Morgunblaðið - 24.06.2011, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JÚNÍ 2011
Blíðskaparreið Þær voru ófeimnar við að láta sólina kærkomnu skína á sinn kropp stúlkurnar sem leiddu hóp ferðamanna frá Íshestum í gegnum skóginn í Haukadal í Biskupstungum í vikunni.
Sigurður Sigmundsson
Háskóli Íslands
berst í bökkum. Skól-
anum er sniðinn veru-
lega þröngur stakkur á
sama tíma og nemenda-
fjöldinn margfaldast. Í
tilraun til að bregðast
við þessu ástandi eru
nú skoðaðar leiðir til að
koma á fjöldatakmörk-
unum eða hækka skrá-
setningargjöld umtals-
vert, raunar svo að rétt
yrði að kalla gjöldin skólagjöld. Í ljósi
þessarar stöðu okkar stærsta háskóla
vakna áleitnar spurningar um hvaða
hlutverki þjóðin vill að Háskóli Ís-
lands gegni í okkar framtíðarsam-
félagi? Ef við viljum samfélag sem
byggist á menntun með stoðir í sterk-
um þjóðarháskóla sem leggur til mik-
ilvæga þekkingu og grunn að nýsköp-
un og framförum á öllum sviðum þarf
að bregðast við strax. Að öðrum kosti
er hætta á að við sjáum gæðum náms
og rannsókna við Háskóla Íslands
hnigna og ungt fólk streyma út fyrir
landsteinana þangað sem betri að-
staða býðst. Til dæmis til annarra nor-
rænna ríkja sem öll leggja hlutfalls-
lega miklu meira til sinna háskóla en
íslenska ríkið og sýna þannig í verki
þá stefnu sína að byggja upp mennta-
samfélag sem á grunnstoðir í sterkum
háskólum. Án aðgerða munum við
heltast úr lestinni.
Það þarf ekki að minna neinn á að
efnahagsaðstæður eru bágar og þjóð-
in gengur í gegnum erfiða tíma. En
það er fyrir löngu komið nóg af því að
beita niðurskurðarhnífnum í óðagoti
og án þess að skapa nokkra framtíð-
arsýn. Núverandi stúdentar Háskóla
Íslands, útskrifaðir stúdentar og
framtíðarstúdentar – við eigum öll
annað og betra skilið en horfa á Há-
skóla Íslands hnigna sökum þess að
hann fær ekki nauðsynlegan stuðning.
Núna stunda tæplega 1.300 nemendur
nám við Háskóla Íslands án kennslu-
fjárveitingar, þ.e. án þess
að ríkið veiti Háskóla Ís-
lands tilskilin fjárframlög
til kennslu. Slíkt á ekki að
þekkjast í norrænu vel-
ferðarsamfélagi.
Háskóli Íslands hefur
nú lifað í heila öld. Saga
skólans er samofin sögu
lands og þjóðar og þannig
er hann fyrir löngu orðinn
hluti af þjóðarsálinni. Frá
þessum stærsta háskóla
landsins hafa fjölmargir
Íslendingar útskrifast
og munu vonandi halda áfram að gera
það. Við þurfum líka á því að halda.
Stúdentar vilja að Háskóli Íslands
fái tækifæri til að halda áfram að veita
öðrum tækifæri. Að prófgráðan okkar
sé frá sterkum skóla. Að við höfum
heimaland sem býður okkur tækifæri
til framtíðar í stað þess að beina okkur
á önnur mið. Stúdentar krefjast þess
að yfirvöld veiti Háskóla Íslands bak-
land svo hann geti starfað eðlilega.
Stúdentar krefjast þess að greitt sé
með hverjum námsmanni við skólann
eins og ber að gera. Stúdentar krefj-
ast þess að hlúð sé að Háskóla Ís-
lands.
Eftir Lilju Dögg
Jónsdóttur
» Það þarf ekki að
minna neinn á að
efnahagsaðstæður eru
bágar og þjóðin gengur í
gegnum erfiða tíma. En
það er fyrir löngu komið
nóg af því að beita niður-
skurðarhnífnum í óðagoti
og án þess að skapa
nokkra framtíðarsýn.
Lilja Dögg
Jónsdóttir
Höfundur er hagfræðinemi og formað-
ur Stúdentaráðs Háskóla Íslands.
Stúdentar krefjast
þess að hlúð sé að
Háskóla Íslands
Í nýjustu skýrslu
OECD um Ísland er
þegar grannt er skoð-
að mjög athyglis-
verður kafli um
kvótakerfið. Sérfræð-
ingar stofnunarinnar
segja berum orðum
að ríkið geti aukið
tekjur sínar um millj-
arðatugi króna árlega
með hærra veiðigjaldi
og þeir, vitandi eða
óafvitandi, benda á alvarlega galla
á kerfinu sem valda því að af-
rakstur atvinnugreinarinnar er í
dag miklu minni en hann gæti ver-
ið.
Álit sérfræðinganna nær aðeins
til útgerðar og þeir gefa sér
greinilega að aflinn sé seldur á
hverjum tíma á hæsta fáanlega
verði. En líklega er meirihluti
aflans seldur beint til vinnslu til
annars lögaðila á verði sem er um-
talsvert lægra en markaðsverð.
