SunnudagsMogginn - 23.01.2011, Síða 47

23. janúar 2011 47
Ég hugsaði mér að setja upp sýn-ingu sem væri listaverk út affyrir sig,“ segir GuðbergurBergsson rithöfundur. Hann er
höfundur sýningarinnar Ásýnd landsins:
vatnið, jörðin, hafið og himinninn, sem
var opnuð í Gerðarsafni í Kópavogi á dög-
unum. Á sýningunni eru verk eftir fimm
myndlistarmenn, Daða Guðbjörnsson
(1954), Gunnlaug Óskar Scheving (1904-
1972), Jóhannes Sveinsson Kjarval (1885-
1972), Rúrí (1951) og Vilhjálm Þorberg
Bergsson (1937).
Guðbergur segist leita í verk þessara
myndlistarmanna eftir að þeir hafa fundið
sig og dregur á persónulegan hátt fram
það sem er sameiginlegt með þeim. Á sýn-
ingunni tengjast til að mynda myndir
Rúríar af fossum við fossa Kjarvals og öld-
ur Daða, sem málar einnig skip á hafinu,
rétt eins og Gunnlaugur Scheving, og á
hafinu eru þessar óravíðáttur rétt eins og í
geimmyndum Vilhjálms.
„Þessi sýning er búin að vera í und-
irbúningi sem hugmynd í mörg ár,“ segir
Guðbergur þegar hann fylgir mér um sýn-
inguna. „Mig langaði til að sýna verk sem
eru ekki alltaf fyrir augum fólks, þar sem
þessi hlið hefur ekki verið sýnd á þeim.
Þessar myndir Kjarvals virðast litlar miðað
við sumar Þingvallamyndanna en eru samt
mjög stórbrotnar í eðli sínu og lýsa honum
vel.
Af því að Rúrí er hér þá tók ég líka fos-
samyndir eftir Kjarval, meðal annars til að
benda á að fossar eru algengt viðfangsefni í
íslenskri myndlist. Draumalandið er á
vissan hátt byggt á fossum.“
– Hér kallar ein mynd þannig á aðra?
„Já. Eitt af því sem ég sýni eftir Gunn-
laug Scheving eru teikningar af mönnum í
aðgerð og beint á móti þeim eru teikningar
eftir Kjarval þar sem verið er að fást við
saltfiskinn. Þá er búið að gera að, taka
hausana af. Ég valdi þessar myndir eftir
Scheving þar sem sjást margskonar hreyf-
ingar, svolítið eins og í kvikmynd.“
Gunnlaugur einstakur í listasögunni
Gunnlaugur Scheving er Guðbergi hug-
leikinn. Guðbergur er frá Grindavík og þar
teiknaði og málaði Gunnlaugur fjölda veka
seint á fjórða áratugnum. Í sýning-
arskránni segir Guðbergur að í Grindavík
hafi Gunnlaugur „fundið sig og afmarkað“.
„Mig langaði að sýna þessa mynd eftir
Gunnlaug sem frænka mín í Grindavík átti
og hefur aldrei verið sýnd,“ segir hann.
„Þessa mynd þarna málar Gunnlaugur eftir
minni eftir að hann fer frá Grindavík og
það er svo einkennilegt, eða eðlilegt, að
mennirnir á bátnum eru menn sem við
þekktum í raunveruleikanum. Þeir hafa
grópast svona fast í minni hans að hann
víkur aldrei frá þessum svip – ég þekki þá.
Þetta eru Magnús á Hrauni og Einar í Ás-
garði.
Í verkum Gunnlaugs er meira að segja
hægt að rekja verslunarsögu Grindavíkur.
Það má sjá í verkum hans hvenær Grind-
víkingar eru orðnir svo ríkir að það er farið
að selja þar snúða,“ segir hann og brosir.
„Á eldri búðamyndum eru engir snúðar en
svo er snúðabakkinn kominn.“
Guðbergur segir að í raun þyrfti að setja
saman sérstaka sýningu með myndum
Gunnlaugs frá Grindavík.
