Svart á hvítu - 01.01.1979, Blaðsíða 58

lega útrás t. d. í einkabílisma og túr-
isma) og gera sér mat úr henni.
Fleiri dæmi eru til um almennar
óskir af þessum toga. Kapítaliö er
oft skjótara til að viðurkenna þær og
meta en andstæöingar þess en að
sjálfsögðu eingöngu til þess að kló-
festa þær og ræna þær sprengi-
krafti sínum. Sem dæmi um slíkar
þarfir má nefna þörfina fyrir þátttöku
í þjóðfélagsferlinu jafnt í hreppnum
sem f lands- og alþjóðamálum;
þörfina fyrir nýtt samskiptaform,
fyrir frelsun frá fávisku og ómynd-
ugleika, þörfina fyrir sjálfsákvörð-
unarrétt. ,,Að vera með alls staðar"
er eitt árangursdrýgsta vígorð vit-
undariðnaðarins. ,,Lesendaþing“
eins og í Bild Zeitung er dæmi um
beint lýðræði sem stefnt er gegn
hagsmunum lýðsins. „Frístunda-
starf“ og „tómstundir" eru dæmi
um hugtök sem henda framsækn-
ustu óskir almennings á lofti og sefa
þær um leið.
Samsvarandi þessu er áfergja
fjölmiðlanna í útópískar fréttasögur.
Dæmi: Jafnvel alafturhaldssömustu
fjöldablöðin gleyptu við sögunni um
unga ítalsk-ameríska manninn sem
rændi farþegaflugvél og lét hana
fljúga með sig alla leið frá Kaliforníu
til Rómar svo að hann gæti komist
heim og var sú saga vafalaust skilin
rétt af lesendum. Samúð og sam-
svörun sem slíkir atburðir valda
stafa af þörf sem er orðin almenn:
enginn getur lengur skilið hvers
vegna ferðalög ættu að vera forrétt-
indi stjórnmálamanna, fulltrúa og
kaupsýslumanna. Á svipaðan hátt
mætti skýrgreina hlutverk popp-
stjörnunnar sem á sinn sérstaka
máta er hvort tveggja í senn stjórn-
andi og lausnari. Það skiptir og
hugsanlega einhverju máli í þessu
sambandi, að samsvörunarmódel
beat-tónlistarinnar er einatt hópur,
ekki einstaklingur. Mikið útópískt
innihald er í framleiðslu (og fram-
leiðsluháttum) Rolling Stones. Fyr-
irbæri svo sem Woodstock-hátíðin,
hljómleikarnir í Hyde Park, Isle of
Wight og í Altamount í Kaliforníu eru
dæmi um hreyfiafl sem hin pólitíska
vinstrihreyfing getur ekki annað en
horft á öfundaraugum.
Það er alveg Ijóst að við ríkjandi
þjóðfélagsaðstæöur getur vitundar-
iðnaðurinn ekki svalað neinni þeirra
þarfa sem hann engu að síður
byggir tilveru sína á og verður þess
vegna stöðugt að kynda undir. Slík
fullnæging verður að vera í formi í-
myndunarleikja. Það er rangt að
ráðast á þessi loforð um uppfyllingu
óskanna, heldur á að taka þau yfir
og sýna fram á að til þess að standa
við þau þarf menningarbyltingu.
Sósíalistar og sósíalískar stjórnir
sem auka á örvæntingu fólksins
meö því aö lýsa þarfir þess falskar
og óekta eru meösekir stuðnings-
menn kerfis sem ætlunin var að
berjast gegn.
12. Samantekt.
Fjölmiðlar notaðirtil kúgunar:
Miöstýrðar útsendingar.
Einn sendandi, margir viðtak-
endur.
Skertur hreyfanleiki einangr-
aðra einstaklinga.
Einstaklingurinn sem þolandi í
neyslunni.
Slæving pólitískrar vitundar.
Framleiðslan í höndum sér-
fræðinga.
Eftirlit í höndum eigenda eða
skriffinna.
Fjölmiðlar notaðir til frelsunar:
Margir útsendingarstaðir.
Sérhver viðtakandi er einnig
mögulegur sendandi.
Fjöldinn öðlast hreyfanleik.
Víxlskipti milli þátttakenda.
Pólitískt námsferli.
Samvinna um framleiðsluna.
Samfélagslegt eftirlit á grunni
fjöldaþátttöku og sjálfskipu-
lagningar.
13. Allir sem hlut eiga að alþjóð-
legri stéttabaráttu, að undanteknum
forlagatrúuðum áhangendum með-
höndlunarkenningarinnar eru sam-
mála um að í rafvæddum fjölmiölum
felist byltingarkraftur. Frantz Fanon
benti fyrstur manna á að smáravið-
tækiö er eitt þeirra vopna sem hvað
mesta þýðingu hafa í frelsisbaráttu
þriðja heimsins.
