Morgunblaðið - 09.07.2010, Blaðsíða 25

Minningar 25
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. JÚLÍ 2010
✝ Emma Hansenfæddist á Stóru-
Giljá í Húnaþingi 15.
febrúar 1918. Hún lést
á hjúkrunarheimilinu
Droplaugarstöðum 2.
júlí 2010.
Foreldrar Emmu
voru Friðrik Hansen
ljóðskáld, kennari,
vegaverkstjóri og odd-
viti á Sauðárkróki, f.
17. janúar 1891, d. 27.
mars 1952, og Jósefína
Erlendsdóttir sauma-
kona, f. 2. nóvember
1894, d. 19. nóvember 1937.
Systkini Emmu eru Ástríður
Björg, f. 1920, d. 1993, Kristján, f.
1921, d. 2009, Ragnar, f. 1923, Er-
lendur, f. 1924, Jóhannes Friðrik, f.
1925, Björg, f. 1928, og Guðmundur,
f. 1930. Hálfsystir sammæðra er Ás-
gerður Guðmundsdóttir, f. 1914, d.
1991. Hálfsystkini samfeðra eru Þor-
björg Bjarnar, f. 1929, Sigurður, f.
1951. Kvæntist Helgu Haraldsdóttur,
f. 1951. Þau skildu. Sonur þeirra er
Ari Björn, f. 1973. Er kvæntur Thuy
Thu Thi Nguyen, f. 1966. 4) Gunn-
hildur Kristín bókasafns- og upplýs-
ingafræðingur, f. 1961, gift Sveini
Agnarssyni hagfræðingi, f. 1958.
Emma lauk gagnfræðaprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri 1937 og
sótti síðan hússtjórnarnám í Kvenna-
skólanum í Reykjavík veturinn 1938-
39. Hún kenndi við barnaskóla Við-
víkurhrepps 1942-43 og barnaskóla
Hólahrepps 1968-75. Var bókavörð-
ur við Borgarbókasafn Reykjavíkur
1976-87. Emma átti frumkvæði að
stofnun kvenfélagsins Freyju í Við-
víkurhreppi og var virk í kvenfélags-
starfi. Hún var um tíma formaður
Sambands norðlenskra kvenna og
sat lengi í stjórn Sambands skag-
firskra kvenna, auk þess sem hún tók
þátt í ýmsum nefndarstörfum. Hún
hafði yndi af hannyrðum og öðru
handverki. Emma var hagmælt og
eftir hana liggja mörg ljóð, flest ób-
irt.
Útför Emmu Hansen fer fram frá
Hóladómkirkju í dag, 9. júlí 2010, kl.
14.
1939, Jósefína, f. 1942,
Eiríkur, f. 1945, og
Friðrik, f. 1947, d.
2004.
Emma var gift Birni
Björnssyni, prófasti á
Hólum í Hjaltadal, f. 7.
maí 1912 í Gufudal, A-
Barð., d. 9. október
1981. Foreldrar hans
voru Björn Guð-
mundur Björnsson
bóndi, f. 1885, d. 1957,
og Sigríður Ágústa
Jónsdóttir húsmóðir f.
1887, d. 1933. Börn
Emmu og Björns eru 1) Björn Friðrik
kennari, f. 1941, kvæntur Oddnýju
Finnbogadóttur bókasafns- og upp-
lýsingafræðingi, f. 1948. Dætur
þeirra eru Emma Sigríður, f. 1968,
Ásta Sylvía, f. 1971, d. 2004, og Alma
Emilía, f. 1978. 2) Ragnar skrif-
stofumaður f. 1945. Dóttir hans með
Önnu Hjaltadóttur er Kristín Björg,
f. 1975. 3) Sigurður Jósef vélvirki, f.
Fyrir stuttu var ég að fara í gegn-
um ýmis gögn móður minnar og fann
þá nokkur ljóð sem ég hafði aldrei séð
fyrr. Þeirra á meðal var eftirfarandi
vögguvísa sem mig langar til að
þakka fyrir.
Til dóttur minnar
Þú ert yngsta ástin mín
yndi það sem fegurst skín
enga veit ég sælli sýn
en saklaus bláu augun þín.
