Morgunblaðið - 20.05.2010, Blaðsíða 22

22 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 2010
Frá því félagsmála-
ráðherra ákvað að
skerða kjör aldraðra
og öryrkja á sl. ári eru
nú liðnir 10 mánuðir.
Lög um skerðinguna
tóku gildi 1. júlí 2009.
Áður en lögin tóku
gildi mótmælti Land-
samband eldri borgara
kjaraskerðingunni og
sambandið hefur ítrek-
að þessi mótmæli síðan. Einnig hef-
ur sambandið óskað eftir því, að
eldri borgarar fengju jafnmikla
hækkun á lífeyri sínum eins og nam
hækkun á launum verkafólks 1. júlí
sl. og 1. nóvember sl . Sams konar
mótmæli og kjarakröfur hafa borist
ráðherra frá 60+, samtökum eldri
borgara í Samfylkingunni, svo og frá
Félagi eldri borgara í Reykjavík. En
félagsmálaráðherra hefur algerlega
hundsað ályktanir eldri borgara í
þessu efni. Öllum ályktunum sam-
taka eldri borgara hefur verið stung-
ið undir stól.
Svo mjög hefur stjórn Félags eldri
borgara í Reykjavík ofboðið fram-
koma ríkisstjórnarinnar og ráðherra
við eldri borgara, að stjórnin ákvað
að fara nýjar leiðir í kjarabaráttunni
og leita samstarfs við verkalýðsfélög
í Reykjavík um kjaramál. Þegar hef-
ur verið rætt við VR og Eflingu um
málið og er samkomulag við VR í
burðarliðnum. Efling vildi hins veg-
ar, að málið yrði á forræði ASÍ. Fé-
lag eldri borgara í Reykjavík mun
ræða við fleiri verkalýðsfélög í Rvk
um samstarf.
Afnema þarf allar skerðingar
tryggingabóta hér
Kjaraskerðing eldri borgara og
öryrkja felst einkum í auknum
tekjutengingum vegna atvinnutekna
og tekna úr lífeyrissjóði. Einnig var
skerðingarhlutfall tekjutryggingar
hækkað. Félagsmála-
ráðherra lét lögleiða 1.
júlí, að lífeyrissjóðs-
tekjur ættu að skerða
grunnlífeyri aldraðra
frá almannatrygg-
ingum. Var það í fyrsta
sinn sem grunnlífeyrir
skerðist vegna tekna úr
lífeyrissjóði. Þar er um
algera stefnubreytingu
að ræða. Lífeyrissjóð-
irnir voru stofnaðir til
þess að vera viðbót við
bætur almannatrygg-
inga og þeir áttu því ekki að skerða
lífeyri frá almannatryggingum. Í
rauninni eiga ekki að eiga sér stað
neinar skerðingar á bótum lífeyr-
isþega frá almannatryggingum.
Engar skerðingar eru í Svíþjóð og
mjög litlar skerðingar í hinum nor-
rænu löndunum.Í Noregi fá t.d. allir
eldri borgarar grunnlífeyri án tillits
til tekna. Afnema þarf allar skerð-
ingar hér á landi og færa almanna-
tryggingar hér í sama horf og í hin-
um norrænu löndunum.
Niðurskurður lífeyris
aldraðra var óþarfur
Ríkisstjórnin lýsti því yfir, þegar
hún tók við völdum, að hún ætlaði að
koma hér á norrænu velferðarsam-
félagi. En fyrstu skref ríkisstjórn-
arinnar í velferðarmálum lofa ekki
góðu í því efni. Ríkisstjórnin steig
skref til baka á þessu sviði og færði
íslenska velferðarkerfið lengra frá
norræna velferðarsamfélaginu en
ekki nær því. Ég tel líklegt, að með
því að skera niður almannatrygg-
ingar og stíga skref til baka í velferð-
armálum hafi ríkisstjórnin framið
mannréttindabrot.
