Svart á hvítu - 01.01.1979, Blaðsíða 40

Friðrik Þór Friðriksson.
Kvikmyndavaran
Fyrri hluti
Grein þessi er unnin uppúr
vinnublöðum kvikmyndavís-
indahóps Norræna sumarhá-
skólans sem í voru auk undirrit-
aðs Júlíana Gottskálksdóttir og
Þorsteinn Jónsson. Undirritað-
ur hefur búið efni þetta til prent-
unar í Svart á hvítu með þeirra
samþykki. Flestar upplýsingar
sem fram koma í greininni eru
fengnar úr bók Peter Báchlin
„Der Film Als Ware“ og segja
má að sá hluti greinarinnar sem
nú birtist sé úrdráttur úr áður-
nefndri bók. Þessi bók kom út í
Þýskalandi 1945 en þykir enn
þann dag í dag sígilt verk í kvik-
myndaþjóðfélagsfræði. Varla er
skrifuð grein um vörueinkenni
kvikmyndarinnar án þess að
bók þessi sé notuð til grund-
vallar. Því er ekki að neita að
margt sem hér er sett fram hefur
breyst í tímans rás en í seinni
hluta greinarinnar sem væntan-
lega birtist í næsta tölublaði
verður nánar farið út í þá sálma
og þráðurinn tekinn upp þar
sem hér er frá horfið.
Uppfinning Ijósmyndatækn-
innar var fyrsta skrefið til eðli-
legrar upptöku á raunveruleik-
anum. Frekari þróun á þeirri
tækni sem lá til grundvallar Ijós-
myndinni leiddi af sér nýjan fjöl-
miðil, kvikmyndina. Kvikmyndin
gerði mögulega samfellda sýn-
ingu fyrir fjölda manns samtímis
auk annarra möguleika sem hún
hafði til að bera fram yfir Ijós-
myndina. í upphafi var ferðabíó-
ið hagkvæmasta formið fyrir
kvikmyndasýningar. Ferðabíóin
keyptu filmur sínar beint frá
kvikmyndaframleiöendum á
metraverði. Það hafði aðeins ör-
fáar kvikmyndir í umferð í einu
og nýjar filmur voru ekki teknar í
notkun fyrr en þær gömlu voru
orðnar ónýtar af sliti. I Evrópu
tíðkaðist þessi dreifingaraðferð
aöallega á árunum 1896— 1907.
í byrjun voru þetta frétta-
myndir, náttúrumyndir eða
myndir með léttu skemmtiefni.
Stuttu eftir aldamótin koma fram
4—8 mín. langar skemmtimyndir
og stuttir sorgarleikir. Framleið-
endum líkaði illa þaö fyrirkomu-
lag að selja bíóunum filmueintök
kvikmynda sinna því að markaó-
urinn mettaðist smám saman og
þeim reyndist illgerlegt að selja
myndir sínar. Þannig skapaöist
þörf fyrir dreifingarfyrirtæki og
kvikmyndaleigur. Stóru kvik-
myndahúsin í borgunum voru
fyrsti vísirinn að því fyrirkomu-
lagi. Þau leigðu filmueintök sín
eftir notkun til smærri staöa í
nágrenni viö sig.
Hringamyndanir
Á árunum 1907—1909 komu í
Ijós fyrstu tilhneigingar til
hringamyndunar. Stór fram-
leiðslufyrirtæki reyndu aö ná
tökum á dreifingarfyrirtækjum
og bíóhúsum til þess að tryggja
markað fyrir myndir sínar. Aug-
Diskur fyrir Phenakistoscope Plateau 1835.
38
SVART Á HVÍTU