Morgunblaðið - 09.08.2011, Page 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. ÁGÚST 2011
Lok lok og læs Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra og Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra komu að lokuðum dyrum þegar þau ætluðu að mæta á þingflokksfund í húsakynnum VG í
gær. Þá var fátt annað í stöðunni en að draga upp farsímana og reyna að komast í samband við einhvern sem gæti hleypt þeim inn enda verra að missa af fundinum.
Ernir
Berlín | Loksins hefur
Angela Merkel Þýska-
landskanslari fallist á
nýja gerð Evrópusam-
bandsins. Evrópu-
sambandið þarf nú
meira en nokkru sinni
að sameina aukinn
stöðugleika, fjár-
magnsflutninga og
samstöðu ef komast á
hjá því að Evrópu-
verkefnið hrynji eins og það leggur
sig undan þunga yfirstandandi
skuldakreppu.
Merkel hefur í langan tíma bar-
ist með oddi og egg gegn hinu nýja
Evrópusambandi, vegna þess að
hún veit hversu óvinsælt það er í
Þýskalandi – og þar með hvaða
hætta er í því fólgin fyrir mögu-
leika hennar á endurkjöri. Hún
vildi verja evruna en ekki greiða
uppsett verð. Sá draumur er úti,
þökk sé fjármálamörkuðum.
Markaðirnir gáfu Evrópu úr-
listakosti: annaðhvort að styðja
frekari samþættingu í efnahags- og
fjármálum á grunni sambandsins
eða horfa fram á hrun evrunnar og
þar með ESB, að hinum sameigin-
lega markaði meðtöldum. Á síðustu
stundu kaus Merkel skynsamlega
kostinn.
Hefðu forystumenn aðildarríkj-
anna í framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins tekið þessa fyrir-
sjáanlegu ákvörðun fyrir ári hefði
kreppan á evrusvæðinu ekki stig-
magnast upp að því marki sem hún
hefur gert; reikningurinn hefði
ekki verið jafn hár og leiðtogar
Evrópu hefðu með réttu hlotið lof
fyrir sögulegt afrek.
En, eins og ég sagði,
skorti Merkel þá kjark
til að grípa til aðgerða.
Samkomulagið á
síðasta fundi fram-
kvæmdastjórnarinnar
verður dýrara, bæði
stjórnmálalega og
fjárhagslega. Þrátt
fyrir að það hafi tvö-
faldað fjárhagsaðstoð-
ina og lækkað vexti
mun samkomulagið
hvorki binda endi á
skuldakreppuna hjá Grikkjum eða
öðrum ríkjum á jaðri Evrópu né
marka endalok þeirrar tilvist-
arkreppu ESB sem skuldakrepp-
unni tengist. Samkomulagið mun
aðeins kaupa tíma – og gegn háu
verði. Óhjákvæmilegt kann að vera
að komast hjá frekari aðstoð til
handa Grikkjum, af þeirri ástæðu
að afskriftirnar sem knúnar hafa
verið fram gegn eigendum grískra
skulda hafa verið of litlar.
Í þeim ríkjum öðrum innan evru-
svæðisins sem glíma við kreppu
hefur ekki tekist að koma á stöð-
ugleika, vegna þess að Þýskaland –
af ótta við pólitískt bakslag heima-
fyrir – hefur skort kjark til að fall-
ast á sameiginlega skuldaumgjörð
með útgáfu skuldabréfa í evrum,
jafnvel þótt nýtt hlutverk evrópsku
fjármálastöðuleikastofnunarinnar
(EFSF) feli í sér að níu tíundu
hlutar þeirrar brautar hafi þegar
verið ruddir.1. Enn og aftur hefur
ekki tekist að auka traust and-
spænis slagkrafti þessarar kreppu.
En tapið sem einkafjárfestar
hafa tekið á sig og fagnað hefur
verið í Þýskalandi er síður mik-
ilvægt og er aðeins ætlað þýskum
almenningi og þingmönnum í sam-
steypustjórn landsins; raunin er,
þegar grannt er skoðað, að bankar
og tryggingarfélög hafa skilað
myndarlegum hagnaði. Tap þeirra
verður minniháttar.
Engu að síður var komist hjá
hruni hins sameiginlega gjaldmiðils
og Nicolas Sarkozy Frakklands-
forseti hafði á réttu að standa þeg-
ar hann fagnaði stofnun „Alþjóða-
gjaldeyrissjóðs Evrópu“ sem
raunverulegu afreki. En þetta
djarfa skref hefur miklar pólitískar
afleiðingar sem þarf að útskýra
fyrir almenningi, vegna þess að
skrefið sem stigið var í átt til stofn-
unar slíks sjóðs – og með því til
evrópskrar efnahagsstjórnar –
jafngildir pólitískri byltingu innan
ESB í þremur þáttum.
