SunnudagsMogginn - 01.05.2011, Blaðsíða 32

32 1. maí 2011
Þ
að er spenna í loftinu í fyrsta
hljóðprófi Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands með einleik-
aranum Víkingi Heiðari Ólafs-
syni í aðalsalnum í Hörpu.
Hljóðfæraleikararnir eru þó klæddir eins
og þeim líður best, ekki á peysufötum en
í peysum af öllum stærðum og gerðum,
mörgum úr lopa. Og hljómsveitarstjór-
inn hleypur reglulega út í sal til að
hlusta. „Perfect! Sounds good!“ kallar
hann upp á svið. Fleiri leggja við eyrun,
reglulega gægjast iðnaðarmenn inn um
gættina og hlusta eitt augnablik, áður en
þeir spila sína tónlist á öllu stórvirkari
hljóðfæri.
Eftir æfingu sitja tónlistarstjórinn Árni
Heimir Ingólfsson og einleikarinn Vík-
ingur Heiðar Ólafsson innan um stafla af
kössum á skrifstofu Sinfóníunnar á
fjórðu hæð tónlistarhússins. Það hefur
ekki gefist tími til að raða í hillur og eftir
því, að kaffið er borið á borð í plastmáli.
Talið berst að nýju tónverki, Velkomin
Harpa, sem frumflutt verður á opnunar-
tónleikunum á miðvikudag í næstu viku.
Bætast við möguleikar í túlkun
„Beiðnin um frumflutning á nýju verki
eftir Þorkel Sigurbjörnsson kom upp-
haflega frá Ashkenazy,“ segir Árni
Heimir. „Þeir eru góðir vinir og hafa
unnið mikið saman. Ashkenazy hefur
flutt töluvert af verkum hans víða um
heim með erlendum hljómsveitum og
svo tók hann upp heilan geisladisk fyrir
japanskt útgáfufyrirtæki með verkum
eftir Þorkel í flutningi Sinfóníunnar.
Verkið er í hans stíl, ljúft og skemmti-
legt.“
Og hvað skal segja um píanókonsert
Griegs, sem einnig er á efnisskránni.
„Þetta er einn frægasti píanókonsert
allra tíma,“ segir Árni Heimir. „Ástæðan
fyrir vali Ashkenazys er að Grieg var
mjög innblásinn af norskum þjóðlögum
og sameinar í þessu verki norska þjóð-
ararfinn og miðevrópsku tónlistarhefð-
ina. En fyrst og fremst er þetta glæsilegt
verk fyrir sólista, þar er farið í gegnum
allan katalóginn, hvað gera má fyrir einn
flygil.“
„Það bætast líka við margir mögu-
leikar í túlkun í þessum sal,“ segir Vík-
ingur Heiðar. „Í gamla salnum gátu
sumir litir og blæbrigði tónlistarinnar
horfið á þriðja eða fjórða bekk, þannig
að maður þurfti að aðlaga spilamennsk-
una salnum, því hljóðfæraleikarinn þarf
sífellt að hugsa um að spila fyrir aftasta
bekk. Það er hægt að spila vel og vera
innblásinn í lélegum sal, það er bara
miklu erfiðara og lengra á milli töfranna.
Það gerist sjálkrafa í sal sem er daufur
eða þurr, að það tapast möguleikar í
túlkun, aðallega á töfrum sem skapast á
augnablikinu.“
„Það sem er svo dásamlegt við þennan
nýja sal er að nú fá hljóðfæraleikararnir
loksins færi á að gæla við tóninn,“ skýt-
ur Árni Heimir inn í, „og leyfa sér að
njóta allra örfínu blæbrigðanna.“
Víkingur heldur áfram: „Jafnvel þegar
ég spila hvað veikast, þá berst ómurinn
af því aftur til mín úr salnum, og það er
heillandi að upplifa hann úr fjarska. Það
kemur svo margt í hugann þegar maður
á í díalóg eða samtali við salinn – sal-
urinn er eins og hljóðfæri, sem maður
spilar á samhliða því að spila á flygilinn.
