Vera - 01.02.1985, Blaðsíða 33

Þýðing á slíku riti hlýtur að teljast óhemju
mikilvægt framlag til kvenfrelsisbarátt-
unnar á tímum þegar konur voru ofurseld-
ar stöðugum barneignum og siðgæðisvit-
und sem allt að því meinaði þeim ánægju
af kynlífi. Slíku framlagi eigum við konur
að halda á lofti og gefa meiri gaum en
ýmsu öðru. Því allt starf sem miðaði að því
að auka frelsi og vitund kvenna er mikil-
vaegt fyrir kvennasöguna.
Talandi um sagnfræði þáer bók Bjargar
ekki fræðirit í þess orðs fyllstu merkingu
°9 gefur sig heldur ekki út fyrir að vera
það. Þetta er rit í ætt við fjölmörg önnur
seni innihalda sögulegan fróðleik eða
minningarþætti um einstaka menn. Mun-
urinn er aðeins sá að hér er eingöngu fjall-
3ð um konur og betur að verki staöið hvað
varðar tilvitnanir og heimildir en maður
hefur stundum átt að venjast. Er bókin líka
1 hefðbundnum sagnastíl bæði hvað frá-
sögn og málfar varðar.
Ekki ætla ég að afskrifa þann stíl en þó
gat ég ekki varist þeirri hugsun að hann
hentaði ekki frásögn af ævi og starfi
kvenna. Ættfærslur í beinan karllegg til
Presta, sýslumanna eða merkisbænda og
tiltölulega langar frásagnir af eiginmönn-
um, feðrum og vonbiðlum þeirra kvenna
sem frásögnin á aö snúast um, er einhvern
Veginn á skjön við efniviðinn. Sömu sögu
er að segja um gamalt og hefðbundið
°rðalag s.s. „Margir urðu til að vilja Ástríði
en hennar fékk Einar Ólafsson. . .” (bls.
12 — undirstrikun mín). Ósjálfrátt spyr
roaður sjálfan sig: Hvað vildi Ástríður?
^að sama er að segja um setningar eins
°g... . .auðfundiðerríkidæmiðogskólun-
'n úr föðurgarði” (bls. 66). Af hverju ekki úr
toreldrahúsum? Svona orðalag sem því
rniður eru mörg dæmi um í bókinni er part-
Ur af menningararfi sem endurspeglar
^úgun kvenna og við eigum ekki að taka
Það upp á okkar arma.
Þó ýmislegt megi út á orðalag setja þá er
engu að síður margt vel gert og víða
BÆKUR
dregnar upp skemmtilegar myndir. Dæmi
um slíkt er t.d. að finna í frásögninni af
Jóhönnu Egilsdóttur en þar segir: „Það
voru undarlegar andstæður í afmælishóf-
inu að sjá annars vegar þessa fíngerðu og
smávöxnu konu sitja teinrétta á stóli
klædda í íslenskan búning og hins vegar
heyra fíleflda karlmenn af ræðustóli lýsa
því yfir að hún hafi brotið is, flutt fjöll, klifið
hamra, rutt braut, staðið í stafni og unnið
önnur álíka stórvirki.” (bls. 82—83).
Ekki verður skilist við bókina án þess að
minnast á útlit hennar en það er með því
besta sem sést hefur á íslenskum bóka-
markaði. Er allt útlit bókarinnar til fyrir-
myndar og leggst þar allt á eitt, Ijósmyndir,
uppsetning, prentun, og frágangur. Er
greinilega ekkert sparaö til að gera bókina
sem best úr garði t.d. er hver einasta síða
prentuð í tvílit, brún og svört, sem hlýtur að
hafa mikinn aukakostnað í för með sér.
Sú mynd sem við höfum af sögu ís-
lenskra kvenna er mjög brotakennd og
hvert það rit sem getur bætt einhverju við
hana er vel þegið. Það er því fagnaðar-
efni að Björg skyldi taka þá ákvörðun að
gefa erindi sín út á prenti því óneitanlega
er það lesendum hvatning og leiðarvísir til
að afla sér meiri þekkingar um þær konur
sem um er fjallað og sögu íslenskra
kvenna almennt. Þetta er áhugavekjandi
bók.