Ísland er aðili að ýmsum mann-
réttindasáttmálum, hjá Sameinuðu
þjóðunum og Evrópuráðinu.
Þar er m.a. talað um að tryggja
eldri borgurum mannsæmandi líf og
mannréttindi. Ákvæði eru um það,
að ríkisstjórnir megi ekki stíga skref
til baka í velferðarmálum þó fjár-
hagsvandræði séu, nema athuga áð-
ur aðrar leiðir til sparnaðar og fjár-
öflunar. Áður en félagsmálaráðherra
skar niður almannatryggingar kann-
aði hann ekki hvort aðrar leiðir til
sparnaðar væru færar. Ef hann
hefði gert það hefði hann fundið 4
milljarða annars staðar, einmitt þá
upphæð sem skorin var niður hjá
öldruðum og öryrkjum. Auknar fjár-
magnstekjur lífeyrisþega, miðað við
fyrri áætlanir, leiddu til þess að unnt
var að skera niður tryggingabætur
þeirra um 4 milljarða, þ.e. um sömu
upphæð og nam niðurskurði lífeyris.
Lækkun á lífeyri aldraðra og ör-
yrkja var því óþörf. Sparnaður náð-
ist eftir öðrum leiðum.
Ríkisstjórnin lofaði samráði
við hagsmunasamtök
Ríkisstjórnin lofaði því að hafa
samráð við hagsmunasamtök í land-
inu um niðurskurð ríkisútgjalda. Það
er ekki nóg að tilkynna slíkar ráð-
stafanir rétt áður en þær taka gildi.
Samráð felst í því að taka eitthvert
tillit til þeirra sem samráð er haft
við. Það hefur ríkisstjórnin ekki gert
í málefnum lífeyrisþega. Framkoma
félagsmálaráðherra við eldri borg-
ara og öryrkja er óafsakanleg. Ráð-
herrann hefur algerlega hundsað
samtök þeirra. Slík vinnubrögð til-
heyra gömlum tíma og verða ekki
liðin.
Félagsmálaráðherra stingur
ályktunum aldraðra undir stól
Eftir Björgvin
Guðmundsson » Afnema þarf allar
skerðingar hér á
landi og færa almanna-
tryggingar hér í sama
horf og í hinum nor-
rænu löndunum.
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur og
situr í kjaranefnd Landsambands
eldri borgara og Félags eldri borgara
í Rvk.
Sameinuðu þjóð-
irnar tileinka árið 2010
líffræðilegri fjöl-
breytni en einnig er
22. maí tileinkaður
henni ár hvert. Alþjóð-
legur samningur um
líffræðilega fjölbreytni
var gerður í Río de Ja-
neiró árið 1992 og öðl-
aðist gildi í desember
1993. Ísland fullgilti
samninginn ári síðar.
Meginmarkmið samningsins er þrí-
þætt. Í fyrsta lagi að vernda líf-
fræðilega fjölbreytni jarðarinnar,
það er að sporna gegn hinni miklu
fækkun tegunda og rýrnun stofna og
landgæða sem átt hefur sér stað á
undanförnum áratugum. Í öðru lagi
að tryggja að nýting lifandi auðlinda
sé sjálfbær. Í þriðja lagi að tryggja
sanngjarna skiptingu arðs sem kann
að hljótast af nýtingu erfðaauðlinda.
Skilningur á mikilvægi líffræðilegrar
fjölbreytni hefur sífellt farið vax-
andi.