Sofðu litla ljósa mær
lífsins hnoss, mér ertu kær
hvíldu þig á kodda vær
kyssi ég þig á enni og tær.
Gunnhildur.
Það var dumbungur í lofti þegar
Emma Hansen kom í sína síðustu
ferð í Hóla. Hún fetaði sig rólega nið-
ur gamla veginn að prestshúsinu þar
sem þröstur og maríuerla tóku henni
fagnandi og hunangsfluga suðaði í
valmúanum undir suðurveggnum.
Þótt margt hefði breyst á þeirri rúmu
hálfu öld sem liðin var frá því þau
Björn fluttu þangað frá Sauðárkróki
var lautin og brekkan á sínum stað.
Klukkur í turni kirkjunnar hringdu til
messu og margir kirkjugesta heilsuðu
gömlu prófastsfrúnni. Hér þekktu all-
ir Emmu, hér var hún á heimavelli.
Emma var elst átta barna Friðriks
Hansen og Jósefínu Erlendsdóttur.
Faðir hennar kenndi við barnaskól-
ann og var vegaverkstjóri á sumrin
þegar skólastarf lá niðri. Auk þess tók
hann virkan þátt í pólitík og var odd-
viti um tíma. Jónas frá Hriflu var
hans maður. Friðrik var ljóðskáld
gott og hafði yndi af kveðskap. Á
heimilinu var mikill gestagangur og
margt skrafað um pólitík og bók-
menntir, stundum jafnvel gripið í spil
eða teflt. Emma drakk í sig ljóðin og
ótrúna á íhaldið. Seinna meir þegar
dóttir hennar var farin að slá sér upp
hafði Emma hvað mestar áhyggjur af
því hvort tengdasonurinn tilvonandi
væri ekki örugglega framsóknarmað-
ur.
Hugur Emmu stóð til náms, enda
áhugasöm og vel gefin. Að barna-
skólanámi loknu lá leiðin til Akureyr-
ar þar sem hún innritaðist í mennta-
skólann. Nýnemar þreyttu munnleg
stöðupróf og fylgdust hinir eldri þá
iðulega með. Emma var áköf og lá
hátt rómurinn og vakti þar með eft-
irtekt Björns nokkurs Björnssonar
frá Gufudal. Veikindi móður hennar
komu þó í veg fyrir að hún gæti haldið
áfram námi að loknu gagnfræðaprófi
vorið 1937. Voru það henni mikil von-
brigði. Þess í stað hélt hún heim á
Krók og tók við húsmóðurhlutverkinu
af móður sinni sem þá var orðin fár-
sjúk af krabbameini og lést í nóvem-
ber sama ár. Veturinn 1938-39 gafst
Emmu þó tækifæri til að sækja
Kvennaskólann í Reykjavík, en Björn
las þá guðfræði við Háskóla Íslands.
Var hússtjórnarnámið góður undir-
búningur fyrir það starf sem í vænd-
um var, en Björn var vígður til Viðvík-
urprestakalls vorið 1940.
Starf prestfrúarinnar átti vel við
Emmu. Hún var félagslynd og tók
ríkan þátt í safnaðarstarfinu, auk
þess sem hún lét til sín taka á vegum
kvenfélagsins. Það sópaði að Emmu,
enda ákveðin kona og einörð. Má með
sanni segja að hún hafi verið einn
máttarstólpa samfélagsins í sveitinni.
Emma hafði gaman af hannyrðum.
Móðir hennar kenndi henni að sníða
og sauma föt og nýttist það Emmu vel
seinna meir. Hún saumaði einnig út
og heklaði. Í barnaskólanum kenndi
hún m.a. handavinnu og teikningu.
Síðustu árin þegar heilsu fór að
hraka dvaldi Emma á Droplaugar-
stöðum í Reykjavík. Þar fór vel um
hana og eru starfsfólki færðar kærar
þakkir fyrir góða umönnun.
Emmu þótti vænt um Hólastað,
sögu hans og kynngi. Að fara heim í
Hóla hafði dýpri og sterkari merk-
ingu fyrir hana en flesta aðra. Þar
hvílir hún rótt.
Sveinn Agnarsson.
