menn þetta orð líka við grísku sögnina
paschein (þjást), og þá er stutt í latneska
orðið passio, þjáning, sem einnig getur
merkt þrá eða ástríðu.
Í öðrum norrænum málum er talað um
påske, eða påsk, og í mállýskum lifir
sums staðar gamla fleirtalan påsker. Í
rómönskum málum eru notaðar mis-
munandi útgáfur orðsins páskar, pascua,
pasqua, páscoa, pâques eða pasti. Kelt-
ar, sem snemma tóku kristni, tóku orðið
páskar upp í sínum tungumálum, en þar
sem í sumum þessara mála var ekki unnt
að segja ‚p‘ í upphafi orðs er talað um Cá-
isc, Càisg eða Caisht, allt eftir því hvort
fólk er á Írlandi, Skotlandi eða eynni
Mön. Þetta sama orð nota rússar líka,
pascha, um páskahátíðina og um sér-
staka páskaköku með kotasælu og rús-
ínum, sem bökuð er í tilefni hátíðarinnar.
Þótt hið hebreska páskalamb hafi orðið
að samheiti um páskahátíðina meðal allra
þessara kristnu þjóða eru frá því nokkrar
undantekningar í norðurálfu. Bæði
Tékkar og Pólverjar nota allt annað orð,
velikonoce, og wielkanoc, sem merkir
miklanótt, eða langanótt. Ekki er alveg
ljóst hvaða sögu þetta orð segir um upp-
runa hátíðarinnar en ein kenning er sú að
fólk hafi vakað nóttina – eða næturnar og
þá jafnvel að sá siður sé miklu eldri en
kristni. Aðrir telja að hér sé einhvers
konar tenging við makedónsku, úkra-
ínsku eða búlgörsku þar sem notað er
orðið velikden, eða önnur afbrigði þess,
sem merkir miklidagur.
Hjá öðrum nágrönnum okkar, Þjóð-
verjum og Englendingum, er þriðja orðið
notað, Ostern á þýsku og Easter á ensku.
Talið er að orðið sé af sama uppruna og
orðið austur, sem hafi í heiðnum átrún-
aði verið persónugert í gyðju sólarupp-
rásarinnar, Eostre eða Ostara, og þar
með að þessi vorhátið hafi verið henni til
heiðurs. Ýmis einkenni hátíðahalds okk-
ar um páskana, ekki síst allt eggjastússið,
tengist einmitt vorkomunni og vaknandi
frjósemi jarðar og dýra.
Að síðustu verður ekki komist hjá að
nefna að frændur okkar Færeyingar segja
páskir, en það orð er líka til í íslensku,
fleirtöluorð eins og páskar, Ostern og
velikonoce, en kvenkyns, og þá fagna
menn um páskirnar. Um þetta orð eru
dæmi í íslensku ritmáli allt fram á 20. öld.
Páskahátíðin er hlaðin merkingu,
hvort sem við tengjum hana tungumál-
inu, gangi sólar, frjósemi jarðar, þjóð-
arsögu gyðinga eða þjáningu og upprisu
Krists. Hún er gott tilefni til íhugunar um
mannlegt hlutskipti og erindi okkar á
jörðinni.
Gleðilega páska!
Páskar eru önnur tveggja helstu hátíða kristinnar trúar. Páskaungar og páskaegg tengj-
ast fornum uppruna hátíðarinnar sem sér stað í enskum og þýskum heitum hennar.
Morgunblaðið/Ásdís
Tungutak
Baldur Sigurðsson
balsi@hi.is
’
Páskahátíðin er
hlaðin merkingu,
hvort sem við tengj-
um hana tungumálinu,
gangi sólar, frjósemi jarð-
ar, þjóðarsögu gyðinga eða
þjáningu og upprisu Krists.
Lesbók