Vera - 01.02.1985, Page 29

,, sumar bækur
verða eins og vinir' ‘
Væri þaö rétt aö segja aö nýja bókin
þín sé ástarsaga?
Nei. Þaö er ást, en nei, hún er kannski
meira um sambönd, tengsl á milli fólks. . .
— Þaö er karlmaður sem segir sög-
una?
Sagan gerist á vissan hátt í huga karl-
manns. Og mundu kannski margir kalla
hann umsjónarmann. Stundum segir
hann frá fyrstu hendi, stundum þaö sem
aðrir hafa sagt honum — jú, sjónarhóllinn
er hans.
— Var þaö af einhverri sérstakri
ástæðu, aö þú kaust aö nota karlmann
Sem „umsjónarmann”?
Ég held þaö hafi ráöist meira af efninu
°9 af forminu. Hann er bara í góöri aö-
stööu til að fylgjast meö. Þaö hlýtur, finnst
m3nni, að ráöast af efninu hverju sinni
hvernig notamápersónur, þær lagasig að
Því á einn eöa annan hátt. Og svo öfugt.
®att að segja hef ég alltaf veriö heldur van-
tfúuö á höfunda, sem segja aö persónurn-
ar þeirra fari smátt og smátt að ráöa sér
sjálfar en þetta er rétt, það er stundum
ekki hægt aö sveigja þær undir vilja
sinn. . .
— Þú vilt helst ekki tala um nýju bók-
'na þína?
Nei, ég vil sem minnst segja frá henni,
mér finnst þaö hljóti að vera truflandi.
Maður ætti ekki aö gefa mynd af bók því
auðvitað er þaö fleira en maður gæti sagt
tra, sem lesandinn þarf aö — eöa vill fá aö
~~ finna sjálfur.
— Hverju breytir þaö aö vera bók-
rhenntafræöingur og rithöfundur í senn.
Geturðu t.d. skoðað það sem þú ert að
skoöa utan frá, sem fræðilegt viöfangs-
efni?
Nei, ég held ég gæti það alls ekki. Nei,
e9 leita til annarra eftir slíku. Og svo er þaö
auðvitað þannig þegar ég les bækur, jafn-
Vel þegar maður er aö lesa fyrir vinnuna
Sem kennari, þá er maður alltaf fyrst og
fremst lesandi, ekki kennari.
~~ það er ekki hægt að komast hjá því
fð sPurja þig hvers vegna þú varst ekki
yrr Þúin aö senda frá þér bók. Byrjaö-
,rðu seint aö skrifa eöa varstu búin að
Vera lengi aö þessu —■ kannski í laumi?
Nei, nei. Ja — ég var búin aö vera lengi
með Þel í huganum en það er fjarri sanni
aö ég hafi byrjað fyrir löngu. Reyndar held
e9 aö þaö hljóti að vera betra aö byrja sem
'Vst, þjálfa sig lengi og þroska þetta meö
sér. — í laumi, tja nei, en maöur var ekkert
að segja mikiö frá þessu svo sem. . .
— Þú hefur sem sagt ekki ung ákveö-
ið að veröa rithöfundur?!
Nei, nei. Ég held þetta sé algengara hjá
karlmönnum, þetta að lýsa því yfir aö þeir
ætli aö veröa t.d. rithöfundar. Konur gera
þaö ekki, þær sjá til hvernig þetta æxlast
fyrst og gefa ekki út neinar yfirlýsingar áö-
ur. Þær eru held ég, ekki eins háöar því al-
gjöra::: Það er kannski helst þaö sem
manni finnst svo hræðilegt viö þennan
svonefnda karlaheim, hvaö þeir eru háöir
þessu absoluta. . .
—Skýrðu þetta nánar.
Jú sjáöu til, karlaheimurinn er svo
ósveigjanlegur, þaö vantar þetta óvænta,
oft þetta mannlega. Þeim eru settar svo
fastar skoröur. Auövitaö eru konum settar
skorður, þær eiga að ganga inn í vissa
ímynd, en þær hafa samt möguleika til t.d.
aö takast á við karlaheiminn. Og mögu-
leika til aö mistakast. Hitt er svo annaö mál
aö á slíkum vettvangi eru oftar gerðar
meiri kröfur til kvenna en karla, sem getur
leitt til þess aö þær gefist upp. Konur —
viö! — virðumst heldur aldrei hafa þessa
sigurvissu karlmannsins, auövitaö er
maður meö bullandi minnimáttar-
kennd. . . kannskierþaöbaraþjóðfélagiö,
uppeldið eins og sagt er. . .