Í fyrsta lagi hvað varðar mis-
munandi samrunahraða Evrópu
eftir tveimur brautum, sem hefur
verið raunveruleiki síðan í fyrstu
lotum stækkunar Evrópusam-
bandsins. Mun sambandið nú
skiptast í framvarðasveit (hóp
evruríkja) og bakvarðasveit (hin í
hópi aðildarríkjanna 27). Þessi
formlega skipting mun breyta
innra skipulagi ESB í grundvallar-
atriðum. Undir regnhlíf stækkaðs
Evrópusambands munu hinar
gömlu brotalínur á milli evrópsks
efnahagsbandalags sem leitt er af
Þjóðverjum og Frökkum annars
vegar og evrópsks fríverslunar-
bandalags sem leitt er af Bretum
og Norðurlöndum hins vegar koma
fram á ný. Héðan í frá munu evru-
ríkin ákvarða örlög ESB meira en
nokkru sinni, vegna sameiginlegra
hagsmuna.
Í öðru lagi mun stökkið inn í
gjaldeyrissjóð og sameiginlega
stjórn efnahagsmála leiða til frek-
ari og víðtækrar skerðingar á full-
veldi aðildarríkjanna, í þágu evr-
ópskrar lausnar á vettvangi
sambandsins. Má til dæmis nefna
að innan myntbandalagsins munu
fjárlög einstakra aðildarríkja heyra
undir evrópska eftirlitsstofnun.
Að lokum leiðir af þessu að í
framtíðinni munu Merkel og Sar-
kozy, öðrum fremur, þurfa að berj-
ast mun harðar en áður fyrir því að
tryggja meirihluta á þingi. Nú er
óvissan um þessa meirihluta meiri
en nokkru sinni.
Ef evran á að lifa af mun ósvikin
sameining, með frekari tilfærslu á
fullveldi til sameiginlegs evrópsks
vettvangs, verða óhjákvæmileg.
Þetta sögulega skref verður ekki
stigið í gegnum bakdyr skriffinna,
heldur aðeins fyrir opnum tjöldum
lýðræðislegra stjórnmála. Frekari
þróun Evrópusambandsins í átt til
sambandsstjórnar knýr á um frek-
ari lýðræðisvæðingu.
Ef evrusvæðið á að verða var-
anlegt þarf meirihluti borgaranna,
sérstaklega í Þýskalandi og Frakk-
landi, að fylkja sér að baki evrunni
sem gjaldmiðli. Þetta er ekki við-
fangsefni sem heyrir undir verk-
svið sérfræðinga heldur snýst það
að grunni til um stjórnmál og lýð-
ræðið. Svo Bill Clinton sé umorð-
aður: „Það er fullveldið, kjáninn
þinn!“2. Þar af leiðandi þarf fyrsta
skrefið að vera að tryggja að þjóð-
þingin gegni veigamiklu hlutverki í
þessu ferli.
Í Þýskalandi hefur verið breið
samstaða um Evrópusamband sem
tryggir stöðugleika en ekki sam-
band sem felur í sér tilfærslu á
valdi eða skuldum. Þetta á sér-
staklega við um kjósendahóp Mer-
kel. Héðan í frá munu ríkisstjórnir
þurfa að berjast fyrir þingmeiri-
hlutum sem styðja evruna. Þetta er
af hinu góða því aðeins þá mun
nást áðreiðanleg lýðræðisleg sam-
staða um framtíð Evrópu. Kanslari
Þýskalands og Frakklandsforseti
munu þurfa að kynna stefnu sína
opinberlega og beita sér fyrir frek-
ari sameiningu og fyrir hinum sam-
eiginlega gjaldmiðli.
Útkoman mun ákvarða örlög
þeirra og framhaldið á stjórnmála-
ferli þeirra. Hvort þeim takist
þetta er alls óvíst, sé litið til við-
horfa evrópsks almennings nú um
stundir. En ef þeir reyna þetta
ekki einu sinni er ósigur þeirra –
og allrar Evrópu – næsta vís.
1. Hér er á ferð lausleg þýðing á European
Financial Stability Facility en þar er á
ferð stofnun sem sett var á legg í maí í
fyrra í tengslum við neyðaraðstoð vegna
skuldakreppunnar.
2. Frægt er slagorð Clintons í kosninga-
baráttunni 1992: Það eru efnahagsmálin,
kjáninn þinn!" en með því átti demókrat-
inn við að staða efnahagsmála yf-
irskyggði önnur mál sem þá voru efst á
baugi. (Athugasemdir eru blaðsins.)
Eftir Joschka
Fischer »Ef evran á að lifa af
mun ósvikin samein-
ing, með frekari til-
færslu á fullveldi til
sameiginlegs evrópsks
vettvangs, verða óhjá-
kvæmileg.
Joschka Fischer
Höfundur var utanríkisráðherra og
varakanslari Þýskalands á árunum
1998 til 2005. Þá var hann leiðtogi
flokks græningja í hartnær 20 ár.
©Project Syndicate, 2011.
www.project-syndicate.org
Fullveldiskreppan í Evrópu