Morgunblaðið - 09.07.2010, Blaðsíða 21

Umræðan 21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. JÚLÍ 2010
Hin vesæla ríkis-
stjórn hins íslenska
lýðveldis hefur undan-
farin misseri talið sig
vera að leysa fjárhags-
vanda heimilanna sem
mörg hver væru á
hættulegu róli þrúg-
andi skulda eftir að
verðgildi íslensku
krónunnar var fellt af
stjórnvöldum til að
bjarga stærsta bankaþjófnaði sem
vitað er um miðað við höfðatölu þol-
enda.
Aðgerðir stjórnvalda hafa ein-
göngu miðast við að veita þeim úr-
lausn sem ætluðu að græða stórar
fjárhæðir á því að taka svokölluð
myntkörfulán. Þetta vesalings fólk
sem lenti í sömu stöðu og keisarinn
frægi sem stóð klæðlaus fyrir fram-
an þegna sína komst í sína vondu
stöðu fyrir eigin græðgi.
Ef þetta blessaða fólk hefði fengið
sinn ávinning sem lofað var með
myntkörfulánum vegna lægri vaxta
erlendis hefði það sjálft hirt ágóðann
en nú skal velta tapinu yfir á aðra
þegna þjóðfélagsins. Eftir dóm
Hæstaréttar stendur þetta fólk bet-
ur að vígi en þeir sem
höfðu tekið lán til sinna
þarfa með vöxtum og
verðtryggingu.
Stór hluti lands-
manna býr við skuldir
sem miðast við verð-
tryggingu höfuðstóls
auk vaxta. Þetta fólk
hefur orðið fyrir um-
talsverðu tjóni vegna
bankaráns aldanna við
gengisfallið og hækkun
vísitölu sem verðtrygg-
ingin miðast við. Er
málum nú svo komið að skuldir
margra heimila, og fleiri heimila en
tengjast myntkörfulánum, hafa
hækkað um milljónir frá því að rán
bankanna uppgötvaðist.
Ekki hefur heyrst frá ríkisstjórn-
inni að þörf sé á að hjálpa þessu
fólki, hinum þögla meirihluta þjóð-
arinnar, sem orðið hefur harðast úti
vegna atvinnuþjófnaðar á íslenskum
verðmætum.
Því er spurt: Hvað hyggst rík-
isstjórn lýðveldisins gera til að létta
undir með hinum þögla meirihluta
sem býr við verðtryggingu lána og
hefur tapað milljónum á illa ígrund-
aðri stjórnsýslu af hálfu leikenda í
aðalleikhúsi þjóðarinnar við Aust-
urvöll?
Enginn leikari í leikhúsinu við
Austurvöll hefur orðað það að þörf
sé á að huga að aðstoð til handa þeim
þegnum sem bera skuldir sem eru
verðtryggðar.
Sú spurning hefur vaknað hvort
þörf sé á nýrri byltingu í landinu til
þess að aumir stjórnendur hins ís-
lenska lýðveldis sjái að það eru fleiri
þegnar sem tilheyra þjóðfélaginu en
þeir sem hugðust fara hina vesælu
leið lánlausa keisarans sem stóð
klæðlaus fyrir framan þegnana?
Þetta lánlausa fólk glaptist eins og
keisarinn á fagurgala loddara sem
kerfisbundið unnu að því að féfletta
þjóðina og loddararnir lifa nú margir
hverjir í allsnægtum erlendis.
Góðir Íslendingar: Er kominn tími
til nýrrar byltingar gegn óhæfum
leikurum í leikhúsinu við Austur-
völl?
Ólíkt höfumst vér að
Eftir Kristján
Guðmundsson
Kristján Guðmundsson
» Þeir sem tóku verð-
tryggð lán skulu
borga kostnaðinn vegna
þeirra sem tóku mynt-
körfulán.
Höfundur er fyrrverandi skipstjóri.
Undanfarið hafa
fjölmiðlar fjallað um
skólamötuneyti
Reykjavíkurborgar.
Fagna ber allri upp-
byggilegri umræðu um
skólamál sem og um-
ræðu um næringu,
mataræði og heilsu
skólabarna. Umræðan
má ekki vera hlaðin
órökstuddum upphróp-
unum eða ásökunum um stefnuleysi
borgaryfirvalda eða metnaðarleysi
skólastjórnenda og starfsfólks
grunnskólanna til að standa sem
best að málum.
Umræða á þessum nótum gerir
ekkert annað en að vekja ótta í
brjósti foreldra og barna og höggva í
starfsheiður þess góða starfsfólks
sem gerir sitt besta dag hvern.