Samningurinn leggur einnig
áherslu á endurheimt náttúrulegra
vistkerfa þar sem því verður við
komið. Samkvæmt 8. grein samn-
ingsins skulu aðildarþjóðir samn-
ingsins endurbyggja og lagfæra
spillt vistkerfi. Landgræðsla ríkisins
leggur í vaxandi mæli áherslu á vist-
heimt en með því er átt við ferli sem
byggja upp vistkerfi sem hafa hnign-
að, spillst eða eyðilagst. Þetta felur
m.a. í sér að nota aðferðir sem
byggjast á því koma af stað og hraða
náttúrulegum ferlum framvindu og
endurreisa virkni vistkerfa en lág-
marka notkun framandi tegunda
sem geti haft neikvæð áhrif á vist-
kerfin. Þetta getur hins vegar verið
línudans því eiginleikar þeirra teg-
unda sem henta einkar vel til upp-
græðslu eru að sama skapi oft þeir
eiginleikar sem ein-
kenna ágengar teg-
undir en þær eru taldar
einhver mesta ógn við
líffræðilega fjölbreytni
á heimsvísu vegna þess
hversu mikil staðbund-
in áhrif þær geta haft.
Það er því mikilvægt að
vanda vel val á teg-
undum sem notaðar eru
í uppgræðslu svo að-
gerðir snúist ekki upp í
andstæðu sína. Samn-
ingurinn um líf-
fræðilega fjölbreytni tekur á notkun
aðfluttra ágengra tegunda en í
samningnum segir að koma skuli í
veg fyrir að fluttar séu inn erlendar
tegundir sem ógna vistkerfum, bú-
svæðum eða tegundum en að öðrum
kosti stjórna þeim eða uppræta (8.
grein). Hérlendis hefur stöðvun jarð-
vegsrofs og uppgræðsla þar sem vel
hefur tekist til að stöðva eyðingu og
snúa við hnignun gróðurlenda, verið
mikilvæg til að vernda, viðhalda og
endurreisa líffræðilega fjölbreytni.
Í hugum margra snýst líffræðileg
fjölbreytni um fjölda tegunda
plantna eða dýra og vegna þessa hef-
ur því oft verið haldið fram að á Ís-
landi sé fábreytni ríkjandi. Líf-
fræðileg fjölbreytni snýst hins vegar
um meira en fjölda tegunda því með
því er átt við þá fjölbreytni sem
finnst á mismunandi stigum, þ.e. inn-
an tegunda, milli tegunda og í vist-
kerfum. Þegar líffræðileg fjölbreytni
er skoðuð er mikilvægt að hugleiða
það sem ekki sést, t.d. lífið neðan yf-
irborðsins. Jarðvegurinn, sem marg-
ir skynja hugsanlega fyrst og fremst
sem drullu, er búsvæði um fjórðungs
allra tegunda jarðar. Samspil jarð-
vegs og gróðurs er forsenda allra
þurrlendisvistkerfa jarðar. Mað-
urinn er því háður jarðvegsauðlind-
inni á ótal vegu, m.a. vegna fæðu,
hráefna og hreinsunar á vatni og
lofti. Auk þess er jarðvegur einn af
mörgum þáttum í flóknu kerfi sem
mótar loftslag. Líffræðilega fjöl-
breytni jarðvegs má líta á sem
breytileika jarðvegslífsins, allt frá
erfðavísum og til samfélaga lífvera,
breytileika í vistgerðum jarðvegsins
allt frá hinum smæstu einingum upp
í landslagsheildir.
Þrátt fyrir mikilvægi jarðvegs er
engin löggjöf hér á landi eða í Evr-
ópusambandinu sem sérstaklega
fjallar um jarðveg. Á vegum Evrópu-
sambandsins hefur verið unnið að
slíkri löggjöf síðan 2006 en ekki sér
fyrir endann á þeirri vinnu. Það er
þó gert ráð fyrir að jarðvegsvernd-
artilskipun Evrópusambandsins
verði enn á dagskrá ESB næstu
misserin. Hérlendis eru í gildi lög
um landgræðslu frá árinu 1965.
Löngu er orðið tímabært að endur-
skoða þessi lög og laga þau betur að
stöðu þekkingar og markmiðum
okkar í umhverfismálum í dag því
ljóst er að miklar breytingar hafa í
þeim málaflokki á Íslandi frá því lög-
in voru sett fyrir 45 árum. Slík end-
urskoðun á sér einmitt stað nú varð-
andi lög um náttúruvernd.