Lítil stúlka situr í aftursæti og þyk-
ir leiðin löng inn Hjaltadalinn og tím-
inn lengi að líða. Bæirnir líða hjá og
hún man hvað sumir heita. Hún
hlakkar til að hitta frændfólkið. Loks
er komið á áfangastað, heim að Hól-
um.
Í stóru og björtu eldhúsinu fær hún
að sitja á tröppustólnum og horfa á
Emmu móðursystur sína taka til mat-
inn handa ferðafólkinu og spjalla við
það. Kannski biður Emma hana um
að auka sér leti, t.d. mala kaffið. Það
yrði ekki mjög leiðinlegt.
Eftir nætursvefn í hlýju rúmi held-
ur hún til berja með fötu, veður í gegn
um hátt grasið í skógræktinni. Hún
fær botnfylli í fötuna og lærir af full-
orðna fólkinu vísur um ber og berja-
mó og heyrir sögur um þá Guðmund
góða og Jón Arason, en frændurnir á
Hólum eru sérfræðingar í þeim.
Á Hólum í Hjaltadal var um langt
skeið heimili Emmu og séra Björns,
þess mæta og góða manns, og barna
þeirra. Það var menningarheimili, þar
var gestkvæmt, þangað var alltaf gott
að koma og gaman að vera. Þar var
hátt til lofts og vítt til veggja.
Emma var afar fjölhæf og kom það
fram á ýmsan hátt. Handverkskona
var hún mikil og liggja mörg verk eft-
ir hana. Matargerðarlist var stunduð í
eldhúsi hennar, gestum og heimafólki
til ómældrar ánægju. Hagmælt var
hún og lék sér að orðum. Oft var jóla-
kveðjan hennar í bundnu máli og
stundum fylgdi tilvísun í texta til
íhugunar.
En frásagnarlistin er mér eftir-
minnilegust.
Hún kunni að segja þannig frá að
fólk, umhverfi og atburðir stóðu ljós-
lifandi fyrir hugskotssjónum og allt
annað gleymdist. Það teygðist oft úr
sumarkvöldunum í stofunni á Hólum
þegar hún sagði sögur. Stundum varð
spennan næstum óbærileg og endir-
inn ekki alltaf eins og lítil eyru vildu
hafa hann.
Örlögin höguðu því þó þannig að
hin síðari ár hvarf hún smátt og smátt
inn í heim sem aðrir höfðu ekki að-
gang að, heim gleymskunnar. Ljóðin
yfirgáfu hana samt ekki, þau mundi
hún og fór með allt fram undir hið síð-
asta.
Emma var hreinskiptin, röggsöm
og skemmtileg kona. Blessuð sé
minning hennar.
Ég þakka fyrir góða samfylgd.
Jósefína Ólafsdóttir.
Í huga okkar Íslendinga stafar
ljómi frá Hólum í Hjaltadal, þessu
forna höfðingja- og menntasetri. Þar
hafa biskupar og aðrir fræðimenn lið-
ins tíma rýnt í gömul bókfell. Þar átti
Emma Hansen sín bestu ár, eigin-
kona séra Björns prófasts Björnsson-
ar, sem sat á Hólum frá árinu 1952,
þegar Hólar urðu lögum samkvæmt
prestssetur og þar til hann lét af emb-
ætti árið 1976.
Kynni okkar Emmu hófust þegar
sonur minn Sveinn og dóttir hennar
Gunnhildur gengu í hjónaband. Við
vorum svaramenn þeirra. Í veislunni
flutti Emma brúðhjónunum frum-
samið ljóð, en hún var ágætlega
skáldmælt og ljóðelsk. Erlendum
málvísinda- og bókmenntamönnum,
sem voru meðal gesta, þótti mikið til
koma, og fannst þetta minna á fornar
hefðir.
Við nánari kynni kom í ljós að
þræðir lágu milli Emmu og okkar
hjóna. Eiginmaður minn, Agnar
Þórðarson, sem nú er látinn, hafði set-
ið á skólabekk Menntaskólans á Ak-
ureyri um svipað leyti og Emma og
mundu þau bæði eftir ýmsum góð-
borgurum sem settu svip á bæinn,
ekki síst skáldinu frá Fagraskógi.
