Morgunblaðið - 27.10.2011, Blaðsíða 6

BAKSVIÐ
Sigrún Rósa Björnsdóttir
sigrunrosa@mbl.is
Yfir 70% fatlaðra ungmenna á aldr-
inum 14-18 ára eru félagslega ein-
angruð og oft eða stundum einmana
og staða fólks með geðræna röskun
virðist að mörgu leyti verri en fólks
sem býr við aðrar skerðingar. Full-
orðnir með þroskaröskun sem búa í
stofnanavæddu umhverfi njóta fjöl-
breyttara félagslífs en á móti kemur
að þeir telja sig fá of litlu ráðið um líf
sitt.
Þetta er meðal þess sem kemur
fram í úttekt á stöðu þjónustu við fatl-
að fólk við tilfærslu á flutningi mála-
flokksins frá ríki til sveitarfélaga um
síðustu áramót, sem dr. Guðbjörg
Andrea Jónsdóttir, forstöðumaður
Félagsvísindastofnunar, og dr. Rann-
veig Traustadóttir, prófessor í fötlun-
arfræðum við Háskóla Íslands
kynntu á ráðstefnu um aðstæður fatl-
aðs fólks og hvaða lærdóm væri hægt
að draga af niðurstöðu rannsóknar-
innar.
Í úttektinni var áhersla lögð á að
afla grunnupplýsinga um aðstæður
fatlaðs fólks í lok síðasta árs með það
að markmiði að hægt verði að meta
faglegan ávinning af flutningi þjón-
ustunnar árið 2014.
Kannaðar voru aðstæður þeirra er
nýta þjónustuna, það er fatlaðra
barna upp að 18 ára aldri og fullorðins
fólks sem býr við fötlun. Í úrtakinu
voru 1.307 einstaklingar, 785 fullorðn-
ir og 522 börn og var svarhlutfall 58%.
Einnig voru tekin viðtöl við 30 fatlaða
einstaklinga og aðstandendur þeirra
og gerð könnun meðal starfsfólks.
Fötluð ungmenni oft einmana
Félagslegar aðstæður fatlaðra
barna verða erfiðari með aldrinum
og stríðni og einelti eykst á grunn-
skólaaldri. Verulega dregur úr
áreitni eftir því sem börnin eldast en
að loknum grunnskóla búa um 70%
fatlaðra ungmenna á aldrinum 14-18
ára við einangrun og upplifa sig oft
eða stundum einmana og 69% ung-
linga 17-18 ára taka ekki þátt í fé-
lagslífi eða tómstundastarfi vegna
skorts á félagsskap.
Staða barna með geðræna erfið-
leika er sýnu verri félagslega en um
86% þeirra eru oft eða stundum ein-
mana og telja um 70% þeirra að
skortur á félagsskap hindri þau í að
taka þátt í félagslífi og tómstunda-
starfi.
Vilja fá meira sjálfræði
Staða fullorðinna með geðræna
erfiðleika virðist verri en fólks með
aðrar skerðingar og það er líklegra
til að eiga erfitt fjárhagslega. Í fyrra
átti 31% þeirra ekki fyrir mat og
vegna bágs fjárhags er félagslíf
þeirra fábreyttara en þeirra sem
ekki eru með geðröskun. Þau verða
einnig oftar fyrir ofbeldi en aðrir
svarendur.
Fullorðnir einstaklingar með
þroskahömlun búa oft og tíðum á
sambýlum og upplifa iðulega að þeir
séu ekki sjálfráðir um daglegar at-
hafnir sínar, svo sem hvar þeir búa,
með hverjum, hvenær þeir borða og
fara að sofa og hver er þeim til að-
stoðar. Þó að félagslíf þessa hóps sé
fjölbreyttara en annarra svarenda
hefur hann minni áhrif á það hvernig
frítímanum er varið. Einnig er síður
haft samráð við þennan hóp persónu-
lega um áætlanagerð um þjónustu og
stuðning.
Enn sem komið er njóta aðeins um
7% fatlaðra notendastýrðrar per-
sónulegrar aðstoðar en 59% höfðu
áhuga á að fá slíka þjónustu. Mestur
var áhugi á slíku meðal hreyfihaml-
aðra en um 70% þeirra lýstu áhuga á
þjónustunni.
Telja sig fá of litlu ráðið um líf sitt
 Úttekt sýnir að fatlaðir telja sig ekki fá nóga þjónustu til að geta tekið þátt í samfélaginu  Stór hluti
fatlaðra ungmenna býr við félagslega einangrun  Niðurstaðan kemur sveitarfélögunum ekki á óvart
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Velferð Yfirskrift ráðstefnunnar var, Aðstæður fatlaðs fólks: Aðbúnaður, þjónusta, viðhorf, líðan, sjálfræði.
