Birtingur - 01.12.1963, Blaðsíða 63

runnin bæði angurværðin og lífsástin djúpa
hjá Bellman og mörgum öðrum miklum skáld-
um. í andrúmslofti kristinna eilífðarhugrenn-
inga blandast harmþungi andstæðunum gott og
illt, himnaríki og helvíti.
En til eru mörg fleiri og óhátíðlegri átakaefni.
Sum hinna mikilvægustu eru þjóðfélagslegs eðl-
is. Þau brjótast frarn í vandlætingarljóðum af
ýmissi ætt. Auk þessa munu öll skáld — þótt
lægra hafi um það — teygð milli samfélagslegra
skauta í einkalífi sínu: skáldin finna — aðeins
mismunandi ljóslega — að þau eru undantekn-
ingar í mannheimum, þar sem þau lmeigjast
hvað sterkast að því, sem flestum öðrum er lítils
virði, eins og til dæmis ljóðlist. Að baki ljóðinu
leynist þá eins konar félagsþrá. Skáldin vilja
gefa öðrum með sér. Getur þetta nálgast skrifta-
þörf. Mönnum er léttir að því að skynja glögg-
lega og skýra frá innra og ytra lífi sínu, enda er
oft talað um að yrkja sig frá þessu eða hinu. En
oft er inntak félagsþarfarinnar einfaldlega
þetta: Gleðjizt með mér, berið með mér byrðar
lífsins! Já, sjálfsagt er skáldum lí'ka einatt þörf
á Jrví, sem Englendingar kalla conspicuous con-
sumtion: Lítið á, hvað ég hef fundið og reynt,
Jressu hef ég afrekað. Hver hélduð þið, að ég
væri? „En ég, sem er lifandi maður og ungur
enn, / er ekki svo grænn sem þið haldið .. .“*)
*) Ég hef notað hér alkunnar ljóðlínur eftir Stein
í stað sænsku tilvitnunarinnar: „Jag ar ej den buse
som ni trott. / Jag ar lard till orgelnist!“ Þýð.
Ósvikin skáld finna sjálfsagt oft, að skáldskapar-
ástríðan er einmitt ástríða, sem þau telja ekki
bráðnauðsynlegt að útskýra, enda þótt þau reyni
náttúrlega á þrautastundum póetískra eftir-
kasta að finna einhvern tilgang í því þjáninga-
eitri, sem ljóðadísin lætur aldrei hjá líða að
blanda í hæfilegum(?) mæli saman við suttunga-
mjöðinn. Kannski er skáldskaparáráttan sjálf-
stæð frumhvöt. Margur mun þó ætla, að Ijóð
kvikni vegna aðlögunarerfiðleika af ýmsu tagi.
Og trúlega hafa þeir nokkuð til síns máls —
samanber það sem að framan sagði um innri
átök. En því þarf hreint ekki að vera þannig
liáttað, að skáldið hafi orðið illa úti í lífinu og
leiti í ljóðagerð sárabóta fyrir þá hamingju, sem
lífið vildi ekki veita því. Tor Andrae víkur á
þetta efni í bók sinni Mystikens psykologi, þar
senr hann segir, að Ijóðið krefjist einveru og
sum ljóðskáld, sem eigi af ærnum Hfsþrótti að
taka, leiti að yfirlögðu ráði einvista, já stundi
meira að segja meinlæti ljóðlistarinnar vegna,
þó að þau hafi í annan tírna sýnt og sannað, að
þau kunni að meta nægtaborð lífsins. Skáldun-
um finnst þau með einhverjum undarlegum
hætti skuldbundin skáldgáfunni. Þetta eitthvað,
sem iðulega hefur skáldið yfir veraldarinnar
veizluglaum, „leiðir hann um stund afsíðis frá
einfeldnislegri lífsgleði og gcrir honum að líta
með einkennilega fjarrænni alvöru einnig á sína
eigin gleði, eigin ást, eigin hamingju — það er
livorki ytra afl né innri dulmögn, sem endur
fyrir löngu hafa gert hann að draumhuga, að-
BIRTINGUR
61