SunnudagsMogginn - 05.12.2010, Side 39

5. desember 2010 39
Haraldur Briem segir engum vafa undirorpið að alþjóðlegt samstarf skili
árangri á heilbrigðissviðinu. Besta dæmið um það sé útrýming bólusóttar
fyrir um þremur áratugum en Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin átti
stærstan þátt í því. Bólusótt lék okkur Íslendinga löngum grátt.
„Núna erum við mjög nálægt því að útrýma lömunarveiki eða mænu-
sótt,“ segir Haraldur en bætir við að það hafi verið mikið áfall þegar
hundruð manna greindust með veikina í Tadsjikistan síðastliðið vor. „Það
segir okkur að bólusetningum er sumstaðar áfátt. En svona bakslag er
auðvitað þörf áminning til okkar allra um að herða róðurinn.“
Haraldur segir alþjóðasamstarfið einnig hafa komið í góðar þarfir þegar
heimsfaraldur inflúensu skall á í apríl í fyrra. Þá var mikið um símafundi
og tölvupóstssamskipti enda áttu menn ekki með góðu móti heim-
angengt til að bera saman bækur sínar. „Það gekk á heildina litið vel að
bregðast við heimsfaraldrinum enda voru menn búnir að búa sig undir
hann árum saman. Því var öðruvísi farið með eldgosið. Þau viðbrögð urð-
um við meira að spila eftir eyranu. Rétt er að benda á að viðbragðsáætlun
gegn heimsfaraldri inflúensu sem unnin var í samvinnu við Ríkislög-
reglustjóra og almannavanadeild nýttist vel í öskugosinu og einnig áttum
við til öndunargrímur og hlífðargleraugu sem komu sér vel.“
Meðal annarra aðkallandi verkefna nefnir Haraldur að stemma þurfi
stigu við útbreiðslu á ónæmum sýklum og skera upp herör gegn viðvar-
andi vandamáli – berklum. Einkum ónæmum stofnum þess lífseiga sjúk-
dóms. Baráttan gegn HIV-sýkingu og alnæmi stendur enn. Á þessu áti
hefur HIV-tilfellum fjölgað, einkum meðal fíkniefnaneytenda. „Síðan eru
áætlanir uppi um að útrýma mislingum og rauðum hundum í Evrópu í síð-
asta lagi 2015. Þá þurfa menn að vera mjög duglegir að bólusetja en því
miður er það ekki þannig alls staðar.“
Tókst að útrýma bólusótt
Gamall vágestur, fuglaflensan, olli aftur fjaðrafoki fyrir skemmstu þegar
kona greindist með smit í Hong Kong. Það liggur því beint við að spyrja
Harald hvort ástæða sé til að óttast fuglaflensufaraldur í heiminum á
næstunni?
„Fuglaflensan er sífellt að minna á sig,“ segir hann. „Af og til sýkist
fólk af fuglum með alvarlegum afleiðingum. Svo var um konuna sem
veiktist nýverið í Hong Kong. Engin merki sáust þó um smit manna á
milli. Menn óttast enn að það geti gerst.“
Ekki er langt síðan svínaflensan gerði usla hér á landi sem víðar. Spurð-
ur hvort menn óttist að hún blossi upp aftur svarar Haraldur:
„Já, svínainflúensan er að öllum líkindum komin til að vera og verður
smám saman að árstíðabundinni inflúensu og kemur þá til með að líkjast
hefðbundnum inflúensufaröldrum. Bóluefni gegn árstíðabundinni inflú-
ensu verður einnig verndandi gegn svínainflúensunni eins og öðrum infú-
ensustofnum sem ganga meðal manna. Við leggjum nú áherslu á að bólu-
setja starfsmenn á svína- og fuglabúum og dýralækna gegn inflúensu því
dýrin deila inflúensunni með okkur mönnunum.“
Fuglaflensan minnir á sig
mér hversu miklu það myndi breyta hvað
þetta varðar ef við gengjum í sam-
bandið.“
Hann segir athyglisvert að Evrópusam-
bandið sækist mjög eftir því að koma
fram sem einn aðili gagnvart WHO m.a.
hvað sóttvarnir varðar. „WHO minnir
hins vegar stöðugt á að það samrýmist
ekki stofnskrá sinni og hvert ríki sam-
bandsins hafi þá skyldu að tilkynna at-
burði beint til WHO. Lausnin fyrir ESB-
ríkin er að tilkynna samtímis til ESB og
WHO. EES-ríkin, Ísland og Noregur, eru
ekki bundin af þessu fyrirkomulagi en
fylgja því þó.“
Haraldur segir þessa vinnu geta verið
tímafreka fyrir fámennt embætti. Ut-
anstefnur séu tíðar og stífar. Á móti komi
að Íslendingar fái heilmiklar upplýsingar
að utan sem nýtist okkur vel.
Norrænt samstarf að aukast
Norrænt samstarf ríkir á flestum sviðum
mannlífsins og sóttvarnir eru þar engin
undantekning. „Við erum aðilar að nor-
rænu samstarfi um heilbrigðisviðbúnað
en vorum lengi vel ekki sérlega virkir
þátttakendur í því. Það breyttist þegar
árásin var gerð á tvíburaturnana í New
York 2001. Í kjölfarið kom upp mikil
hræðsla við miltisbrand í heiminum,
menn óttuðust um tíma að bólusótt tæki
sig upp aftur og svo framvegis. Þá ákváðu
norrænu ríkin að efla þetta samstarf og
heilbrigðisráðuneytið fól sóttvarnalækni
að sinna því af Íslands hálfu. Þetta er mjög
gagnlegt samstarf og við hittumst reglu-
lega til að bera saman bækur okkar.“
Síðasti fundurinn á þessum vettvangi
var á Álandseyjum í haust og þar var
öskufall einmitt í brennidepli, að sögn
Haraldar. „Þar var meðal annars talað um
vandamál varðandi sjúkraflug í öskufalli.