Og það var ógleymanlegt að kynnast því
í fyrsta sinn í Hörpunni í morgun.“
„Þess vegna er þessi vika þegar hljóð-
prufurnar standa yfir svo mikilvæg fyrir
hljómsveitina, því hún þarf líka að læra á
salinn,“ segir Árni Heimir. „Það ferli á
eftir að taka mun lengri tíma en eina
viku, því hljómsveitin þarf að læra á
blæbrigðin og tileinka sér að einhverju
leyti annan spilamáta en aðstæður leyfðu
í Háskólabíói.“
Ljón sem sýnir klærnar
Og Víkingur Heiðar er einnig ánægður
með nýja flygilinn, sem hann spilaði á í
fyrsta skipti þennan morgun. „Salurinn
er stórkostlegur og þetta er ótrúlegur
flygill, sem við Árni tókum þátt í að velja
í Hamborg í janúar. Hann er punkturinn
yfir i-ið, algjört ljón sem getur sýnt
klærnar, en svarar að sama skapi fág-
uðustu blæbrigðum. Það er magnað þeg-
ar dýnamíkinni í salnum og píanóinu er
teflt saman. Það býður upp á óþrjótandi
möguleika. Mér líður eins og ég sé í út-
löndum, því ég er óvanur því að leika við
svona aðstæður á Íslandi. Þetta er allt
svolítið óraunverulegt ennþá.“
Árni Heimir tekur undir það og sveifl-
ar hendinni til áhersluauka, eins og
hann haldi á sprota eða sitji við lykla-
borð píanósins.
„Hér er allt eins og það á að vera. Nú
hefur loksins öllu verið ýtt út af borðinu
sem heitir afsláttur eða málamiðlun.“
„Þetta var það sem allir voru stress-
aðastir yfir,“ bætir Víkingur Heiðar við.
„Þess vegna er óhemju gaman að hljóm-
burðurinn skuli vera svona góður í tón-
leikasalnum. Það eru allir í skýjunum.“
Á efnisskránni er einnig níunda sin-
fónía Beethovens. „Þetta er eitt stór-
kostlegasta verk Beethovens og hefur
markað djúp spor, ekki aðeins í tónlist-
arsögunni heldur í vestrænni menningu
almennt,“ segir Árni Heimir.
Óður sem var andófsverk
„Ashkenazy fannst Óðurinn til gleðinnar
eiga vel við á þessum tímamótum. Verk-
ið hefur fengið þetta hlutverk í gegnum
árin að sameina á mestu gleðistundum.
Það var til dæmis flutt á tónleikum
Bernsteins í konserthúsinu í Berlín þegar
múrinn féll, en þá tók hann út orðið
Freude og setti Freiheit í staðinn. Það
segir sína sögu að handritið að þessu
verki er á heimsminjaskrá UNESCO.“
„Og það má vel tengja það við Ísland,
að það er ofboðslegt umrót framan af í
verkinu, en svo er það gleðin sem sigrar
að lokum,“ segir Víkingur Heiðar.
Og Árni Heimir klykkir út með:
„Í þessu verki eru áheyrendur leiddir í
gegnum langt og flókið ferli fram að
glæsilegum og upphöfnum lokapunkti.
Og það má segja að sú merking hafi glat-
ast á 20. öldinni, eftir að níunda sinfóní-
an varð menningarlegt tákn, að Beet-
hoven semur hana sem andófsverk.
Hann tekur kvæði sem Schiller orti þeg-
ar Beethoven var sjálfur unglingur, en
þar eru hugsjónir frönsku byltingarinnar
í hávegum hafðar, um jafnrétti og
bræðralag. Og hann semur sinfóníuna
gamall maður í Vínarborg árið 1824 þeg-
ar hugsjónirnar eru foknar út í veður og
vind, Napóleón hefur beðið ósigur og al-
menningur býr við ritskoðun og kúgun.
Þá rís Beethoven upp og segir: „Munið
hvernig þetta var þegar við vorum ung!“
Þetta er ekki ósvipað kvæðinu Ísland,
sem Jónas Hallgrímsson yrkir tíu árum
seinna: „Hvar er þín fornaldar frægð,
frelsið og manndáðin best?“ Ef til vill
hefur þessi herhvöt sinfóníunnar
gleymst – hún hefur fengið að sitja svo
værðarlega í vitund fólks.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Það eru allir
í skýjunum
Það styttist í opnunartónleika í glæsilegum salarkynn-
um Hörpu. Rætt er við hljómsveitarstjórann Vladimir
Ashkenazy, einleikarann Víking Heiðar Ólafsson og
tónlistarstjóra Sinfóníunnar, Árna Heimi Ingólfsson.
Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Víkingur Heiðar og Árni Heimir
glæsilegum tónlistarsal Hörp-
unnar, en opnunartónleikarnir
verða á miðvikudag í næstu viku.