Vera - 01.12.1992, Side 34

Vera - 01.12.1992, Side 34
BÓKADÓMAR KYNJABER JEANETTE WINTERSON þýðing Silju Aðalsteinsdóttur Mól og menning 1992 Telja má á flngrum annarrar handar þær starfandi skáld- konur sem taka Jeanette Winterson fram. Þessi rúmlega þrítuga skáldkona býr yfir gífurlegum hæfileikum og reyndar má ýkjulaust halda því fram að hún hafl til að bera nokkurn skammt af snilligáfu. Skáldsaga hennar Kynjaber JÚLÍA ÞÓRUNN VALDIMARSDÓTTIR Forlogið 1992 Júlía er fyrsta skáldsaga sagnfræðingsins og ljóðskálds- ins Þórunnar Valdimarsdóttur. Sögumaður er Ágústa sem fýrir tilviljun, að því er virðist, flýgur fram á lík Júlíu, aðal- persónunnar, ilia útleikið í dal uppi á ísiandi. Ágústa fyllist brennandi áhuga á Júlíu og einsetur sér að komast að því hver hafi banað henni. í þeim tiigangi fær Ágústa, sem er forritari, aðgang að öllum gögnum um líf Júlíu og hefur segir frá konu og fóstursyni hennar í Englandi 17. aldar. Hún er tröll að burðum og fullfær um ógnarverk. Hann býr að mildari skapgerð, heitir Jordan og siglir um höf og leitar ævintýra. Þetta er saga þeirra og þau skiptast á að segja hana lesandanum. Heimur sögunnar er veröld þar sem allt er mögulegt, ímyndunin er þar jafngild svokölluðum raunveruleika og enginn greinarmunur er gerð- ur á nútíð og fortíð. í þessum heimi fá töluð orð mátt og breytast í efnasambönd sem kæfa og deyða. Ástin getur magnast svo mjög að hún verði að drepsótt. Þetta er heimur illsku þar sem hið góða er oftast ofurliði borið. Ástin finnst vissulega og ósjaldan milli kvenna. Þar er hún heit- ust og fórnfúsust en þó van- máttug því umhverfið hatast við hana og eirir henni ekki. Kynin fá ekki skilið hvort annað til fulls og geta þvi ekki mæst í fullri einlægni. Og svo er karlmaðurinn jú einu sinni grimm lífvera sem nýtir styrk sinn til að kúga þá sem hafa ekki líkamlegan styrk til jafns við hann. Það er erfitt að lesa söguna án þess að viðurkenna að í henni flnnst svo hatröm gagnrýni á karlkynið að nálg- ast fordæmingu. Það breytir leitina að morðingjanum. Júlía gerist í óskilgreindri framtíð. Tækni og vísindi erú af fullkomnustu sort og með því að styðja á rétta hnappa á vél- og hugbúnaði (sem bilar aldrei) geta sögupersónur flogið um tíma og rúm og kall- að fram á skjá hverjar þær upplýsingar sem þær lystir. Júlía er samt engin visinda- skáldskapur. Tæknin er bara sjarmerandi hjálpartæki sögu- persóna sem eru uppteknar af sjálfum sér og engum öðrum. Það verður því aldrei ótrúverð- ugt að tiltækar upplýsingar um allt milli himins og jarðar hafi verið skrásettar og komið á tölvutækt form. Lífið er tekið upp á spólu, varðveitt, endur- sýnt og notað að vild og það er einmitt þannig sem Ágústa skoðar líf Júlíu og vina henn- engu að önnur aðalpersóna verksins er karlmaður. Hann er einstaklingur, undantekn- ingin, sem sannar regluna. í einni af þeim tíu reglum sem Jordan eru færðar og ætlað er að visa konum til skilnings á eðli karlmannsins segir: „Það á aldrei, aldrei að treysta karl- mönnum fýrir því sem stendur næst hjarta manns og ef það eru þeir sem standa hjarta þínu næst þá skaltu ekki segja þeim frá því.