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 2011
„Það er í
raun ekkert í
skýrslunni
sem kemur
okkur á
óvart,“ segir
Halldór Hall-
dórsson, for-
maður Sam-
bands
íslenskra
sveitarfé-
laga, um niðurstöður úttektar á
þjónustu ríkisins við fatlaða.
„Ég hins vegar fagna henni
hástöfum vegna þess að hún er
svo góð kortlagning á því hvern-
ig staðan í málaflokknum er
þegar við tökum hann yfir,“ seg-
ir Halldór og bendir á að í
skýrslunni komi fram ábend-
ingar um ýmsa þætti sem sveit-
arfélögin þurfi að athuga hvort
þau geti ekki leyst betur en rík-
ið. Þar megi nefna félagslega
einangrun og aðgerðir til að
draga úr henni en hún virðist
vera mjög mikil hjá ákveðnum
hópum. „Ég fullyrði að sveit-
arfélögin með sína nærþjónustu
að vopni muni ráða betur við
það verkefni en ríkið,“ segir
Halldór. Það þurfi ekkert endi-
lega að vera þeim dýrara.
Getum gert
betur en ríkið
ÞJÓNUSTA VIÐ FATLAÐA
Halldór
Halldórsson
krónuna, ,,minnsta gjaldmiðil í
heimi“. Hún hafi reynst þeim ágæt-
lega. „Ég er hrifinn af sjálfstæðum
gjaldmiðlum, vil að þeir séu til og geti
lagað sig að aðstæðum. Ég held að
allir sem tóku upp evruna hafi í reynd
verið að taka upp gjaldmiðil Þýska-
lands.“
Wolf sagði menn ekki mega
gleyma því að ef þeir tækju upp ann-
an gjaldeyri yrðu þeir að hlíta því að
gengið sveiflaðist ekki endilega eins
og þeim hentaði. Samfélagið yrði að
hafa geysimikinn sveigjanleika til að
bera, þegar kreppti að heima fyrir af
einhverjum ástæðum gæti eina lausn-
in verið að lækka launin.
Hann sagðist verða að segja fund-
armönnum að hann hefði ekki jafn
ríka samúð með Íslendingum og áður
en hann hann kom, nú sæi hann hvað
þeir væru, þrátt fyrir allt, ríkir.
„Hvaða læti eru þetta út af þjóð sem
var alveg moldrík en er núna bara
mjög rík?“ sagði hann og hlógu þá
margir í salnum.
Hann sagðist vera hrifinn af því
hvernig Íslendingar hefðu látið sig
hafa það að traðka á alþjóðlegu fjár-
málafyrirtækjunum, þau hefðu ekki
átt ekki betra skilið. Ef þau vildu
endilega haga sér svona glannalega
væri lágmarkið að þau tækju sjálf
skellinn eða gerðu það erlendis.
Wolf sagðist ekki skilja lagalegu
hliðina á Icesave-deilunni en sagði
það álit sitt að Íslendingar ættu sið-
ferðislega séð ekki að greiða tapið
sem óvarkárir Bretar hefðu fengið á
sig. Reyndar liti nú út fyrir að eignir
gamla Landsbankans myndu duga að
mestu eða öllu leyti til að greiða inni-
stæðueigendum. Menn ættu allavega
ekki að taka ákvörðun í þessum mál-
um fyrr en endanlega lægi fyrir hver
kostnaðurinn yrði.
Merkilega góður árangur
í ríkisfjármálum
Hann sagðist hafa talið gagnlegt
fyrir sig að bera saman þróunina í
efnahag Íslands og nokkurra annarra
landa, Írlands, Grikklands og Spánar,
til að átta sig á því hvað hefði í raun
gerst hér. Wolf sagði árangurinn sem
hefði náðst í ríkisfjármálum hér vera
merkilega góðan. Það væri afrek að
landsframleiðsla á ári skyldi ekki
minnka um nema 7% þegar verst lét.