Afraksturinn er með þessu móti
færður milli atvinnugreina í þeim
tilgangi að fela raunverulegan
hagnað af veiðunum og hlunnfara
ríkið og sjómenn. Eigi að ná full-
um ávinningi af kvótakerfinu
verður að tryggja að fiskurinn sé
verðlagður á markaði. Mér sýnist
að eina leiðin til þess að aðskilja
veiðar og vinnslu sé að selja allan
afla á markaði.
OECD leggur til að ríkið hækki
veiðigjaldið umtalsvert frá því
sem nú er og taki stærri hlut af
árlegum hagnaði til sín, en hann
er talinn vera á bilinu 14-34 millj-
arðar króna. Í dag fær ríkið um 3
milljarða króna. Að auki vísar
stofnunin til álits íslenskra hag-
fræðinga sem telja unnt að
stækka fiskistofnanna og þrefalda
þennan hagnað frá hærri tölunni
upp í 94 milljarða króna (667 millj-
ónir dollara). Sérfræðingar OECD
telja að ríkið eigi að taka allan
þennan viðbótarhagnað til sín.
Þetta eru hvorki meira né minna
en 60 milljarðar
króna á hverju ári.
Þetta álit OECD er
augljóslega ekki í
samræmi við vilja
LÍÚ eða stjórnmála-
flokka sem engu
vilja breyta og í raun
er stofnunin að
snupra þessa aðila
fyrir sérhagsmuna-
gæsluna.
Athyglisverðust er
þó afstaða sérfræð-
inga OECD til fram-
salsins. Þeir segja að
framsalið með aflahlutdeildar-
kerfinu sé meginstoð kerfisins.
Það leiði til þess annars vegar að
hagsmunir útgerðarmannsins liggi
í ábyrgum veiðum og varðveislu
fiskistofnanna og hins vegar muni
betri útgerðarmenn kaupa þá lak-
ari út og fyrir vikið aukist arðsem-
in í greininni. Greinilegt er í
skýrslunni að OECD-sérfræðing-
arnir eru að tala um varanlegt
framsal. Þetta er í samræmi við
þau rök sem höfð voru uppi fyrir
áratug í síðustu endurskoðun fisk-
veiðistjórnunarkerfisins. Sagt var
að framsalið leiddi til þess að
kvótinn myndi safnast til þeirra
sem væru bestir í því að veiða og
hinir myndu hætta.
En staðreyndin er hins vegar sú
að þetta hefur ekki gerst. Skýrsla
Hagfræðistofnunar Háskóla Ís-
lands frá maí 2010 sem heitir Skil-
virkni markaðar fyrir aflaheim-
ildir sýnir fram á að á
undanförnum árum hefur dregið
úr viðskiptum með aflahlutdeildir
(varanlega kvóta) en viðskipti með
aflamarkið (leigukvótann) hefur
stórlega vaxið. Frá fiskveiðiárinu
2002/3 til og með 2008/9 eykst
framsal á aflamarki um 15% af
heildinni og var um 42% allra út-
gefinna heimilda seinna árið.
Þetta þýðir að lakari útgerðar-
mennirnir eru ekki að fara út úr
greininni og aðrir betri að taka
við. Þvert á móti eru þeir áfram í
útgerð en veiða ekki. Það kemur
svo í veg fyrir að þeir betri geti
haslað sér völl í greininni og þeir
eru dæmdir til þess að verða
leiguliðar. Upp er komið kerfi sem
kemur beinlínis í veg fyrir
framþróun kerfisins þjóðinni til
heilla en ávinningurinn af betri
útgerðarmönnunum rennur allur
til útvalinna kvótaeigenda. Þetta
er í algerri andstöðu við sjónarmið
OECD. Reglurnar um framsal ár-
legs kvóta eru meinsemdin sem
verður að taka á ef litið er til
skýrslu OECD.
Hvernig framsalsreglurnar eigi
að verða segir stofnunin ekkert
um en það virðist augljóst að
framsal leigukvóta er of rúmt.
Augljóst er að setja verður löggjöf
um viðskipti með aflaheimildir og
að grundvalla þau viðskipti á
markaðsforsendum. Sjónarmiðum
sérfræðinga OECD verður aðeins
mætt með því að hætta árlegri út-
hlutun ríkisins til valinna hand-
hafa á niðursettu verði og taka
upp sölu heimildanna á markaði
þar sem útgerðarmennirnir verð-
leggja þær sjálfir og greiða ríkinu
það sem þeir treysta sér til.
Það stendur fátt eftir af mál-
flutningi þeirra sem vilja óbreytt
kerfi þegar búið er að fara í gegn-
um rökstuðning OECD fyrir
ágæti framseljanlegs aflamarks-
kerfis. Kjarni málsins er sá að nú-
verandi úthlutunarkerfi kvótans
er ein samfelld sértæk byggðaað-
gerð fyrir fáa útvalda. Almennu
leikreglurnar og athafnafrelsið er
alltaf best fyrir þjóðina og það er
líka best fyrir sjávarbyggðirnar
sem liggja við fiskimiðin.
OECD: Kvótakerfið
er meingallað
Eftir Kristin H.
Gunnarsson »Umfangsmikið
leigukvótakerfi
kemur í veg fyrir
framþróun kerfisins
þjóðinni til heilla og er í
andstöðu við sjónarmið
OECD.
Kristinn H.
Gunnarsson
Höfundur er reiknifræðingur.