SunnudagsMogginn - 05.09.2010, Page 22

af á mörkum þess að verða eins og kvikmyndatónlist frá
Hollywood, allt að því sykrað, en leiðist samt aldrei út í
klisjur. Nema menn falli á þá gryfju að spila verkið þann-
ig, en þá getur maður líka kúgast yfir því. Fyrir mér er
þetta karlmannlegt verk, beitt og rytmískt, og næstum
því hart. Það þarf reisn til að vega upp á móti Hollywood-
lýrikinni. Svo heyrist seiður djöfulsins undir niðri. Þetta
er afar leikhúsvænt, 24 tilbrigði við sama stef, hvert og
eitt afmarkað, og maður gæti hæglega séð fyrir sér stutta
leikþætti eða dansþætti við þau.“
– Svo er kemur önnur sólóplata þín út í lok nóvember?
„Hún verður tekin upp í október. Ég ætla að loka mig af
í Stokkalæk, þar er ekkert farsímasamband, og undirbúa
upptökurnar sem fara fram í Gewandhaus-tónlistarhús-
inu í Leipzig. Ég mun spila tónlist eftir Chopin og Bach,
meðal annars partítur númer 2 og 5 eftir Bach og 24 pre-
lúdíur Chopins.“
– Það hlaut að vera Bach í Leipzig!
„Nákvæmlega. Og ég held að Bach hafi verið uppá-
haldstónskáld Chopins. Þeir passa fullkomlega saman, þó
að þeir séu ólíkir. Í Bach er þessi tæra lógík, sem sameinar
það mennska og himneska, á meðan Chopin leikur sér að
því að stöðva tímann og ganga á vatni. En á bak við allt
flugið í Chopin er rosalega sterkur strúktúr og lógík, á
sama hátt og allri lógík Bachs fylgir óheflað flug.“
– Hvers vegna gefurðu plöturnar út sjálfur?
„Af því að landslagið er svo breytt í þessum geira. Ég
hefði auðvitað getað gefið út hjá einhverjum fyrirtækjum
og það hefði verið minni vinna. En þá hefði ég fengið
minni hagnað af plötunni, sem ég vissi að myndi seljast,
og haft minna um hana að segja. Ég vil að allt við plötuna
kallist á, allt frá ljósmynd, leturgerð og texta, sem ég
skrifa sjálfur, yfir í verkin og túlkunina á plötunni sjálfri.
Þannig að upplifunin verði sterkari af því að eiga plötuna,
en að hala henni niður. Ég hef trú á geislaplötunni sem
heildarformi, en ekki sem niðurhali. Ef ég ætlaði að gefa
út hjá fyrirtæki, þá þyrfti það að vera EMI eða
DeutscheGramophone; ég hef engan áhuga á millistiginu,
sem er hvorki með mikla útbreiðslu, óbundið listrænt
frelsi né skilar góðum tekjum.
Annars hef ég bara haft lífsviðurværi af spilamennsku í
tvö ár og mér líður eins og ég sé að leika mér í vinnunni.
Ég hef gaman af því að taka upp og var ánægður með fyrri
diskinn. Þó að það væri mikil vinna og ekki hátt tíma-
kaup, þá hafa mörg skemmtileg verkefni skapast af því
einu að senda diskinn eitthvað út í heim.“
Með Ashkenazy í Hörpu
– Svo er það Carnegie Hall í byrjun desember?
„Það verða tónleikar með Denis Bouriakov. Það er
strákur sem ég kynntist fyrir tveimur árum þegar hann
kom til Íslands og við spiluðum saman á tvennum tón-
leikum. Hann er fyrsta flauta hjá Metropolitan-óperunni
á móti Stefáni Rögnvaldi Höskuldssyni, sem er mikil
dúndurstaða. Eftir það vinn ég með Martin Fröst, sem var
staðarlistamaður Sinfóníuhljómsveitar Íslands í fyrra. Þá
unnum við saman og hann er sá tónlistarmaður sem ég lít
einna mest upp til – svona listamaður sem brýtur múra án
þess að taka eftir því. Við ætlum að taka fyrir skandínav-
íska og íslenska þjóðlagatónlist.“
– Af hverju er ungur maður eins og þú að sækja alla leið
aftur í gömlu þjóðlögin?