— isg.
ANNIÍE' SCOLAIHE 1922-1923
Signalure de l’Ktudiant
(Voir au verso.)
Skírteini Bjargar C. Þorláksson við Sorbonne-háskólann í París. (Eig. Jóna Hansen).
£$CULTÉ DES LETTRES
CARTE CTMMATRICULATION
ÖSKUBUSKUÁRÁTTAN
e. Colette Dowling
Jónína Leósdóttir íslenskaði
Ægisútgáfan/Bókhlaðan
Reykjavík 1984
,,. . .að það sem aðallega stendur kon-
um fyrir þrifum í dag sé persónulegt, and-
legt ósjálfstæði — djúpstæð þörf fyrir að
látaaðra verndasig. Ég kalla þetta „Ösku-
buskuáráttuna” en með því á ég við víð-
tæk, niðurbæld viðhorf og hræðslu, sem
valda því að konur lifa eins konar hálf-
velgju, án þess að nota til fullnustu heilabú
sitt og sköpunargáfu. Nútímakonur bíða
þess enn, að eitthvað utanaðkomandi
verði til að umbreyta lífi þeirra, alveg eins
og varð á um Öskubusku forðum daga.”
(bls. 23)
Þetta er Öskubuskuáráttan, sem Col-
ette Dowling setur fram sem kenningu til
að skýra valda- og framaleysi kvenna. Til
stuðnings henni notar Colette sögur af
sjálfri sér og öðrum, viðtöl við sálfræðinga
og niðurstöður kannana. Engra heimilda
er getið. Orð höfundar hljóma oft kunnug-
lega og víst, að margar okkar munu geta
samsinnt þeim. Uppeldi og mótun stúlkna
miðar ekki að því að gera okkur óhræddar,
öruggar og sigurvissar víst er það. Afleið-
ing þessa er, að konur forðast ábyrgö,
standa sig ekki í stykkinu þegar þær vaxa
úr grasi heldur verða „lifandi vafningsvið-
ir” annarra, þ.e. karla, segir Colette. Lík-
lega er þetta allt saman allt of rétt! En þar
með er ekki sagt að auðvelt sé að taka
undir með bókinni allri.
Ein ástæðan er sú, hversu erfitt er að
samþykkja það gildismat, sem lagt er til
grundvallar. Sem er: þau störf, sem konur
inna af hendi eru harla lítils virði og lítillar
sem engrar ábyrgðar. Störf, metnaður og
hegðan karla — ásamt með þeirri veröld,
sem þeir hafa skapað, eru hins vegar
ábyrg og eftirsóknarverð. Ábyrgðarleysi,
ósjálfstæði og frama — vanvilji kvenna
felst i því að ganga ekki að þessu mati.
Ágæt dæmi um þetta eru aö finna víða þar
sem Colette fjallar um hjónabandið:
„Fæstir karlmenn ætla sér að breyta lífs-
venjum sínum þegar þeir ganga í hjóna-
band. Þeir búast við því að gera það sama,
hugsa eins og vera almennt sami persónu-
leikinn og áður. Eini munurinn verður sá,
aö þeir eru kvæntir en ekki ólofaðir.” (bls.
133) Konur, á hinn bóginn, „aðlaga per-
sónuleika sinn meira en karlar.” Nú er
auðvelt að taka undir það, að margar okk-
ar ganga of langt í að gefa sig og persónu-
leika sinn á vald Honum á þann hátt, sem
Colette lýsir. En hvort skyldi nú þó vera
ábyrgara — að eignast fjölskyldu og laga
líf sitt að hennar þörfum eða láta fjölskyld-
una laga sitt líf eftir manns eigin þörfum?
Sú spurning virðist lítið vefjast fyrir Colette
Dowling, né heldur sá möguleiki að fara bil
beggja. Sams konar mat leggur hún á
hegðan karla og kvenna úti á vinnumark-
aðinum (sem í þessari bók er sjaldnast
venjulegt brauðstrit heldur kapphlaup um
33