SunnudagsMogginn - 14.08.2011, Qupperneq 34

34 14. ágúst 2011
Þ
essa dagana er að koma út
fyrsti hluti mikils ritverks, sem
ber heitið Reykvíkingar. Fólkið
sem breytti Reykjavík úr bæ í
borg. Þar fer höfundurinn vísitasíuferð
um Reykjavík fyrir hundrað árum og
segir sögu húsanna í bænum, sem þá
voru 1.186 talsins, og frá öllum heimilum
í bænum, sem voru um 2.400. Hér er í
mikið ráðist og ótrúlegt að tekist hafi að
safna öllum þeim heimildum og ljós-
myndum sem birtast í verkinu. Merki-
legt að hægt sé að varðveita þessa sögu
höfuðborgarinnar, þegar hún var aðeins
lítill bær með 11.449 íbúa. Í bókinni er
farin skoðunarferð um götur Reykjavík-
ur árið 1910 og eru þær teknar fyrir í
stafrófsröð. Þannig er byrjað á Að-
alstræti, svo farið um Amtmannsstíg,
Austurstræti, Ánanaust o.s.frv., en í
fyrsta bindinu er endað á Bergstaða-
stræti, sem var þá ein lengsta gata bæj-
arins.
Blaðamanni lék forvitni á að vita hvernig
vinna við slíkt stórvirki hefur gengið
fyrir sig. Hann tók því hús á höfundi
verksins, Þorsteini Jónssyni, þar sem
hann sat við að teikna upp 4. bindi rit-
verksins á Skúlagötu 30, en þar er bóka-
forlag hans til húsa, í sama húsnæði og
Reykjavík Art Gallery. Spurður hvernig
handritsgerð að svona yfirgripsmiklu
verki gangi fyrir sig segist hann hafa
skrifað upphaflegt handrit fyrir um tutt-
ugu árum. „Þá hugðist ég segja frá fólk-
inu sem byggði Reykjavík árið 1901,“
segir Þorsteinn. „Þegar ég fór að kynnast
efninu betur áttaði ég mig á hve miklar
breytingarnar urðu á bænum á fyrsta
áratug 20. aldar. Efnahagur fólksins
batnaði mikið með þilskipaútgerðinni,
en þegar Reykjavík varð miðstöð útgerð-
ar á Íslandi með togaraöldinni hafði það
ótrúlegar breytingar í för með sér í
Reykjavík. Útgerðin krafðist aukins
vinnuafls og efnahagur fólks batnaði.
Byggingameistarar bæjarins höfðu því
ærin verkefni við að byggja hús fyrir
hinn vaxandi bæ, heilu göturnar byggð-
ust á örfáum árum, Grettisgata, Njáls-
gata, Miðstræti og svo mætti áfram telja.
Húsakostur fólks varð stærri og betri og
með vatnsveitunni 1909 gjörbreyttust
lífsskilyrði fólks. Á þessum áratug tvö-
faldaðist íbúafjöldinn í bænum og lífskjör
og þægindi urðu með allt öðrum hætti en
fólk átti við að búa fyrir aldamótin.
Þegar komið var að útgáfuundirbúningi
sendi ég handritsdrög til afkomenda íbúa
Reykjavíkur 1910 og óskaði eftir að þeir
reyndu að lagfæra það sem betur mætti
fara í handritinu og útveguðu mér hvers
kyns myndir sem snertu forfeður þeirra
og formæður í Reykjavík. Fljótt kom í
ljós að mikill áhugi var fyrir verkefninu
og sýndu allflestir mikinn metnað í að
Reykvíkingar
frá árinu
1910 fá aftur
sögu og líf
Út er komið fyrsta bindi af fjórum um alla
Reykvíkinga ársins 1910, allt frá ráðherra til
vatnsbera. Saga hvers einasta þeirra er lífguð
við og ljósmynd er í bókinni af nánast öllum
sem bjuggu í þessum bæ sem var að breytast í
borg.
Börkur Gunnarsson borkur@mbl.is