„Þetta eru þjóðlög sem hafa lifað það af að vera sungin
af kynslóð eftir kynslóð í árhundruð og aðeins verið til í
munnlegri geymd. Þá hefur síast út svo mikið af lögum og
aðeins kjarninn situr eftir, allra bestu þjóðlögin. Ég veit
ekki af hverju þau orka svona sterkt á mig. Þá á ég ekki
við krúttlegu þjóðlögin, heldur þau dimmu, sem fanga
óhugnað. Frægasta dæmið um það er Móðir mín í kví, kví.
En það eru til enn skrítnari og sérstæðari þjóðlög. Þarna er
ég að fara að vinna með sænskum þjóðlagamúsíköntum,
flestir þeirra lesa ekki einu sinni nótur, og ég veit ekkert
hvað kemur út úr því. Ég hef langminnsta reynslu af því
að impróvísera, því ég hef unnið meira í klassísku sam-
hengi. En við verðum með tónleika á vetrarhátíð í Döl-
unum í Svíþjóð, þar sem Fröst er listrænn stjórnandi. Þar
verður líka flutt tónlist Björk og Ennio Morricone, sem
nýverið fengu Pólar-verðlaunin.“
Nú er hann kominn á flug.
„Svo er það Harpa. Ég er að vinna með Ashkenazy að
upphafstónleikunum þar. Það er mjög spennandi, hann
var átrúnaðargoð mitt í æsku og ég lít mikið upp til hans.“
Hann þagnar.
„En ég veit ekki hvort ég má segja frá því!“
En hann stenst ekki mátið.
„Það er til dæmis verkefni sem er tilkomið fyrir tilstilli
fyrstu sólóplöturinnar minnar. Vonandi á ég eftir að spila
á fleiri tónleikum með honum. Draumurinn er að taka
upp með honum þriðja píanókonsert Rachmaninoffs. Ég á
þrjár eða fjórar slíkar upptökur með honum og hann hef-
ur unnið með þetta verk meira og minna allt sitt líf. Það er
því margt skemmtilegt á döfinni. Ég elska tarnavinnu, en
svo er líka gott að taka sér frí frá erlinum í þrjár til fjórar
vikur í senn.“
– Gerirðu svolítið af því?
„Ég uppgötvaði það eiginlega í sumar. Það frestaðist
risaverkefni sem ég hafði lagt drög að, tökur á sjónvarps-
þáttaröð um tónlist, að minnsta kosti tíu þáttum.
Ég lít á það sem hluta af skilgreiningu á listamanni 21.
aldarinnar, ef hann er ekki þeim mun feimnari, að nýta
fjölmiðla í listsköpun sinni. Í þeim efnum horfi ég til
dæmis til Leonards Bernsteins, sem gerði þætti í Banda-
ríkjunum á sjötta og sjöunda áratug síðustu aldar og
breytti viðhorfi heillar kynslóðar. Þættirnir duttu upp
fyrir, en verða vonandi teknir upp næsta sumar. Ég sat
því uppi verkefnalaus í þrjá mánuði, hafði tekið þennan
tíma algjörlega frá, og það er það besta sem ég hef lent í.
Allt í einu uppgötvaði ég að ég hef alltaf verið að undirbúa
næsta viðburð, oft eitthvað sem aðrir hafa ákveðið fyrir
mann; ég er eins og leikari sem gengur í hlutverkið og nær
valdi á því. En allt í einu var ég farinn að hlusta á tónlist
sem kom óvænt til mín og spila ólíklegustu verk án þess
að hafa hugmynd um af hverju. Ef ég hef efni á því að vera
aftur atvinnulaus, ætla ég að endurtaka leikinn næsta
sumar. Eftir slíka hvíld, er líka skemmtilegra að byrja aft-
ur að spila á tónleikum.“
– En þú býrð ytra?
„Ég er mest í Oxford og bý þar. Halla Oddný [Magn-
úsdóttir], kærastan mín, er að læra fag sem nefnist mann-
vísindi eða „human sciences“, en það er hannað af Oxford
með það lítilláta markmið að takast á við vandamálin sem
mannkynið býr við á 21. öldinni. Hún er búin með tvö ár
og á eitt ár eftir. Nú er hún á Þjóðarbókhlöðunni að skrifa
lokaritgerð, held hún sé að velja á milli lyga og kossa.