Hafði Emma gaman af að rifja upp
minningar frá þessu tímabili, sem
hafði verið henni gjöfult, fært henni
bæði undirstöðugóða menntun og eig-
inmann, því á Akureyri kynntist hún
Birni. Tengsl mín við Emmu voru þau
að móðir mín var alin upp á prests-
heimili, en Emma þekkti til séra Sig-
urðar Gunnarssonar, föðurbróður og
fóstra mömmu.
Emma var elskuleg kona og ljúf í
viðkynningu. Samræður við hana
voru áhugaverðar. Hún sagði mér frá
ýmsu úr bernsku sinni og þegar leið á
ævina dvaldi hún meir og meir við hið
liðna.
Árin á Hólum voru henni sérlega
hjartfólgin. Náttúrufegurðin þar og
andblær staðarins veittu henni aukna
lífsfyllingu.
Nú er ævigöngu hennar lokið. Hin
forna Hólaklukka hefur kallað Emmu
heim. Ég óska henni góðrar ferðar.
Hildigunnur Hjálmarsdóttir.
Heimreiðin að Hólum í Hjaltadal er
fögur og glæsileg. Þegar ekið er inn
dalinn og Hólastaður blasir við fram
undan dylst mönnum vart að stefnt er
í átt að höfuðbóli, hefðarsetri, jafnvel
höfuðstað, enda voru Hólar um lang-
an aldur höfuðstaður fjölmennasta
landsfjórðungsins og raunar, að vísu í
skamman tíma, brjóstvörn sjálfsvit-
undar og sjálfstæðis Íslendinga.
Á hverju sumri áratugum saman
ókum við Björg og börn okkar inn
Hjaltadalinn. Áður en við renndum í
hlað á Hólum skynjuðum við að fram
undan var helgur staður og þegar við
ókum gegnum trjágöngin út í gróðr-
arstöðina, þar sem fallegt prestsetrið
hvíldi í grænni rósemd, var gott og
notalegt til þess að hugsa að eiga í
vændum samvistir við vini okkar þar.
Þegar prestsetur var að nýju sett á
Hólum upp úr miðri öldinni sem leið,
fannst norðanmönnum og fleiri að
vegur staðarins yxi að mun. Nýju
prestshjónin voru ekki ókunnug í
Hólasókn. Séra Björn Björnsson og
frú Emma Hansen höfðu þjónað
sókninni ásamt þrem öðrum sóknum
rúman áratug og átt heimili sitt að
Vatnsleysu í Viðvíkursveit. Þau áttu
því vinum að mæta á Hólastað og þar
varð starfsvettvangur þeirra í aldar-
fjórðung tæpan.
Það var alltaf jafngott að koma til
Emmu og séra Björns enda oft gest-
kvæmt. Þar komu sóknarbörn, ferða-
menn innlendir og erlendir, gamlir
vinir og skólasystkin og síðast en ekki
síst ættingjarnir. Emma átti til að
mynda mörg systkini og voru þau og
fjölskyldur þeirra ætíð velkomin á
heimilið hlýlega og fagra.
Mörg voru þau sumarkvöldin
björtu að við sátum að spjalli í stofum
þeirra og tíðum ekki langt til morg-
uns þegar umræðum og frásögnum
linnti. Bæði voru hjónin fróð og við-
ræðugóð. Emma var bráðgreind eins
og hún átti kyn til, minnug á fornar
sagnir og nýjar úr héraði, prýðilega
skáldmælt, söngvin og afar hög á
hendur, hannyrðakona sem einnig gat
teiknað listilega og skorið út. Ekki
var hægt að segja um séra Björn að
honum væri handlagni gefin meiri en í
meðallagi. Hann var á hinn bóginn
skopvís og skemmtilegur, þó að hæg-
látur væri, og svo grandvar og heið-
arlegur að mér fannst á stundum að
hann væri nánast helgur maður eins
og sumir vígðir menn á Hólum á fyrri
tíð.
