Birtingur - 01.12.1967, Blaðsíða 52

CHRISTOPHER ALEXANDER: BORG ER EKKI TRÉ
Grein þessi hefur unnið höfundi sínum — arkitekt og
stærðfrseðingi — sérstakan sess meðal allra þeirra, sem
skrifað hafa um skipulag siðustu árin. Hún fékk ein af
verðlaunum Kaufmann International Design árið 1965,
ásamt greinum eftir Ada Louisc Huxtable og tveim rit-
gerðum eftir Lewis Mumford.
Verðlaunin, sem hann hlaut, voru framhald á sams konar
verðlaunaveitingu, er Edgar J. Kaufmann stofnunin veitir
og Institute of International Education stjómar. Síðustu
verðlaunin voru veitt fyrir „beztu umsögn á sviði skipu-
lags og formsköpunar, sem birzt hefur á síðustu fimm
árum", og eru þau fyrsta dæmi þess, að framlag, sem
inniheldur gagnrýni á þróun skipulagssviðsins. hafi verið
opinberlega viðurkennt.
Greinin birtist fyrst í april- og maí-hefti „Architectural
Forum" 1965; marz-hefti „Design" 1966 og júlí-hefti
„Bauen und Wohnen“ 1967.
Tréð í yfirskrift minni er ekki grænt laufgað
tré. Það er nafn á óhlutbundnu skipulagi. Ég
mun bera það saman við annað flóknara skipu-
lag, er nefnist hálf-net (semi-lattice). Borgir
eru hálf-net, þær eru ekki tré. Til þess að geta
sett þessi óhlutbundnu skipulög í samband
við eðli borgarinnar verð ég að gera einfalda
aðgreiningu.
Náttúrlegar borgir og tilbúnar borgir
Ég vil nefna þær borgir, sem hafa vaxið í
aldaraðir að meira eða minna leyti af sjálfu
sér „náttúrlegar borgir". Og ég mun nefna
þær borgir og borgarhluta, sem hafa verið
skipulagðar frá grunni af teiknurum og skipu-
lagsmönnum, „tilbúnar borgir“. Siena, Liver-
pool, Kyoto og Manhattan eru dæmi um nátt-
úrlegar borgir. Levittown, Chandigarh og
hinar brezku New-Towns eru dæmi um til-
búnar borgir.
Það er æ víðar viðurkennt nú á tímum. að
það vantar einhvern veigamikinn þátt í til-
búnar borgir. Tilraunir okkar nútíma-
manna, að skapa tilbúnar borgir, eru gersam-
lega misheppnaðar frá mannlegu sjónarmiði,
þegar þær eru bornar saman við fornar liorg-
ir, sem hafa öðlazt virðuleik ellinnar.
Arkitektarnir sjálfir viðurkenna æ fúslegar, að
þeir vilji í rauninni miklu fremur búa í
gömlum húsum en nýjum. Fólk almennt, sem
að jafnaði gefur ekki Iistum gaum, er ekki
þakklátt arkitektunum fyrir það, sem þeir
gera, heldur álítur þessa tilkomu nútíma
bygginga og borga alls staðar vera óumflýj-
anlegan og fremur sorglegan þátt af öðru
mikilvægara, sem sé því, að veröldin sé á
hraðri leið niður á við.
Það er allt of auðvelt að segja, að þessar skoð-
anir sýni aðeins berlega, hve fólk er ófúst að
gleyma fortíðinni og fastheldið á gamlan arf.
Hvað mig snertir, þá set ég traust mitt á þessa
fastheldni. Venjulega er fólk reiðubúið að
fylgjast með tímanum og þvf sýnir þessi vax-
andi tregða manna að viðurkenna nútíma-
borgina greinilega þrá eftir einhverju raun-
50
BIRTINGUR