Teningur - 01.06.1989, Blaðsíða 51

hafa augu í lagi og sjá hve allt er
klappaö og klárt. Aö minnsta kosti
ætlast myndlistarmenn til þess af
almenningi aö hann skoöi listsýningar
og botni umyrðalaust án nokkurs
undirbúnings eða snefils af fyrirfram
gefinni vitneskju. Er þá nema von aö
þessum sama almenningi finnist list-
nám helber tímasóun? Ef honum er
ætlaö aö meötekið listina „á
staðnum", hví þurfa þá listamennirnir
aö leggja fyrir sig margra ára nám?
Sannleikurinn er sá aö ekkert liggur
í augum uppi varöandi myndlist. Þetta
vissu meöal annarra Leonardo og
Michelangelo. Þess vegna spændu
þeir pappírnum til skrifa um list sína,
sá síöarnefndi í formi sonnettu-ljóða.
Enda ætluðust þeir ekki til þess aö
menn meötækju verk þeirra undir-
búnings- og umyrðalaust. Síöan hafa
vestrænar listir hvarvetna notiö öflugs
stuðnings ritfærra manna, einkum á
19. og 20. öld.
Án þess aö viöa að sér fjölþættri
þekkingu er með öllu óhugsandi aö
menn átti sig á nútímalist. Eftir að
myndlist hætti aö vera þaö formalíska
eyland sem hún var fyrir stríö er enn
brýnna að menn leggi á sig lestur
fræðandi rita. Og nú dugar skammt aö
lesa um listir einvörðungu. Ef menn
vilja botna í framvindu vestrænnar
samtímalistar veröa þeir a.m.k. aö
hafa nasasjón af því sem áhrif hefur
haft á helstu listamenn eftirstríösár-
anna. Sú lesning snertir nánast allar
greinar húmanískra fræöa. Má þar
nefna mannfræöi, félagsfræöi, mál-
vísindi, bókmenntafræöi, stjórnmála-
fræði, heimspeki og sálarfræði, auk
þeirrar fagurfræöi sem hver lista-
maöur hefur hingað til þurft að kynna
sér.
Eins og áður sagöi er listin ekkert
eyland. Hún er orðinn hluti af þeim
heillandi „heita potti" sem húmanísk
fræði svamla í með þeim afleiðingum
hvert sviö stendur opið gagnvart
ööru. Enda sjást þess glögg merki í
öllum tímaritum um listir, þ.á. m. í
Teningnum. Ahugi alls kyns fræöi-
manna á skapandi listum hefur aukist
fil muna og listamenn sökkva sér æ
meir ofan í alls kyns fræöi. Því eins og
Leonardo og Michelangelo foröum,
vill enginn listamaöur með snefil af
sjálfsviröingu láta líta á sig sem hugs-
unarlítinn handverksmann.
ÞJÓÐLEG LIST OG ÓÞJÓÐLEG
Nú andæfa margir þeirri skoöun aö
íslensk list sé og þurfi að vera tengd
annarri vestrænni list. Sú skoöun aö
hún hafi ákveðna sérstöðu og lúti
öörum lögmálum en almennt gerist í
löndum Evrópu og Ameríku er býsna
útbreidd. En ekkert bendir til annars
en íslensk menning sé hluti af vest-
rænni menningu. Á meðan viö
göngum til fara eins og vestrænir
menn, ökum bílum eins og þeir,
tölum tungu sem náskyld er tungu
þeirra og höldum úti stjórnkerfi í anda
vestrænna hugsjóna, er fráleitt aö
skoða íslenska list sem annað en
hluta af því stóra mengi sem kallast
vestræn list. Enda þekkjum viö gjörla
alþjóðlegan uppruna íslenskrar
nútímalistar, allt frá rómantík 19. aldar
fram á okkar dag. Hiö sama gera þeir
útlendingar sem komast í tæri viö
menningu okkar. Hvaða upplýstum
manni kæmi til hugar aö telja kúbisma
Þorvaldar Skúlasonar sjálfsprottinn
og öldungis óskyldan franskættuöum
kúbisma?
Þar eö sannað þykir aö íslensk
myndlist sé angi af hinu stóra vest-
ræna listamengi, má Ijóst vera að hún
þarfnast sömu aðhlynningar, um-
fjöllunar og stuðnings. Öðruvísi
veröur hún seint greind frá því hismi
sem stööugt nærist á henni í formi
hugmyndasnauðrar listleysu. En hér
virðist komið aö verstu brotalöminni í
málefnum íslenskrar myndlistar. Við
lokum almennt augum fyrir skilgrein-
ingum sem lúta aö gæöum lista og
verðleikum. I þeim efnum eru lista-
menn engin undantekning. Þaö lítur
út fyrir aö fæstir þeirra vilji stuöla aö
raunhæfu uppgjöri sem aögreint gæti
alvörusköpun frá yfirboröshjómi.
Ekki er hægt aö túlka þaö ööruvísi
en svo aö listamenn séu margir
hverjir hræddir um eigiö skinn ef til
slíks uppgjörs kæmi. Vitanlega er sá
ótti óþarfur þegar í hlut eiga heiðar-
legir eöa „ekta" listamenn. Hinir
hanga hvort sem er ekki til lengdar á
falsinu. Fyrr en síðar kemur til upþ-
stokkunar hvort sem mönnum líkar
betur eöa verr. Á sama hátt og
skemmdu lagmeti eöa möðkuðu mjöli
verður þeim afurðum sem ekki eru
skapaöar af listrænum metnaöi og
heilindum veittur viöeigandi stimpill.
Þaö er afar mikilvægt aö íslenskir list-
unnendur standi sem fyrst fyrir slíku
gæöamati. Það væri nöturlegt ef dóm-
arnir kæmu aö utan. Mönnum er ekki
lengur til setunnar boöiö, því hingaö
streyma nú þegar erlendir listfrömuðir
sem vanir eru öllu öðru en íslensk-
ættaöri tæpitungu.
49