„Þetta lítur í rauninni nokkuð vel
út hjá ykkur, borið saman við hinar
þjóðirnar, ekki frábært en býsna
gott, einkum þegar haft er í huga
hvað kreppan var djúp, stærð banka-
kerfisins og áhlaupið sem þið urðuð
fyrir; þetta var hrikalegt,“ sagði
Wolf. „Ég þakka þetta gengisfelling-
unni, tiltölulega snöggri end-
urskipulagningu bankanna og fyrstu
aðgerðunum til að takast á við
skuldahengjuna. Ísland kemur út úr
þessu með tiltölulega litlum opinber-
um nettóskuldum og allgóðum við-
skiptajöfnuði. Þetta er alls ekki svo
slæmt.“
Þjóðinni hefði gengið mun betur að
draga úr hallarekstri en öðrum sem
hefðu orðið illa úti í hruninu og sýndi
hann allmörg línurit þeirri skoðun til
stuðnings, sum frá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum. Ísland hefði gengið í
gegnum djúpa kreppu en komist út
úr henni fyrr en þau og með meiri
hagvexti en þau þótt hann væri enn
allt of lítill. Horfurnar væru bestar
hjá Íslandi en Írland væri næst því að
eiga sömu möguleika, samt væri
landsframleiðsla á Írlandi nú miklu
minni en hér.
Hins vegar væri nánast óhjá-
kvæmilegt að hér yrði talsverð verð-
bólga, en í hinum ríkjunum gæti hún
orðið mjög lítil, jafnvel yrði þar verð-
hjöðnun til langs tíma. Það væri eina
lausn þeirra á vandanum sem þau
ættu í vegna lélegrar samkeppn-
ishæfni á evrusvæðinu. Launin yrðu
að lækka. En hér á landi væri stóra
framtíðarspurningin hvort mönnum
tækist að tryggja stöðugleika og
koma í veg fyrir launaskrið, tryggja
ávinninginn af gengisfellingunni
miklu og þungbæru 2008. Mikilvægt
verkefni væri að draga úr skuldum
heimilanna til að koma gangi í efna-
haginn og neysluna.
„Til langs tíma eru það auðlind-
irnar sem gera Ísland sérstakt og ein
þeirra er auðvitað landfræðileg lega
þess,“ sagði Wolf. „En hér eru það
líka fiskimið og möguleikar ef sigl-
ingar um norðurhjara opnast og
margt fleira. Þið eruð fámenn þjóð
með nóg af náttúruauðlindum og því
engin skynsamleg ástæða til annars
en að þið séuð alveg flugrík.
Það mun gerast, við erum á leið inn
á tímaskeið þar sem skortur verður á
náttúruauðlindum vegna alþjóðlegar
þróunar. Ekki bara vegna aukins
mannfjölda heldur er nú mikill hag-
vöxtur hjá fjölmennu þjóðunum og
þær vilja vörur sem krefjast notk-
unar á auðlindum. Kína og Indland
eru stóru þættirnir sem eru að valda
umskiptunum í átt til náttúru-
auðlinda og þið eruð ein af þjóðunum
sem eiga heilmikið af þeim.“
„Engin skynsamleg ástæða til
annars en að þið séuð alveg flugrík“
 Martin Wolf segir að Íslendingar
eigi mikið af náttúruauðlindum og þró-
un alþjóðamála sé þeim því hagstæð
Reuters
Átök Grikkir við brennandi götuvígi í Aþenu. Mótmæli og verkföll hafa
staðið yfir síðustu mánuði vegna þrenginga evruríkisins.
BAKSVIÐ
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
„Hvers vegna í ósköpunum ættuð þið
að ganga í samtök sem tekst jafn illa
upp og Evrópusambandinu?“ spyr
Martin Wolf, aðalhagfræðingur
breska dagblaðsins Financial Times.
„Hafið þið alls
ekki tekið eftir því
hvað er að gerast
þar? Ísland myndi
að sjálfsögðu ekki
hafa nein áhrif,
atkvæði þess yrði
einskis virði í
ákvörðunum sam-
bandsins og svo
gæti vel farið að
það glataði stjórn
á mikilvægum náttúruauðlindum sín-
um vegna þess að þeir vilja ólmir
komast í þær.“
Wolf stjórnaði í gærkvöld fundi
sem VÍB, eignastýringarþjónusta Ís-
landsbanka, efndi til og bar yfirskrift-
ina Ísland - í endurreisn eða stefnuk-
reppu? Aðrir frummælendur voru
Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka atvinnulífs-
ins, Katrín Ólafsdóttir, lektor við Há-
skólann í Reykjavík, og Heiðar Már
Guðjónsson fjárfestir.
Martin Wolf er af mörgum talinn
áhrifamesti blaðamaður heims á sviði
efnahagsmála. Hann segist ekki sjá
neitt að því að Íslendingar haldi fast í
Martin Wolf