Teningur - 01.06.1989, Page 46

HELGI ÞORGILS FRIÐJONSSON
STAFRÓF MYNDA MINNA
Ég hef sagt aö þeir sem vilja skriflegar
útskýringar á myndum mínum ættu
aö lesa skrifaöar sögur og texta sem
ég hef sent frá mér meö nokkuð
reglulegu millibili í mörg ár, en flestir
taka þeirri uppástungu frekar þurrlega
enda oftast litiö á sögurnar sem ódýra
þrandara eöa rugl. Ég vil þó enn þá
benda á þessi skrif mín og ef þau eru
lesin af alvöru finna menn fljótt fyrir
leiðandi undiröldu. Þess vegna gæti
ég lesið upp flokk smásagna minna
og kallað þaö fyrirlestur, en vegna
þess aö þaö er hægt aö nálgast þær
annars staöar og vegna þess að þær
eru verk sem aftur þarf aö útskýra, þá
legg ég upp frá öðrum staö.
Ég tel rétt aö minnast á þaö hér, aö
þegar ég kom í Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands átján ára gamall, þá
var ég ekki bara aö koma í myndlista-
skóla, heldur var ég líka aö koma ofan
úr sveit, ákaflega lítiö upplýstur um
myndlist. Ég þekkti aðeins nokkrar
myndir eftir Kjarval, Scheving og -Jón
Stefánsson og auk þess haföi ég
lesið Nóa Nóa eftir Gaugin og Lífs-
þorsta um Van Gogh og skoðað þær
myndir sem prentaðar voru í þeim
bókum. Af bókmenntaverkum haföi
ég lesið eitthvaö eftir Kiljan, Stefán frá
Hvítadal og Gunnar Gunnarsson og
slitur af þjóösögum og biblíusögum
og var reyndar strangtrúaöur. í þeim
stíl sem kemur út úr þessu samkrulli,
auk áhrifa frá teiknimyndasögum,
teiknaði ég og skrifaði á þessum
árum, og ef til vill haföi menntaskóla-
súrrealisminn smeygt sér inn í mynd-
heiminn. Þegar þarna var komiö haföi
Ji
ég fyrir alllöngu ákveöiö að ég ætlaöi
aö veröa listamaður og var reiöubúinn
til aö lifa samskonar lífi og Gaugin,
Van Gogh og Ólafur Kárason Ljósvík-
ingur.
Þegar ég svo kem í Myndlistaskól-
ann fer hins vegar allt af staö og ég fer
hratt gegnum alla stíla og stefnur
þessarar aldar og aö sjálfsögöu
söguna líka. Ég málaöi meöal annars
fyrstu og einu abstraktmyndirnar
mínar heima á kvöldin þegar ég var í
formfræðinni hjá Herði Ágústssyni,
og held ég aö þar hafi orðið nokkur
kaflaskil, meöal annars vegna þess aö
Höröur var ákaflega uppörvandi, tal-
aói mikið um myndlist og sýndi okkur
bækur úr bókasafni sínu. Af þeim eru
tvær þykkar bækur um Paul Klee mér
mjög eftirminnilegar. Þarna var ég í
fyrsta skipti aö sjá abstrakt myndir og
kynnast abstrakt hugsun og vita aö
fletir gætu staöiö einir sér sem litur og
form, jafnvel hversdagslegir hlutir. Ég
horfði á allt sem form og leik, gang-
stéttarhellur, gluggarúöur á vinnu-
stööum, skugga af stráum sem féllu á
skissublööin, náttúruslípaöa steina.
Þessu fékk ég samt nokkuð fljótt leiö
á, sennilega var ég alinn upp í of
miklum frásagnaranda og hugsaöi of
mikið í líkingum og dæmisögum. En
þetta var þó allt nýtt upphaf. Mér
fannst alltaf aö náttúran skapaöi feg-
urstu formin, steinvalan sem var undir
gangstéttarhellunni og sprengdi hana
fullkomlega rétt, steinninn sem vatn
og vindur rúnaöi, verkamenn sem
krota og gantast á rúöurnar í nýbygg-
ingunum, o.s.frv. Þaö var alltaf ein-
hver orsök fyrir fegurstu hlutunum og
formunum, orsök sem tengdist ein-
hverju sönnu, upprunalegu eöa sak-
lausu. Ég sá aö jafnvel þeir sem
kunnu ekki aö teikna samkvæmt
akademiskum skilningi, gátu teiknaö
góö listaverk.
Á þessum árum var konseftlistin
svo til allsráöandi og meðal skólafé-
laga og annarra var varla talaö og
hugsað um annað en konseftlistina.
Og má meðal annars segja aö Marcel
Duchamp hafi verið algert goö og J
umræðan stóð mikið í kringum hann.
Kannski var aðalókosturinn viö þaö
sem þar fór fram aö menn voru svo-
lítið einstrengingslegir og meðal ann-
ars kom sú hugsun upp aö ekki væri
hægt að gera myndir öðruvísi en meö
Ijósmyndaaöferö. Og hjá mér var
nokkur barátta um hvernig þessir
hlutir ættu aö ná saman. Seinna
komst ég að því aö þetta var bara einn
vængur af þessari hugsun sem hafði
náö til íslands, en til voru konseft
teiknarar og málarar sem voru erlend-
is. Fyrir áhrif konseftlistarinnar hugs-
aði ég mér Ijósmyndaverk, sem aldrei
uröu þó að veruleika i því formi, j
heldur koma fram í máiverkunum og
teikningunum. Þaö var það form sem
ég og aörir hlutir mynda í náttúrunni,
þ.e. allur heimurinn umhverfis mig og
þær útlínur sem ég mynda, eöa
hluturinn, þar hefst annað líf. Þannig
myndar hver persóna og hver hlutur
einhverskonar einkaheim sem byggir
upp einn allsherjarheim. Til aö segja
þetta nokkuð skýrt, þá er þetta eins
og álfabyggö, við þekkjum hól úti í
44