Samræmd heildarendurskoðun laga
á þessu sviði myndi styrkja stöðu
jarðvegsins, náttúrunnar og um-
hverfissjónarmiða í íslenskum rétti.
Jarðvegur og líf-
fræðileg fjölbreytni
Eftir Önnu Maríu
Ágústsdóttur
Anna María
Ágústsdóttir
»Hérlendis hefur
stöðvun jarðvegs-
rofs og uppgræðsla þar
sem vel hefur tekist til
að stöðva eyðingu og
snúa við hnignun gróð-
urlenda, verið mikilvæg
til að vernda, viðhalda
og endurreisa líffræði-
lega fjölbreytni.
Höfundur er jarðfræðingur hjá Land-
græðslu ríkisins.
„Er þetta hætt að
vera grín og orðin ein-
hver alvara?“ spurði
Helgi Seljan, einn af
umsjónarmönnum
Kastljóssins í rík-
issjónvarpinu, Jón
Gnarr, oddvita Besta
flokksins, í viðtali 3.
maí síðastliðinn. Vekj-
andi spurning enda eru
skilin oft og tíðum óljós
milli háþróaðs gríns og alvöru. Og
sumir virðast enn telja að Jóni Gnarr
og Besta flokknum geti ekki verið al-
vara. Nýlega sagði Dagur B. Egg-
ertsson, oddviti Samfylkingarinnar í
Reykjavík, í viðtali við Sölva
Tryggvason á Skjá Einum að hann
„vissi ekki hvað Jón Gnarr vildi“.
Eins sagði Ólína Þorvarðardóttir al-
þingismaður fyrir skemmstu á
bloggi sínu að hún hefði „margt á
móti framboðinu sjálfu, enda stæði
það ekki fyrir neitt“. Og nú síðast
spurði Sóley Tómasdóttir, oddviti
VG í Reykjavík „hversu fyndið það
væri þegar framtíð barnanna væri í
húfi?“ (Greinarhöfundur viðurkennir
fúslega að hann á í erfiðleikum með
að átta sig á inntaki orða Sóleyjar).
En allt bendir þetta til þess að fjór-
flokkurinn sjái einungis þann mót-
leik tækan við vinsældum Besta
flokksins að leggja áherslu á að hann
skorti alvörustefnumál.
En forsvarsmenn alvarlegu flokk-
anna ættu kannski að byrja á því að
endurskoða sínar eigin stefnuskrár
áður en þeir gagnrýna nýliðana.
Óskýrari og andlausari
plögg eru vandfundin.
Nánast ógerlegt er að
átta sig á muninum á
þeim. Er einhver mun-
ur? Og hefur einhvern
tímann verið munur
þegar út í það er farið?
„Börnin okkar“ í
góðum málum
Af stefnuskránum að
dæma er til dæmis ljóst
að allir flokkarnir vilja
„forgangsraða í þágu
fjölskyldna“ og því er
ljóst að fjölskyldufólk á krefjandi val
fyrir höndum í ár. Framsóknarflokk-
urinn á þó sérstakt hrós skilið fyrir
að komast skáldlega að orði um inn-
tak mannlegrar tilveru – hann vill
byggja upp samfélag þar sem
„manngildi eru sett ofar auðgildi“.
„Börnin okkar“ og velunnarar þeirra
hafa einnig ástæðu til að fagna því
allir flokkarnir lýsa yfir aðdáun-
arverðum samstarfsvilja við þau í
stefnuskrám sínum í ár. Samfylking
gengur þó skrefi lengra og hefur
mynd af litlu barni við hvern einasta
lið í stefnuskrá sinni, vafalaust til að
undirstrika einstakan hlýhug sinn í
garð ungu kynslóðarinnar.