Í grunnskólum borgarinnar er
mikill metnaður til að standa vörð
um líðan og nám nemenda. Heil-
næmt umhverfi, hollur matur og
heilbrigð hreyfing eru þættir sem
stuðla að vellíðan og framförum í
námi.
Um 90% grunnskólabarna í
Rvík. borða í skólamötuneytum
Mötuneyti grunnskóla borg-
arinnar er líklega stærsta mötuneyti
landsins. Í skólunum eru um fjórtán
þúsund nemendur. Í nýlegri könnun
sem Menntasvið Reykjavíkurborgar
lét gera nýttu um 90% grunnskóla-
barna þessa þjónustu. Tæplega
helmingur þeirra 10% nemenda sem
ekki nýta skólamötuneytin nefnir
óánægju með matseðilinn og um
fjórðungur nefnir matvendni eða of-
næmi barns. Kannanir sem þessar
hafa verið gerðar reglulega í tíu ár
og eru notaðar í gæðastarfi skól-
anna.
Ánægja foreldra með þær máltíðir
sem barnið fær í skólanum hefur
einnig vaxið verulega á síðustu ár-
um. Foreldrar grunnskólabarna eru
vel upplýstir einstaklingar sem mik-
ið mark er á takandi og skólayfirvöld
í Reykjavík leggja metnað í að fylgj-
ast með skoðunum þeirra á skóla-
starfi og nýta upplýsingar frá þeim
til að gera enn betur.
Menntasvið Reykjavíkurborgar
hefur nýlega kannað samsetningu
skólamáltíða í grunn-
skólum. Í könnuninni
kom fram að um 94%
grunnskólanna nýttu
ferskan fisk sem
grunnhráefni í hádeg-
ismat einu sinni til
þrisvar í viku og 88%
höfðu ferskt kjöt sem
grunnhráefni í hádeg-
ismat jafnoft. Í nýlegri
grein sem birt er á vef
Norðlenska kemur
fram að um tveir þriðju
innkaupa Reykjavík-
urborgar frá fyrirtækinu voru fersk-
ar eða lítið unnar kjötvörur sem
styður þessar niðurstöður.
Yfirmenn mötuneyta grunnskól-
anna eru langflestir reynslumiklir
og vel menntaðir. Í öllum mötuneyt-
unum er til staðar gæðahandbók
sem sérstaklega var gerð fyrir
skólamötuneyti til að tryggja rétta
meðhöndlun, vinnslu og eldun á hrá-
efni.
Stefna og nýjungar í skóla-
mötuneytum borgarinnar
Stefna skólamötuneyta Reykja-
víkurborgar hefur ætíð verið sú að
fylgja viðmiðum Lýðheilsustöðvar
við innkaup og samsetningu mat-
seðla og hefur ekki verið talin þörf á
frekari skilgreiningum um innihald
máltíða en að fylgja þeirri manneld-
isstefnu sem stjórnvöld setja fram.
Stöðugt er verið að leita leiða til
að gera enn betur í mötuneyt-
ismálum og settar hafa verið fram
metnaðarfullar tillögur þar að lút-
andi. Ein af þeim snýr að mótun
þjónustustefnu fyrir mötuneytin þar
sem m.a. verður tekið til þess hvaða
gæði liggja til grundvallar þjónust-
unni sem veitt er og skilgreina fyr-
irmyndareldhús hvað varðar gæði
og rekstur en þess má geta að verð á
skólamáltíðum hjá Reykjavíkurborg
er eitt hið lægsta á landinu.
Annað sem má nefna er til-
raunaverkefni í leik- og grunn-
skólum í einu hverfi borgarinnar um
notkun samræmds hráefnismatseð-
ils sem fer af stað nú í haust og
stendur til áramóta. Verkefnið snýst
um að allir skólarnir noti sama
grunnhráefni sömu daga í mötuneyt-
um sínum í þeim tilgangi að sam-
ræma þjónustu og tryggja að hrá-
efnið fylgi gæðakröfum
Reykjavíkurborgar m.a. um næring-
arinnihald. Þannig verður gæðaeft-
irlit borgarinnar auðveldara þar sem
vitað er hvaða daga verið er að vinna
hráefni fyrir skólamötuneytin og
hægt að heimsækja framleiðendur
með markvissum hætti.
Næringarfræðingur stýrði gerð
hráefnismatseðilsins en að verkinu
komu einnig yfirmenn mötuneyta í
skólamötuneytum. Hverjum degi
vikunnar fylgir tillaga að eldun hrá-
efnis og meðlætis sem hægt er að
nýta sér að vild. Með notkun sama
hráefnismatseðils í öllum skólum
hverfisins má hugsanlega lækka
kostnað við pantanir og dreifingu
vöru og nýta stærri hluta fjármagns
mötuneyta í gæði þess hráefnis sem
keypt er. Niðurstöður þessa verk-
efnis munu liggja fyrir snemma á
næsta ári og verða nýttar í fleiri
hverfum ef vel tekst til.