„Hann kortleggur þorpið. Hægt væri að
draga upp nákvæmt kort með ferðum
hans þar. Hann er svo nákvæmur að hann
málar líka myndir af köllunum sem áttu
bátana og húsin. Það er algengt í listasög-
unni að listamenn fari í eitthvert þorp,
jafnvel margir saman og máli. En þessi
þorp hafa aldrei verið kortlögð með þeim
hætti sem Gunnlaugur Scheving gerði í
Grindavík. Þess vegna er Gunnlaugur ein-
stakur í listasögunni. Gunnlaugur Schev-
ing er einhver algreindasti málari sem hef-
ur málað hér á landi. Það sést svo vel.
Sjóntaugin í málurum er sérstakt fyr-
irbæri. Líka í ljósmyndurum.“
Guðbergur þagnar. Bætir svo við: „Ég
held að við ættum að sýna og leggja meiri
áherslu á það sem er frábrugðið í menn-
ingu eða list annarra þjóða. Og sýna hvað
við erum í raun og veru stórbrotin í um-
gengni við fegurðina sem slíka.“
Guðbergur bendir á málverk sem hanga
hlið við hlið, eftir Gunnlaug og Daða, og
sýna bæði öldur og bát.
„Ég set til dæmis hér saman boða Gunn-
laugs og boða Daða til að sýna hliðstæður.
Kannski hefur engum dottið í hug að Daði
ætti fyrirrennara en það er hlutverk þeirra
sem setja saman sýningar að benda á eitt-
hvað sem hefur verið ógert eða hulið, ekki
vera alltaf að sýna eitthvað sem allir vita.
Það er eins og að vera alltaf að lesa sömu
söguna fyrir barn. Barn hefur gaman af að
heyra alltaf sömu söguna …“
– Hefur þér þótt sú vera raunin í sýning-
arhaldi hér á landi?
„Já já. Og þar af leiðandi held ég að þetta
sé vönduð og göfug rammíslensk sýning, á
allan hátt.“
Listamenn eins og tvífætt auglýsing
Guðbergur segir að sýningar þar sem valin
eru verk listamanna, eins og á sýningu
hans í Gerðarsafni, þurfi að hafa ákveðið
uppeldislegt gildi.
„Á svona sýningu þarf að vera ákveðin
leiðsögn og sýna fólki fram á hlutina, en
myndlestur er vandasamur. Hann er ekki
einskorðaður við listfræðinga, heldur er
það góða við listina að hver og einn getur
lesið, eftir að honum hefur verið bent á
stafrófið. Það má ekki reka allar setning-
arnar ofan í fólkið, það þarf að kenna að
stafa og síðan les hver á sinn hátt.
Mér finnst þetta vanta mjög hér á landi.
Best væri að fá listamennina sjálfa, þeir
þekkja þetta langbest – ef þeir þekkja
þetta … En þeir eru yfirleitt ófáanlegir til
þess, flestir …“
Guðbergur hugsar sig um, bætir svo við
um listamennina sem eru ófáanlegir til að
tala um verk sín: „Það er á margan hátt
gott því maður er orðinn svo þreyttur á
þessum auglýsingalistamönnum sem eru
eins og tvífætt auglýsing. Þá er það líklega
betra eins og í gamla daga þegar listamað-
urinn kom aldrei fram.“
Guðbergur Bergsson virðir fyrir sér sjómenn í verki Gunnlaugs Schevings. „Gunnlaugur er einhver algreindasti málari sem hefur málað hér á landi,“ segir hann.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sérstök sjóntaug málaranna
„Við ættum að sýna og leggja meiri áherslu á það
sem er frábrugðið,“ segir Guðbergur Bergsson.
Hann hefur lengi verið mikill áhugamaður um
myndlist og hefur nú sett saman sýningu í Gerð-
arsafni, með verkum fimm myndlistarmanna.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is