Séra Björn lést fyrir tæpum þrem
áratugum. Hann hvílir heima á Hól-
um þar sem kyrrðin verður dýpri en
annars staðar og birtan flæðir inn dal-
inn um lágnætti á sumrin. Þangað
liggur nú leið Emmu. Dalurinn mun
fagna henni og geyma þau saman í
moldu sinni og Hólaklukkurnar munu
hljóma Guði til dýrðar yfir leiðum
þeirra.
Ólafur Haukur Árnason.
Þó að kynni mín og fjölskyldu
minnar við Emmu Hansen væru ekki
löng og um 35 ár síðan við og fjöl-
skyldur okkar bjuggum á Hólum í
Hjaltadal þá er minningin um þau svo
sterk að mér er mikilvægt að fá að
kveðja hana nú að leiðarlokum.
Séra Björn og Emma voru gjarnan
nefnd í sömu andránni, hann virtur og
vinsæll meðal sóknarbarna sinna og
naut trausts í héraði, m.a. sem pró-
fastur í Skagafirði.
Emma var áberandi í umhverfi
sínu, sagnasjóður og lét til sín taka í
málefnum dagsins. Hún var skáld-
mælt og ritfær og sérlega vel máli far-
in. Hún skráði minningar frá æsku
sinni og uppvexti á Sauðárkróki, lýsti
eftirminnilega föður sínum, Friðriki
Hansen, vegaverkstjóra, oddvita bæj-
arins um skeið og skáldi, sem orti
m.a.: „Ætti ég hörpu hljómaþýða“,
sagði frá frumbýlisárum þeirra
Björns þegar þau bjuggu á Vatns-
leysu í Viðvíkursveit, flutningnum til
Hóla þegar þar var byggður
prestsbústaður, kynnum af fólki og
atburðum og allt þetta og margt fleira
með því tungutaki að ekki fyrnist.
Ríkisútvarpið leggur nokkuð upp
úr því að dagskrá þess um jólin sé
vönduð. Það þótti því vel við hæfi að
Emma Hansen rifjaði einn aðfanga-
dag jóla upp æskuminningar sínar um
jólaundirbúning á heimili hennar.
Þá er vert að nefna stutta frásögn
hennar af Stefáni, seinna Íslandi, þeg-
ar hann var matvinnungur á bæ í
Hegranesi á unglingsárum sínum.
Þaðan var hann látinn fara þar sem
húsbændur kærðu sig ekki um að of
mikil kynni tækjust með honum og
heimasætu á bænum. Árin liðu og
sem fullþroskaður listamaður kom
Stefán og söng í Sauðárkrókskirkju
með fyrrum húsbónda sinn úr Hegra-
nesinu og dóttur hans á fremsta bekk,
sjá Skagfirðingabók 2005.
Þegar leið á 8. áratug síðustu aldar
fór heilsu sr. Björns að hnigna. Hann
sagði þá starfi sínu lausu og þau hjón
fluttu til Reykjavíkur. Ég og fjöl-
skylda mín flutti einnig suður fáum
árum síðar. Þar endurnýjuðum við
kynni okkar við þau. Hún komst fljótt
upp á lag með borgarlífið, vann á
bókasafni um skeið en umvafði Björn
jafnframt með umhyggju sinni uns yf-
ir lauk.
Að leiðarlokum flyt ég fjölskyldu
Björns og Emmu innilegar þakkir
fjölskyldu minnar fyrir eftirminnileg
og ánægjuleg kynni.
Matthías Eggertsson.
Emma Hansen


  


 



 
    
       
✝
Okkar ástkæri frændi,
EYJÓLFUR EGILSSON,
Hverahlíð 13,
Hveragerði,
andaðist á hjúkrunarheimilinu Ási í Hveragerði
sunnudaginn 4. júlí.
Jarðarförin fer fram föstudaginn 9. júlí kl. 13.30 frá
Hveragerðiskirkju.
Systkinabörn.
✝
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
HJALTI ÁRNASON,
Skeggjastöðum,
lést sunnudaginn 4. júlí á Heilbrigðisstofnuninni á
Blönduósi.
Hann verður jarðsunginn frá Hofskirkju í Skaga-
byggð, laugardaginn 10. júlí kl. 14.00.
Jarðsett verður í heimagrafreit á Skeggjastöðum.
Börn og fjölskyldur.