Fyrir utan máltíðirnar sjálfar er
mikilvægt að huga að umgjörð mál-
tíða og lengd matartíma í skóla-
mötuneytum. Lýðheilsustöð vinnur
nú að því að móta aðferðir til al-
mennrar heilsueflingar í grunn-
skólum og þar er lögð mikil áhersla á
umgjörð máltíða í grunnskólum ekki
síður en á innihald matarins.
Menntasvið Reykjavíkurborgar
fylgist náið með þessari vinnu með
það að markmiði að niðurstöður
hennar verði markvisst nýttar í
skólamötuneytum.
Öll viljum við að börnum okkar líði
vel, fari stöðugt fram og þau öðlist
uppeldi og menntun fyrir líf og starf.
Við þurfum því að bjóða þeim á
hverjum tíma bestu mögulegu að-
stæður til þess.
Ég hvet allt starfsfólk grunnskóla
borgarinnar sem og foreldra að sam-
einast um að standa vörð um velferð
barnanna okkar, það er okkar hlut-
verk.
Hollur matur stuðlar að
vellíðan og framförum í námi
Eftir Ragnar
Þorsteinsson »Reykjavíkurborg er
stöðugt að leita leiða
til að gera enn betur í
mötuneytismálum skól-
anna og settar hafa ver-
ið fram metnaðarfullar
tillögur þar um.
Ragnar Þorsteinsson
Höfundur er fræðslustjóri
í Reykjavík.
Á þeim krepputím-
um, sem við lifum á,
talar ríkisstjórnin
stöðugt um að allir
verði að leggja sitt af
mörkum í niðurskurði
til þess að eyða rík-
ishallanum. Það er
sagt, að að hlífa eigi
velferðarmálunum en
skera meira niður í
öðrum þáttum rík-
isrekstrarins. En þegar litið er á nið-
urskurð hinna ýmsu ráðuneyta kem-
ur í ljós, að niðurskurður er mestur í
velferðarmálum og heilbrigðisráðu-
neyti og svo í samgönguráðuneyti en
í öðrum ráðuneytum er niðurskurður
lítill sem enginn og víða hafa útgjöld
aukist. Hér er ekki rétt farið að og
ekki í samræmi við markmið. Og á
hverjum bitnar niðurskurðurinn
mest? Hann bitnar mest á öldruðum
og öryrkjum. Sl. 12 mánuði hefur
kaup launþega og ríkisstarfsmanna
(með lág laun) hækkað um 23 þús. kr.
á mánuði. En á sama tíma og þetta
launafólk hefur verið að fá kaup-
hækkun eru kjör aldraðra og öryrkja
skert.
Hvað er hér að gerast? Er verið að
leggja byrðarnar á þá sem síst
skyldi, aldraða og öryrkja? Ég hefði
síst átt von á því að félagshyggju-
stjórn mundi haga sér á þennan hátt.
Þegar ríkisstjórnir Sjálfstæð-
isflokksins og Framsóknar voru við
völd var það venja, að lífeyrir aldr-
aðra og öryrkja hækkaði í kjölfar
nýrra kjarasamninga, enda stendur í
lögum, að hækkun á lífeyri eigi að
taka mið af hækkun launa og verð-
lags. Það var oft deilt um það hvort
hækkun lífeyris hafi verið nóg miðað
við hækkun kaupgjalds en það varð
alltaf hækkun á lífeyri í kjölfar kaup-
hækkana. Núverandi félagsmálaráð-
herra hefur tekið upp nýja siði í
þessu efni.
Enn höggvið í sama knérunn
Landssamband eldri borgara, Fé-
lag eldri borgara í Reykjavík, 60+,
samtök eldri borgara í Samfylking-
unni og Öryrkjabandalag Íslands
mótmæltu öll harðlega kjaraskerð-
ingu aldraðra og öryrkja 1. júlí sl.
Þessi samtök hafa krafist þess að
kjaraskerðingin 1. júlí sl. verði leið-
rétt og þau hafa farið fram á kjara-
bætur til handa lífeyrisþegum í sam-
ræmi við kauphækkanir launþega.
En félagsmálaráðherra hefur stung-
ið öllum þessum ályktunum undir
stól. Ríkisstjórnin lýsti því yfir þegar
hún tók við völdum, að hún ætlaði að
hafa samráð við hagsmunasamtök í
landinu um þær ráðstafanir sem
þyrfti að gera í ríkisfjármálum og til
endurreisnar efnahag landsins. Jú,
félagsmálaráðherra hefur kallað á
hagsmunasamtök til þess að kynna
þeim kjaraskerðingar, sem verið
hafa í pípunum, en ekki til þess að
taka tillit til óska þessara samtaka,
nei, aðeins til þess að láta menn vita,
að nýjar kjaraskerðingar mundu
dynja yfir. Það er ekki samráð. Það
er kynning. Við samráð þarf að taka
eitthvert tillit til óska mótaðilans.