Meðan gosið í Eyjafjallajökli stóð sem
hæst gátu Norðmenn í norðurhluta
landsins ekki sent sjúklinga með flugi
suður á bóginn en þá var samið um það á
þessum vettvangi með skjótum hætti að
þeir gætu sent þá á spítala í Norður-
Finnlandi. Sama vandamál kom upp á
Grænlandi, þeir komust hvorki til Dan-
merkur né Íslands suma daga. Þá var búið
þannig um hnúta að þeir kæmust til
Norður-Skandinavíu í staðinn ef á þyrfti
að halda. Reynt var að ná samkomulagi
við Kanada, án árangurs. Þetta sýnir að
hið norræna samstarf er mjög skilvirkt og
menn eru ævinlega boðnir og búnir að
hjálpa hver öðrum.“ Nýr áfangi í þessu
norræna samstarfi um heilbrigð-
isviðbúnað er í uppsiglingu en um þessar
mundir er rætt um hvernig koma megi
Norðurlandabúum á fjarlægum slóðum til
bjargar lendi þeir í hremmingum, svo
sem af völdum hamfara eða sjúkdóma.
„Umræðan um þetta fékk byr undir báða
vængi eftir tsunami-hamfarirnar í Malas-
íu og víðar þar sem fjöldi Norðurlandabúa
var staddur, og svo aftur eftir jarðskjálft-
ann á Haítí enda þótt blessunarlega fáir
Norðurlandabúar hafi verið þar. Við erum
ennþá að slípa þessa áætlun til en ég er
ekki í vafa um að hún eigi eftir að koma í
góðar þarfir.“
Á fundi með Pútín
Fundirnir sem Haraldur og aðrir starfs-
menn embættisins sækja erlendis eru
misjafnir að stærð og gerð. Í haust sótti
hann árlegan aðalfund Evrópudeildar Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (Euro-
WHO) sem fram fór í Moskvu. Var það
fyrsti fundurinn sem haldinn er í stjórn-
artíð Ungverjans Szuzönnu Jakab sem
svæðisforstjóra Euro-WHO. Lýsti hún því
yfir að mikið verk væri óunnið í barátt-
unni við smitsjúkdóma eins og nýleg
dæmi sanna.
Segir Haraldur mikilvægi fundarins
hafa markast af nærveru Margaret Chan,
framkvæmdastjóra WHO, og rússneska
heilbrigðisráðherrans. Sátu þau nær allan
fundinn, sem stóð í fjóra daga. Þá ávarp-
aði Vladimir Pútín, forsætisráðherra
Rússlands, fundinn. Í máli hans kom fram
að Rússar hafa mikinn metnað við að efla
heilbrigðismál í sambandsríkinu.
Að ósk fastanefndar og svæðisforstjóra
Euro-WHO tók Haraldur að sér stjórn-
unarhlutverk á fundinum fyrir hönd Ís-
lands.
Haraldi þykir athyglisvert að forstjóri
skuli á fundinum hafa lagt áherslu á, að
hafin verði samvinna við ESB um eitt
heilbrigðiskerfi fyrir Evrópusvæðið allt,
sem byggist á vöktun og viðbrögðum
gegn sýklalyfjaónæmi annars vegar og
sameiginlegu heilbrigðisupplýsingakerfi
hins vegar.
Spannar gríðarstórt svæði
Meðal annarra mála sem rædd voru á
fundinum var „græn“ heilbrigðisþjón-
usta, eldgosið í Eyjafjallajökli, brunarnir í
Rússlandi og einnig flóðin í Kaupmanna-
höfn sem eyðilögðu meðal annars tölvu-
kerfi svæðisskrifstofunnar.
Ennfremur var fjallað um svokallaða
„ekki-smitsjúkdóma“ sem eru mikilvæg
orsök sjúkdómsbyrði. Að sögn Haraldar
er unnið að því að þróa landsáætlanir í
baráttunni við krabbamein, geðræna
sjúkdóma, félagslega áhrifavalda heils-
unnar og skaðlega notkun áfengis og tób-
aks. „Evrópudeildin spannar gríðarstórt
svæði sem nær til 53 þjóða frá Atlantshafi
til Kyrrahafsins. Félagslegir áhrifavaldar
heilsunnar eru misjafnlega miklir og lífs-
líkur manna mjög mismunandi eftir
löndum. Lífslíkur manna í Rússlandi eru
til dæmis mun minni en á Íslandi. Lífs-
líkur íslenskra karla eru 80 ár við fæðingu
en einungis 60,5 ár í Rússlandi. Þetta vita
menn og Rússarnir töluðu um það af
mikilli alvöru á þessum fundi að vinna
þyrfti gegn skaðlegum áhrifavöldum
heilsunnar og herða þyrfti baráttuna gegn
berklum og öðrum smitsjúkdómum þar
um slóðir.“
Batnandi mönnum er best að lifa.
Vladimír Pútín lýsti því yfir á aðalfundi Evr-
ópudeildar WHO fyrir skemmstu að Rússar
hefðu mikinn metnað til að efla heilbrigð-
ismál í sambandsríkinu.
Reuters