SunnudagsMogginn - 01.05.2011, Blaðsíða 36

36 1. maí 2011
Sjálfgerðir fjötrar
eru traustastir fjötra.
Þegar vér leggjum ástfólgna
vini vora í fjötra
setjum vér vanalega að
skilyrði
að þeir hafi sjálfir
grátbænt oss um þá
Þannig orti Sigfús Daðason í
ljóðabókinni Hendur og orð sem
kom út árið 1959; og sú er stað-
an nú, hálfri öld síðar. Það er
verið að leggja okkur í fjötra og
við grátbiðjum um þá eða rétt-
ara sagt, það gera yfirvöld okk-
ar, og þeim er þvælt þannig til
og frá, svo ísmeygilegir eru þeir
að einn daginn vöknum við í
Túnis eða Kaíró, á stað þar sem
hagböðlarnir hafa farið höndum
um hagkerfið og nátt-
úruauðlindir. Og seinna, þegar
tilskipanirnar koma eftir færi-
böndum fjármálaheimsins
munu þeir segja:
þetta eru lög. Við
getum ekkert
gert og megum
það heldur ekki.
Nei, nei, ég veit
það vel, þetta
má ekki
segja. Hér
taka
margir
andköf. Ég heyri ramakvein.
Sköllóttum mönnum vex hár. Á
enn eina ferðina að segja hvað
útlendingar séu vondir við okk-
ur? Come on! Það eru svo margir
sem ljúka máli þínu áður en þú
hefur sagt eitt einasta orð.
Hugsanir gufa upp. Setningar
klárast áður en þær eru sagðar.
Svona er þjóðfélagsumræðan,
óyfirveguð og taugaveikluð, full
af lúmskum alhæfingum og
grunnhyggni hagsmunaaðila,
frekju, græðgi, skammtíma-
hugsun, enda nýsloppin úr
faðmi persónudýrkunar þar sem
trúin á sterka karla og sterkar
konur réð ferðinni. Ábyrg um-
ræða hvarf. Menntamenn
brugðust. Samhengi hlutanna
vék fyrir þjónkun og hags-
munagæslu. Sigfús Daðason
segir líka: „Ég veit að boðberar
réttlætis mega sín ekki mikils
fyrr en áheyrendum þóknast.“
Ég kýs að minnsta kosti að slá
þessa varnagla áður en ég held
áfram með fjötrana.
Vér þurfum ekki að beita
afli voru
vér sýnum ekki hnefann
(nema í ýtrustu undantekn-
ingum
og á þeim stöðum
þar sem hnefaafl vort helg-
ast af sögulegum rétti):
Þér skuluð koma skríðandi
þér skuluð koma grátandi
og biðja oss að varðveita
yður fyrir sjálfum yður.
Ég er enn að vitna í Hendur og
orð, kaflann Borgir og strendur í
bálk númer XIV, þar sem Sigfús
Daðason yrkir um frelsisbaráttu
þjóða og framkomu stórvelda í
garð smærri ríkja. Það er margt
sem kveikir þetta ljóð á sjötta
áratugnum: frelsisbarátta þriðja
heimsins, uppreisnin í Ung-
verjalandi, Alsírstríðið, stig-
mögnun Víetnamstríðsins, her-
seta Bandaríkjamanna á Íslandi.
Þorsteinn Þorsteinsson segir í
bók sinni Ljóðhús, þættir um
skáldskap Sigfúsar Daðasonar:
„Kvæðið fjallar um smáþjóð sem
er ofríki beitt af stórþjóð, um
andóf og uppreisn, og um þau
áhrif sem það hefur á smáþjóð
að lúta stórveldi. Fyrr í bókinni
hvetur Sigfús til að menn fari
sparlega með orð en allt í einu
gerist hann mælskur, af knýj-
andi þörf, nauðsyn, en mælskan
er meitluð, svo öguð að nú
löngu síðar stendur hún sem
nakinn sannleikur.“
Þjóð yðar er spillt,
þjóð yðar er spillt í dýpsta
eðli sínu.
En vér höfum einstakt lag og
sjaldgæfa þolinmæði
til að leika við spillingu
þjóðar yðar.
Sá leikur er oss auðveldur
en raunar ekki mörgum
öðrum hentur.
Í trúnaði sagt: væri þjóð
yðar ekki fullspillt
gætum við látið henni í té
ögn af spillingu
því við trúum á spillingu
nærum og nærumst á
spillingu.
Okkur er sagt að breyta
einkaskuldum í opinberar
skuldbindingar og endurgreiða
þær lánardrottnum með velferð
samfélagsins. Við höfum aldrei
séð þessa lánardrottna, aldrei
átt nein samskipti við þá og vit-
um ekki hverjir þeir eru eða
hvað þeir heita, en þeir kallast
líka kröfuhafar, vogunarsjóðir
og mynda fjármálamarkaðinn
sem síðan teygir sig í allar áttir,
um allan heim. Í fjölmiðlum er
alltaf talað um fjármálamark-
aðinn einsog lifandi veru. Það er
fjallað um heilsufar hans og
heilsubresti, hann er ýmist á
batavegi eða í niðursveiflu,
einsog krakki í góðu skapi eða
vondu skapi. Á vegum hans
starfa matsfyrirtæki sem flokka
lönd í rusl og drasl eða gefa þeim
ágætiseinkunn með plúsum og
mínusum. Þetta minnir dálítið á
þegar maður fékk hegðunar-
einkunnina sína í skóla. Samt
þekki ég engan sem hefur hitt
þennan fjármálamarkað, heilsað
honum eða tekið í hönd hans.
Þess vegna hallast ég að því að
hann sé skáldskapur en um-
hverfis hann er mikið lagabákn
og stofnanaveldi. Í þjóðfélagi
nútímans er fjármálamarkaður-
inn ekki ólíkur kirkjunni á mið-
öldum og páfinn þá G–20 eða
forseti Bandaríkjanna eða
markaðirnir í heimsálfunum.
Heimsbankinn, Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn, Evrópusam-
bandið og hernaðarbandalögin,
þetta eru síðan kirkjudeildir
sem færa markaðnum fórnir og
halda honum gangandi. Þær sjá
Bókarkafli
Einar Már Guðmundsson
Þú heitir þó
ekki Gilitrutt?
Sp
ar
að
u
Pace umboðið • Sími: 6967282 • Fax 517 9277 • pace@paceiceland.is • www.paceiceland.is