SunnudagsMogginn - 05.09.2010, Side 17

5. september 2010 17
boðskap verði tekið í kosningabaráttu.
„Og mér er sama,“ segir hún. „Ég held að
nú sé sögulegt augnablik og við höfum
algerlega vanmetið greind fólks og vænt-
ingar. Ég held að trúin á að hagvöxturinn
muni snúa aftur og leysa allan vanda og
heimurinn verði það sem hann var á átt-
unda áratugnum fái ekki staðist og við
þurfum að vakna og skilja að við höfum
ekki haft neinn raunverulegan hagvöxt í
30 ár og hann kemur ekki aftur og mun
ekki leysa öll vandamálin. Við verðum að
leysa vandamálin með því, sem við höf-
um nú á milli handanna, með því sem
ríkið hefur, og við verðum að skapa meiri
jöfnuð í samfélaginu. Ég er ekki að tala
um áætlunarbúskap í hagkerfinu, ég held
að við getum haldið okkur við markaðs-
öflin, en við þurfum að setja þeim reglur
og það gengur ekki að einn maður geti
verið með þúsundfaldar tekjur venjulegs
manns.“
Joly gerir sér grein fyrir því að það er
erfitt að koma þessu í verk. „Í Evrópu
höfum við reynt að setja fjármálamörk-
uðum reglur,“ segir hún. „Við höfum
samið þrotlaust, en til að breyta banka-
reglum þarf samkomulag milli þingsins
og ríkjanna. Þingið er íhaldssamt, en var
þó mun hlynntara reglusetningu en rík-
in. Við munum gera málamiðlun og um
það snýst þingmennskan. Reglurnar
verða ekki það sem við vonuðumst til, en
þokast þó í rétta átt. Sett verða mörk á
kaupauka og það var mjög erfitt að koma
því í gegn. Fólk þarf að gera sér grein fyr-
ir því að þetta sé hægt, að það sé hægt að
búa saman með öðrum hætti. Fólk þarf
að átta sig á að fjármálaiðnaðurinn – og
þetta er eitt af því sem má læra af banka-
hruninu hér – er geggjuð vél, sem var
ekki smíðuð í þeim tilgangi að þjóna fólki
eða hinu raunverulega hagkerfi, hann er
eins og risastórt spilavíti þar sem eru
örfáir sigurvegarar.“
Joly telur að kaupaukar séu eitt sjúk-
dómseinkennið. „Það er ekkert vit í
þeim,“ segir hún. „Það eru svo margar
geggjaðar bókhaldsleiðir. Bókhaldi bank-
anna er ekki treystandi. Oft er hagnaður-
inn ýktur þannig að hann eykst eftir því
sem verr gengur og stjórnendurnir fá
bónusa í samræmi við það. Í nýju regl-
unum er gert ráð fyrir því að bónusar
verði ekki greiddir fyrr en lengra er liðið
frá viðskiptunum og reynsla komin á þau
og það er skref fram á við, en ég skil ekki
hvers vegna á að borga bónusa. Menn
virðast halda að þetta sé einhver galdur,
að þeir eigi sameiginlega hagsmuni með
almennum hluthöfum, en hvað þurfum
við mörg dæmi til að sýna að þetta er
ekki satt og felur meira að segja í sér
hvata til afbrota. Og af hverju í ósköp-
unum eiga einstaklingar, sem hafa farið á
tveggja vikna námskeið um verðbréf og
geta talið það eitt sér til tekna að geta
keyrt flókin tölvuforrit, rétt á þessum yf-
irgengilegu launum miðað við fólk, sem
er að gera eitthvað í þágu sameiginlegrar
framtíðar okkar, finna lækningu við
sjúkdómum eða þróa ný lyf. Það er okkar
að ákveða þetta og ég trúi ekki að pen-
ingar séu eini hvati fólks.“
Þjóðfélaginu ekki breytt á einum degi
Joly segir að gera þurfi breytingar, en
þjóðfélaginu verði ekki breytt á einum
degi, hvort sem um er að ræða notkun
kjarnorku eða fjármálakerfið.
„Það er aðeins hægt að breyta skref
fyrir skref, en það verður að vera mark-
mið við sjóndeildarhringinn,“ segir hún.