“ Það er bullandi kynjabar- átta í þessari bók og nægir að benda á hugmyndaríka kafla sem eru tilbrigði við prinsessu- sögur en þar eru sagðar sögur sem gerast eftir brúðkaup prinsa og prinsessa og það kemur í ijós að eftir hjóna- vígslu lifðu prinsessurnar hvorki vel né lengi. í rauninni varðar engu hvort lesandinn fylgir hug- myndafræði Winterson eða lætur sér fátt um finnast því það er hið listræna handbragð sem öllu varðar hér. Winterson býr yfir auðugu ímyndunarafli og hún skrifar af mikilli ástriðu sem lesandanum finnst stundum að sé að því komin að bera stílinn ofurliði og flæða yflr síðurnar. En það er til marks um hæfni Winter- son sem skáldkonu að þó kraumi og sjóði undir yflr- ar. í þessum heimi hefur manninum tekist að beisla það dýrslega í eðli sínu. Röðin og reglan er allsráðandi þvi að eðlið hefur verið tamið. Þó eru enn til mannverur sem láta tamningu andans lönd og leið og krefjast þess að fá að vera öðruvísi. Söguhetjur bókar- innar hafa beðist undan tamn- ingu þær vilja vera frjálsar af röð og reglu hlutanna, eru haftalausar og heillandi. Það eru hinir ótömdu sem gefa heiminum gildi, ljá honum til- flnningu og óvissu. Frásögnin er ljóðræn og falleg. Væri hægt að borða svona texta hefði þessi verið sætur og ljúffengur. Þórunn kann öðrum betur að nota lýsingarorð þannig að þau lýsi hugsuninni og ímyndunar- aflinu í textanum á réttan hátt. borðinu þá er framsetning hennar ekki á kostnað agaðrar og skarprar hugsunar. Kynjaber nálgast það að vera fullkomið verk. En í síð- asta hluta verksins verður vart smíðagalla. Winterson virðist ekki hafa þótt nóg að skapa einungis kynjaveröld fortíðar heldur tengir saman ólíka tíma og nútímasagan er gerð að eins konar lykli að verkinu. Nú- tímakaflinn er áberandi slaki þáttur verksins. Þar fer Winterson að predika á kostn- að listrænnar útfærslu. Það er líkt og skáldkonan hafl brugð- ið sér á landsfund Kvenna- listans, fýllst þar hugsjóna- fullum eldmóði og sest síðan við skrifborðið til að koma réttum boðskap á framfæri. Þetta er ekki alvondur hluti verksins en svo klisjukenndur að maður hefði fremur átt von á að sjá hann hjá Marilyn French en í verki eftir jafn góða skáldkonu og Winterson. Silja Aðalsteinsdóttir þýðir bókina og hefur áður þýtt Ástríðuna eftir sama höfund. Þýðing Silju er, eins og þýð- ingar hennar alla jafna, til- gerðarlaus og lipur. Vonandi á hún eftir að færa lesendum fleiri þýðingar á verkum þess- arar afburða skáldkonu. □ Kolbrún Bergþórsdóttir Svo býr hún til ný orð þar sem gömul koma ekki að gagni. Sagan gefur í upphafi fyrirheit um spennu og hraða í leit að morðingja Júlíu en um miðbik bókarinnar dregur mjög úr hraða frásagnarinnar, orðið nokkuð ljóst hvert morðplottið er og ástríðuglæpurinn hefur glatað mystíkinni. Þrátt fyrir þennan galla tekst höfundi að halda lesandanum á hugar- flugi ímyndunaraflsins allt til loka sögunnar. Það er allt hægt í fabúleraðri framtíð og einmitt þess vegna er Júlía svo skemmtilega heillandi saga. Þeir lesendur sem treysta sér upp í söguflaug Þórunnar Valdimarsdóttur verða ekki sviknir af ævintýrinu um Júlíu. □ Þórunn Sveinbjarnardóttir 34

x

Vera

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vera
https://timarit.is/publication/858

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.