Er þetta krafa
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins?
Nú er verið að undirbúa fjárlaga-
frumvarp fyrir árið 2011 og þá dettur
mönnum aftur í hug að auðvelt væri
að ná í einhverja peninga með því að
þjarma enn betur að öldruðum og ör-
yrkjum. En er ekki nóg komið? Er
ekki búið að pína þessa hópa nóg? Er
það kannski krafa Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins (AGS) að lífeyrir almanna-
trygginga verði skertur meira? Ög-
mundur Jónasson alþingismaður
sagði í blaðaviðtali eða grein rétt eft-
ir valdatöku ríkisstjórnarinnar, að
AGS krefðist þess ávallt þar sem
sjóðurinn kæmi að málum, að al-
mannatryggingar væru skornar
hraustlega niður. Þess vegna var
hann lítt hrifinn af að-
komu AGS hér. Ég
trúði þessu ekki þegar
ég las þetta, taldi þetta
aðeins áróður gegn
AGS. En ég er farinn að
halda að þetta geti verið
rétt. Ég finn enga skýr-
ingu aðra á mikilli bar-
áttu félagsmálaráð-
herra fyrir því að skera
niður almannatrygging-
arnar og þar á meðal líf-
eyri aldraðra og ör-
yrkja. Ráðherrann ætti nú að
bregðast við til varnar almanna-
tryggingunum og lífeyri aldraðra og
öryrkja. Gylfi Arnbjörnsson forseti
ASÍ segir að ekki megi frysta lífeyri
lengur. Það sagði hann um leið og
hann mótmælti frystingu á launum
ríkisstarfsmanna. Hann er andvígur
kjaraskerðingu lífeyrisþega. En það
er ekki aðeins, að ekki megi frysta
lífeyri, heldur verður að hækka hann.
Staða ríkissjóðs betri en reikn-
að var með
Í fyrra sagði fjármálaráðherra, að
staða ríkissjóðs hefði reynst 20 millj-
örðum betri en reiknað hafði verið
með. Það fundust 20 milljarðar. En
samt var haldið fast við að skerða
kjör aldraðra og öryrkja. Nú hefur
verið upplýst, að staðan sé 7 millj-
örðum betri en reiknað var með í
efnahagsáætlun ríkisstjórnarinnar.
Ríkisstjórnin ætti því að ganga fram
og segja, að vegna þessa hefði hún
ákveðið að falla frá skerðingu á kjör-
um aldraðra og öryrkja og mundi
láta þá fá sömu hækkun á lífeyri og
launþegar hefðu fengið sl. 12 mánuði,
þ.e. ca. 16% hækkun. Ef ríkisstjórnin
gerði þetta væri hún í raun fé-
lagshyggjustjórn.
Viðskiptablaðið segir, að staðan
hafi batnað enn meira en sem nemur
umræddum 7 milljörðum. Ef svo er
er enn auðveldara að ganga til móts
við aldraða og öryrkja. Sem betur fer
eru nú ýmis teikn á lofti um að bjart-
ara sé framundan, atvinnuleysi fer
minnkandi, verðbólgan lækkar og
hagvöxtur er á næsta leiti. Umskipti
til hins betra gætu orðið um næstu
áramót.
Stjórnin leggur
byrðarnar á aldraða
Eftir Björgvin
Guðmundsson
Björgvin Guðmundsson
»Er ekki búið að pína
þessa hópa nóg? Er
það kannski krafa Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins
(AGS) að lífeyrir al-
mannatrygginga verði
skertur meira?
Höfundur er viðskiptafræðingur
og er í kjaranefnd LEB.
Að skrifa
minningagrein
Ekkert gjald er tekið fyrir birtingu
minningagreina. Þær eru einnig birtar á
www.mbl.is/minningar.
Skilafrestur minningagreina er
á hádegi tveimur virkum dögum
fyrir útfarardag, en á föstudegi
vegna greina til birtingar á mánu-
dag og þriðjudag.
Fjöldi greina í blaðinu á útfara-
rdag ræðst af stærð blaðsins
hverju sinni en leitast er við að
birta allar greinar svo fljótt sem
auðið er. Hámarkslengd minn-
ingagreina er 3.000 tölvuslög
með bilum. Lengri greinar eru
vistaðar á vefnum, þar sem þær
eru öllum opnar.