„Ég held líka að undirliggjandi sé gamla
nýlendukerfið. Auður Evrópu varð til
með því að arðræna þriðja heiminn.
Okkur finnst kannski óþægilegt að við-
urkenna það, en svona er það. Við feng-
um ókeypis mannafla í gegnum þræla-
haldið, á því grundvallaðist auður
Englendinga, Frakka, Portúgala og Spán-
verja.“
Joly var meðal þeirra, sem skrifuðu
undir áskorun til franskra stjórnvalda um
að endurgreiða 17 milljarða evra, sem
Haítí þurfti að greiða Frökkum í skaða-
bætur fyrir sjálfstæði sitt.
Gömul nýlenduhugsun
„Við þurfum að taka þetta alvarlega,“
segir hún. „Þetta kallast á við gamla sýn á
heiminn þar sem við vorum hvítu
drottnararnir og ræddum í alvöru hvort
indíánar væru með sál, þetta var graf-
alvarleg guðfræðileg deila og á endanum
komust menn að þeirri niðurstöðu með
eins atkvæðis meirihluta að þeir hefðu
sál. Þetta er úrelt sýn á heiminn, en það
eimir enn eftir af henni í Frakklandi þeg-
ar sagt er að ég geti ekki farið í forseta-
framboð vegna þess að ég sé ekki fædd
þar, þeirri sýn að sumir séu fæddir til að
drottna yfir öðrum.“
Joly segir að eftir að nýlendustefnan
leið undir lok hafi gömlu nýlenduveldin
fundið aðrar leiðir til að arðræna auð-
lindir þriðja heimsins.
„Þetta á við um fjölþjóðlegu fyrirtækin
og fjármálakerfið,“ segir hún. „Aðferðin
er sú að borga ekki sanngjarnt verð fyrir
auðlindirnar, en í þetta sinn er sagt að
ekkert sé hægt að gera í málinu, ef við
komum ekki og tæmum hjá þeim höfin
komi Kínverjar og geri það þannig að við
getum alveg eins gert það. Svona er
hugsunarhátturinn. Þetta hefur getið af
sér þá hugmynd að við eigum heimtingu
á að vera rík og drottna yfir heiminum.“
Joly tekur hafið undan vesturströnd
Afríku sem dæmi. „Ég reyndi í sjáv-
arútvegsnefnd Evrópuþingsins að tala
fyrir því að við ættum að leggja áherslu á
þróunarþáttinn og stunda sjálfbærar
veiðar,“ segir hún. „Þá taka til máls bál-
reiðir spænskir sjómenn og tala um sínar
áhyggjur. Það er mjög erfitt að hafa
hnattræna sýn, en ég veit að ef við áttum
okkur ekki á því að við þurfum heim með
meira réttlæti, í hverju landi fyrir sig en
einnig milli norðurs og suðurs, munum
við ekki geta lifað í friði um langan aldur.
Þetta er forsendan fyrir því að koma á
friði í heiminum.“
Joly segir að með sama hætti sé hægt að
tala um umhverfisskuld: „Ef við höldum
áfram að draga niðurstöður vísinda-
manna í efa verður heimurinn líkur því,
sem við höfum orðið vitni að í sumar:
flóð í Pakistan þar sem fimmtungur
landsins er undir vatni og tuttugu millj-
ónir manna hafa misst lífsviðurværi sitt,
gróðureldar í Rússlandi og þurrkar á Sa-
hel-svæðinu í Afríku. Í Evrópu höfum við
gefið 70 milljónir evra og þegar framlögin
til Haítí er lögð saman við eru engir pen-
ingar eftir. Við erum komin að mörkum
hins alþjóðlega samstöðukerfis.
Þessir viðburðir eru enn undantekn-
ingar, en það mun breytast. Hvernig eig-
um við að byggja upp heiminn þegar ekki
er hægt að ganga að uppskeru næsta árs
vísri. Fyrir mér er þetta augljóst, margt
þarf að breytast og það er orðið áliðið.