Albert Hertz og fyrrverandi ráð-
herra í Suöur-Afríku og talsmaður
hægri arms stjórnarflokksins sagði
eitt sinni í blaðaviðtali: „sjónvarpiö
mun verða hvíta manninum aö falli í
Suður-Afríku“. (Der Spiegel 20/10
1969.) Bandarískir heimsvaldasinn-
ar hafa gert sér grein fyrir þessu og
reyna að koma til móts við það sem
hugmyndafræðingar þeirra nefna:
„byltingu hinna vaxandi vona“ í
Rómönsku-Ameríku með því að
þekja alla álfuna lengst inn í myrk-
viði Amazon-svæðisins með sendi-
stöðvum sínum og dreifa síðan ó-
keypis einbylgju-smáraviðtækjum
meðal innfæddra.4) Árás Nixon—
stjórnarinnar á kapítalíska fjölmiðla
sýnir fyrst og fremst að hún hafði
komið auga á þá staðreynd aó þrátt
fyrir einhliöa og bjagaðan frétta-
flutning voru þeir samt sem áður
orðnir afgerandi hreyfiafl í barátt-
unni gegn stríðinu í Vietnam. Það er
ekki lengra síðan en tuttuguogfimm
ár að Frakkar höföu það af að myrða
um hundrað þúsund innfædda á
eyjunni Madagaskar án þess að
vitneskja um það bærist öðrum en
lesendum Le Monde í formi smátil-
kynningar, sem hafði lítil sem engin
áhrif í París. Nú hins vegar flytja
fjölmiðlarnir nýlendustríðin inn fyrir
landamæri heimsvaldasinnaðra
ríkja.
Enn greinilegri veröur hreyfimátt-
ur fjölmiðlanna þar sem þeir eru
meðvitað notaðir í byltingarsinnuð-
um tilgangi. Sérhver pólitískur at-
burður og andmæli fá á sig svip
uppreisnar fyrir tilverknað þeirra.
Stúdentahreyfingarnar í Bandaríkj-
unum, Japan og Vestur-Evrópu
gerðu sér snemma grein fyrir þessu
og náðu í upphafi verulegum ár-
angri með því að notfæra sér fjöl-
miðlana. Þessi árangur var tíma-
bundinn. Barnaleg trú á galdur fjöl-
miðlanna getur ekki komió í stað
skipulegrar vinnu; einungis virkir og
sameinaðir hópar geta þvingað fjöl-
miðlana til að starfa í sína þágu.
Þetta má sýna fram á með dæmi frá
Tupamaros-skæruliðahreyfingunni
frá Uraguay, sem hafa gert opin-
beran fréttaflutning af athöfnum
sínum að þætti í byltingarstarfi sínu.
Gerendur verða þannig jafnframt
höfundar. Ránið á sendiherra
Bandaríkjanna í Rio de Janeiro var
skipulagt meö tilliti til fréttagildis.
Það var hugsað sem sjónvarpsefni.
Arabískir skæruliðar starfa á líkan
hátt. Fyrstir til að brúka slíka tækni á
alþjóðavettvangi voru Kúbumenn;
Castro hefur frá upphafi metið
möguleika fjölmiðla rétt (Moncada
1953). Ólögleg pólitísk starfsemi
krefst nú á tímum hvors tveggja í
senn hámarksleyndar og hámarks-
auglýsingar.
14. Byltingarástand leiðir ávallt af
sér breytingar á fjölmiðlakerfinu í
heild, stökkbreytingar sem eru
sjálfkrafa afleiöing af virkri þátttöku
almennings í starfsemi fjölmiðlanna.
Hversu víðtækar og varanlegar slík-
ar breytingar verða ræðst af því
hversu sigursæl tiltekin menningar-
bylting er. Ástand fjölmiðla er ör-
uggasta og næmasta loftvogin á
myndun skrifræðislegra eða valda-
klíkulegra háþrýstisvæða. í menn-
ingarbyltingu ryður félagslegt í-
myndunarafl fjöldans úreltri tækni
úr vegi og umskapar eldri fjölmiðla
svo stórkostlega að formgerð þeirra
springur. „Byltingin dreif af stað
gífurlega umfangsmikið upplýsinga-
og áróðursstarf. Bækur voru rifnar í
sundur og einstakar blaðsíður voru
stækkaðar hundraðfalt, skreyttar og
notaðar sem plaköt. Vegna þess hve
56
SVART Á HVÍTU