Atvinnumál eru ennfremur mörg-
um hugleikin síðustu misseri og
fróðlegt í því samhengi að skoða
margvíslegar hugmyndir sem birt-
ast í stefnuskránum um þau. Aftur
virðast flokkarnir að mestu samstiga
– sammála um að atvinnumöguleikar
geti haft umtalsverð áhrif á líf fólks
og því sé mikilvægt að tryggja „fjöl-
breytt og öflugt atvinnulíf“ og
„stuðla að nýsköpun“. Einn gömlu
flokkanna kynnir á vefsíðu sinni lyk-
iláherslur sínar í atvinnumálum í
fimm liðum og skipa þar fyrsta sæt-
ið: „Nýsköpun, framtíðarsýn og
samstarf“. Það er óneitanlega upp-
örvandi að vita að kjörnir fulltrúar
geti hugsað sér að beina sjónum sín-
um að hinu ókomna í atvinnumálum.
Og svona mætti lengi áfram telja.
Flokkarnir taka afdráttarlaust af-
stöðu með ýmsum áhugaverðum
málefnum, til dæmis því að „leggja
áherslu á nærumhverfi okkar“ og að
borgarbúum verði gert kleift að
flokka sorp sitt af meiri nákvæmni
en áður. Þá virðist það sameiginleg
niðurstaða frambjóðenda í ár að fá-
tækt sé af hinu illa og jafnframt sé
það samfélaginu til happs ef sem
flestir eiga í einhver hús að venda.
Og þá er mikilvægi sjálfbærni öllum
augljós sem og að jafnrétti er að
sjálfsögðu velferð. Já, auðvitað –
hvað annað?
Hérna er fingurinn
Þegar stefnuskrár alvörugefnu
flokkanna eru gaumgæfðar læðist sú
spurning að manni hver sé eiginlega
grínistinn í þessari kosningabaráttu.
(Svo má ekki gleyma því að það er
annar valkostur í boði sem hljómar
óneitanlega eins og mun háþróaðra
og fyndnara grín en Besti flokkurinn
– Framboð um heiðarleika.) Þrátt
fyrir alla þá ógæfu sem óhæfir
stjórnmálamenn hafa kallað yfir
þessa þjóð að undanförnu virðast
þeir ennþá halda að leiðin til að halda
boðvaldi sínu yfir fólkinu sé sú sama
– að tala í þýðingarlausum frösum og
hafa loforðin hæfilega þokukennd og
stefnumálin nægilega inntakslaus til
að þurfa ekki að standa við þau að
kosningnum loknum. Er þeim virki-
lega alvara?
Ár eftir ár hefur kjósendum verið
boðið upp á sömu valkosti og sama
fólk undir sömu formerkjum. Á fjög-
urra ára fresti eru kjósendur boðaðir
til að mynda röð á kjörstað og end-
urnýja umboð stjórnmálamanna til
að stjórna lífsháttum þeirra. Þá er
hlutverki kjósenda lokið næstu árin.
Valkostirnir eru aldrei skýrir heldur
eru þeir ávallt endurómur af hinu
sama.
En bergmálið virðist ekki ætla að
ná eyrum almennings í þetta skipti.
Að minnsta kosti ef eitthvað er að
marka síðustu kannarnir. Fylgi
Besta flokksins, sem enn á þó eftir
að raungerast, skýrist af því að kjós-
endur vilja sýna fjórflokknum fing-
urinn. Skilaboðin eru skýr: Þið eruð
óhæf og valdasjúk og getið ekki tek-
ið á spillingunni og sérgæskunni í
ykkar röðum.
Spurning Helga Seljan sem vitnað
var til hér fremst á mun oftar við.
Vonandi endurtekur hann hana þeg-
ar aðrir oddvitar koma í heimsókn til
hans upp í Efstaleiti.
Hver er grínistinn?
Eftir Halldór
Armand
Ásgeirsson
» Forsvarsmenn alvar-
legu flokkanna ættu
kannski að byrja á því
að endurskoða sínar eig-
in stefnuskrár. Óskýrari
og andlausari plögg eru
vandfundin.
Halldór Armand
Ásgeirsson
Höfundur er háskólanemi.