— En hvaö gæti það verið annað?
Éger nú lítið hrifin af þessuorði eðli, þaö
er búið aö fara svo illa meö það, en stund-
um liggur viö manni finnist þetta vera
eðlislægt á einhvern hátt.
— Hljóta konur, sem skrifa, alltaf aö
vera í uppreisn vegna stööu kvenrithöf-
unda og kvenpersóna i bókmenntum?
Ég held að þaö sé alltaf uppreisn aö
skrifa. Barátta, þessi átök viö orð og efni
og alltaf áhætta, sú aö veröa kannski aö
gefast upp. En ég veit ekki hvort ég get t.d.
skilið á milli sjálfrar mín og vitneskjunnar
um stöðu kvenna eöa bent á hvernig sú
vitneskja hefur áhrif á mig, mótar mig —
ég veit ekki hvort ég get svarað þessu. —
Oll sköpun hlýtur aö vera uppreisn. . . svo
er eitthvað spaugilegt við þetta líka, þetta
aö sitja aleinn og velta fyrir sér eigin hug-
myndum, þaö er spaugilegt!
— Og einmanalegt?
Já. Það þarf mikið næði og einveru.
Stundum þegar ég hef nöldrað t.d. yfir
tímanum sem fer í að sækja barnið, keyra
þaö hingaö og þangað, þá er mér bent á
kosti þess, væri ég gift heföi ég enn þá
minni tíma. Og má vera aö þaö sé rétt.
— Sumir rithöfundar segjast alltaf
þurfa að skrifa með sama pennanum,
viö eitthvert sérstakt borö o.s.frv. En
þú?
Nei, ég vandi mig af þessu. Einu sinni
gat ég varla lesiö bók nema sitjandi í ein-
hverjum vissum stól hvaö þá meira, nú get
ég skrifað hvar sem er, með hverju sem er.
Þaö varö nauðsynlegt aö venja sig á þaö
beinlínis. Þaö eru nú oft konurnar, sem
sjá til þess aö maöurinn þeirra geti þetta,
þær búa þannig í haginn fyrir hann. Um
slíkt er sjaldnast aö ræöa hjá kvenrithöf-
undum, ekki satt?
— Hefurðu nokkurn tímann, þegar þú
ert aö vinna aö bókunum þínum, rekiö
þig á einhverjar skýringar á því hvers
vegna konur skrifa færri bækur en karl-
ar?
Ég veit þaöekki. . .ogjú.vístskiptirþaö
máli aö færri konur hafa skrifaö. Maður
stendur sig aö vissu óöryggi, sem erfitt er
aö skilgreina fyrir vikiö. Aöstæöur kvenna
eru auðvitað mjög mismunandi, karla líka,
nú á dögum er erfitt fyrir hvern sem er aö
skrifa, bara þaö aö finna tíma frá vinn-
unni. . . Því þetta tekur sinn tíma. Svo eru
konur teknar síður alvarlega — þá á ég
ekki bara viö rithöfunda — þaö er ósköp
grunnt í klappið á öxlina. . . nei, engin
opinber óvild en kannski ein og ein setning
sem fellur í samræðum — eöa ómeövitað
viðbragð. . .
— Er þaö sárt?
Já. Það er mjög særandi. En þaö er
atriði aö láta það ekki á sig fá. Er ekki talað
um að konur veröi aö halda reisn sinni?
— Áttu þér uppáhaldsrithöfund, bók,
sem þú getur lesið aftur og aftur?
Já. Margar. Of margar til aö geta talið
þær upp. Sumar bækur eru þannig aö
maður sér alltaf eitthvaö nýtt í hvert skipti
sem maður les þær. Bækur geta opnað
nýja vídd, birt manni nýja sýn. Þá veröa
þær eins og vinur, sem alltaf hefur eitt-
hvaö óvænt aö segja manni, sem alltaf er
gaman aö hitta.
— Myndirðu vilja aö þaö væri þaö sem
þínar bækur geröu, gæfu nýjan sjónar-
hól?
Já, líklega er þaö þetta, sem maöur von-
ast eftir að geta gert. Ég veit ekki hvort ég
get þaö enn þá, nei. En einhvern tím-
ann. . .
Ms
29