Þegar ég kem til Íslands fer ég helst beint í Selið á Stokka-
læk, án þess að láta neinn vita af því. Maður vinnur á
þreföldum hraða þar.“
– Finnst þér þægilegt að vera einn?
„Já, það á vel við mig. Mér finnst reyndar best að vera
með Höllu, en svo er líka gott að vera út af fyrir sig, sér-
staklega ef maður hefur góðar bækur og kvikmyndir í far-
teskinu, eitthvað til að vega upp á móti tónlistinni. Ég er
auðvitað einn allan daginn í vinnunni og elska það.“
– Hvernig myndir horfirðu á?
„Mest evrópskar myndir, 30 til 40 ára gamlar. Þessa
dagana eru það ítölsku leikstjórarnir Fellini og Antonioni.
Annars er Ingmar Bergmann í mestu uppáhaldi. Hann
tekur alltaf fyrir afmarkaðan þátt í mannlegum sam-
skiptum, gerir það að heilli kvikmynd og kemst upp með
það. Það eru einhverjar hræringar í myndinni, sem gleypa
mann. Mér finnst spennandi að sjá hvernig kvikmyndir
eru byggðar upp, skoða kvikmyndaformið sem slíkt, eins
og það er í alvöru kvikmyndum, sem eru alltof fágætar.
Ég geri meira af því að horfa á kvikmyndir en hlusta á
tónlist eða lesa og væri alveg til í að læra meira í þeim
fræðum, ekki til að verða kvikmyndagerðarmaður, held-
ur til að fræðast um hvernig maður býr til framvindu í
þessu formi. Ég las viðtal sem tekið var við Tarkovsky árið
1986, skömmu áður en hann dó, þar sem hann lýsti því
hvernig landslagið hefði breyst á tíu árum. Ekki væri
lengur hægt að gera mynd, án þess að það miðaðist við
takmarkaða athyglisgetu fólks. Antonioni og slíkir snill-
ingar þurfi hinsvegar tíma til að segja sögu. Bergman tók í
sama streng í viðtali sem ég las við hann á Netinu í
Playboy af öllum blöðum frá árinu 1964. Þá voru þessar
myrku og skrítnu myndir hans á meðal aðsóknarmestu
mynda í Bandaríkjunum.“
Þá vilja allir heyra póesíu
– En þú kafar líka inn á við í einverunni?
„Já, þegar ég spila á tónleikum og æfi tónlist, þá er það
líkamleg vinna. Ég er alltaf að leita leiða til að spila enn
betur á píanóið, komast á næsta þrep, en á sama tíma þarf
ég að hafa yfirsýn og átta mig á því hvar ég stend. Þetta er
eins og að fara 50 metra upp í loftið og skoða sjálfan sig úr
fjarlægð. Það getur verið erfitt að finna jafnvægið á milli
þess að vera tónlistarmaður og íþróttamaður. Maður þarf
að vera í toppþjálfun, hafa vald á öllum þessum hreyf-
ingum, en um leið að vera algjörlega yfir það hafinn. Þeg-
ar ég stíg á svið hefur enginn áhuga á því hvernig ég hugsa
um fingurna á mér eða hvernig ég sit. Þá vilja allir heyra
póesíu, fá innsýn í sálarlíf skáldsins. Þetta er nokkuð sem
ég glími stöðugt við, að æfa mig mikið teknískt, til að geta
gjörsamlega gleymt þeirri hlið á tónleikum. Þetta getur
verið erfitt hjónaband. En ef ég hef ekki teknísku hliðina í
undirmeðvitundinni, þá hef ég miklu minni möguleika á
að komast á flug á sviðinu.“
– Lyftirðu þá í tækjasal?
„Upp að vissu marki. Það er mikilvægt að fara í ræktina
og gera æfingar. En ég er með rosalega fínstillta vöðva,
ekki hendur lyftingakappa. Og ég fer aldrei í bekkpressu.
Ég lyfti á öðrum forsendum – það er til að hafa úthald í
fínhreyfingarnar.“
– Sambúðin við tónlistina getur verið ströng?
’
Hendurnar eru svo
mikið atvinnutæki.
Ég er alltaf að
hugsa um það, að passa
upp á hendurnar, hvort
sem það er meðvitað eða
ekki. Ég hef dottið niður
stiga án þess að bera þær
fyrir mig.“
22 5. september 2010