Það væri þó of dramatískt að segja að
klukkuna vantaði fimm mínútur í mið-
nætti. Við teljum ekki að fólk eigi að fara í
kalda sturtu í dimmu herbergi. Fólk á að
fara í heitt og gott bað í upphituðu her-
bergi, en við teljum að fólk eigi að gera
eins og á Íslandi og nota endurnýjanlegar
auðlindir. Það gerum við ekki í Frakk-
landi þótt við séum með svæði þar sem er
mikið sólskin.“
Joly segir að Íslendingar eigi við sömu
vandamál að glíma og aðrir. „En þið eruð
í betri upphafsstöðu. Ísland er lýðræð-
isríki, hér býr menntað fólk og þið eruð
fá. Þið getið gert ykkur dásamlegt og
gagnsætt lýðræðissamfélag og ef ykkur
tækist það yrði það ekki bara gott fyrir
Ísland heldur allan heiminn.“
Joly er hrifin af hugmyndinni um að
Ísland verði griðastaður alþjóðlegrar fjöl-
miðlunar. „Mörg mikilvæg skjöl fá ekki
lýðræðislega skoðun, en fengju aldrei
samþykki almennings ef hann vissi af
þeim. Þetta yrði upplýsingaveita fyrir al-
menning og ekki yrði hægt að fjarlægja
efnið. Griðastaðurinn myndi ekki veita
uppljóstrurum skjól, en það er ekki hægt
að leysa öll vandamál í einu og ég held að
þetta frumkvæði og samþykkt Alþingis á
ályktuninni sé mjög mikilvæg fyrir mál-
frelsið.“
Hugrekkið og skjólið í fjöldanum
Joly eru einstaklingar, sem rísa gegn
valdinu, hugleiknir og hún hefur skrifað
bók, sem kom út á íslensku fyrir jólin
undir heitinu Hversdagshetjur.
„Venjulegt fólk, sem tekur órétti ekki
þegjandi, er svo mikilvægt. Við þurfum
lög til að vernda uppljóstrara, en ekkert
kemur í stað hugrekkis einstaklinganna
og að þeir láti sig hlutina varða. Í okkar
samfélagi eru þessir eiginleikar ekki
lengur metnir að verðleikum. Þetta teng-
ist öðru vandamáli í menningu okkar,
sem snýst um að tilheyra fjöldanum. Eli-
as Canetti hefur útfært þessa hugsun um
að það að tilheyra hópi fær einstaklinga
til að líða vel og finnast að þeir þurfi ekki
að taka ábyrgð. Það hefur verið grafið
undan einstaklingsábyrgðinni og við
þurfum að snúa aftur til hugrekkisins,
hafa sýn á framtíðina og eitthvað til að
trúa á.“
Joly segir að það sé misskilningur að
halda að smæð einstaklingsins útiloki að
hann geti haft áhrif. Bók sín sýni að það
sé ekki satt.
„Og ég trúi því að hægt sé að breyta
hlutum og það geti smitað út frá sér. Ég
hef fundið það á fundum græningja í
Frakklandi. Þúsundir manna koma og
maður finnur og vonar að hægt sé að
vekja meiri vonir. Ekki er vanþörf á, við
höfum aldrei verið ríkari en í dag, en
þessi tilfinning óréttlætis og einangrunar
gerir fólk mjög óhamingjusamt. Mik-
ilvægi einstaklingsins hefur aldrei verið
meira.“
Rau›arárstígur 14, sími 551 0400 · www.myndlist.is Gallerí Fold · þekkt fyrir trausta þjónustu
Allir velkomnir
Listmunauppboð
í Galleríi Fold
Gallerí Fold · þekkt fyrir trausta þjónustu
fer fram mánudaginn og þriðjudaginn
6. og 7. september, kl. 18 báða dagana
í Galleríi Fold, við Rauðarárstíg
Jón
Engilberts
Á uppboðinu er úrval góðra verka,
meðal annars fjölmörg verk gömlu meistaranna
Verkin verða sýnd:
í dag sunnud. 12–17, mánud. 10–17 (öll verk)
þriðjud. kl. 10–17 (verkin sem ekki eru boðin upp á mánudag)
Hægt er að skoða uppboðsskrána á myndlist.is
Listamannaspjall
í dag 14–16
Hjalti
Parelius
Síðasta sýningarhelgi
Þeir sem eru í hárri
stöðu í samfélaginu
og eiga peninga eru
ekki vanir að þurfa að
svara spurningum.
Þeir eru með góða
lögfræðinga sem
kunna öll brögðin.