Vera - 01.03.1995, Page 49

Villtir svanir
Þrjár dætur Kína
Jung Chang
Hjörleifur Sveinbjörnsson þýddi
Mál og menning 1994
Bókin rekur sögu Kína þessarar aldar. Þaö ger-
ir hún meö því aö fjalla um líf þriggja kynslóöa
kvenna, líf höfundarins (f. 1952), móður henn-
ar (f. 1931) og móðurömmu (f. 1909). Amman
var hjákona valdamikils hershöfðingja og
fæddi honum dóttur, móöurina sem giftist bók-
stafstrúuöum kommúnista sem tók hlýöni við
flokkinn alltaf fram yfir velferö fjölskyldu sinn-
ar. Dóttirin, höfundur bókarinnar, var rauöur
varðliði framan af menningarbyltingunni en
komst síöar úr landi og býr nú í London.
Á káputexta segir aö bókin hafi fariö sigur-
för um heiminn ogtrónaö á metsölulistum víöa
um lönd. Þaö kemur ekki á óvart því bókin hef-
ur mörg einkenni sem gera hana líklega til mik-
illa vinsælda á Vesturlöndum. Hún fjallar um
þjóðfélag sem nú er aö opnast vestrænum
kaupsýslumönnum og feröamönnum en er
jafnframt mjög framandi, atburöarásin er hröö
og oft spennandi og persónusköpun einföld,
persónur eru nánast ýmist svartar eöa hvítar,
vondar eöa góðar.
Sagan er gífurlega yfirgripsmikil og gefur
innsýn í kínverskt samfélag og þjóöfélagsbreyt-
ingar aldarinnar meö öllum sínum flækjum
sem oft hljóta að vekja furöu íslenskra les-
enda. Atburöir eru raktir í réttri tímaröö og er í
rauninni meö ólíkindum hvílíkum reiöinnar
ósköpum af upplýsingum höfundur hefur úr að
moða og miðlar lesendum sínum. Þannig veit-
‘ it bókin bæði gott yfirlit yfir stjórnmálaþróun og
góöa innsýn í aöstæður Kínverja sem koma
frekar fram sem fórnarlömb þróunarinnar en
virkir þátttakendur í sköpun nýs samfélags.
Ekki fer á milli mála að miklar breytingar
verða á sögutíma bókarinnar. Þó finnst mér
eiginlega merkilegra hvað breytingarnar eru að
mörgu leyti litlar. Ekki síst hvaö varðar þann
stöðuga ótta sem fólk lifir í, hvort sem er fyrir
eöa eftir valdatöku kommúnista. Óttinn og óör-
yggiö geta af sér furðuleg samskipti sem ein-
kennast helst af sífelldum samsærum, ímynd-
uðum eða raunverulegum, og viðbrögöum við
þeim. Þannig reynir amman til dæmis aö
smjaðra fyrir og slá ryki í augun á þjónustufólki
sínu, til að reyna að koma í vegfyrir að þaö beri
róg um hana í hershöfðingjann sem hefur öll
ráð hennarí hendi sér. Sams konar samskipta-
mynstur virðist ríkja milli manna eftir aö Maó
kemst til valda, og nær hámarki T menningar-
byltingunni svokölluðu, stööug plott og enginn
veit hvar hann hefur náunga sinn en þarf alltaf
að gera ráð fyrir því versta.
Enginn þorir að segja það sem honum býr í
brjósti og tungumálið glatar merkingu sinni en
verður innihaldslaust gjálfur. Þess vegna kem-
ur nokkuð á óvart hvað frásögnin er alltaf viss
í sinni sök og virðist treysta á „rétta“ merkingu
orða og atburða. Það er aöeins örsjaldan aö
sögukonan lætur þess getið að hún hafi til-
heyrt forréttindahópi sem dóttir háttsetts emb-
ættismanns og aö hún hafi ekki gert sér fulla
grein fyrir aðstæðum alþýðu manna. Annars
lætur sögukonan eins og hún hafi allan sann-
leikann á valdi sínu og líti á það sem hlutverk
sitt að miðla honum, frekar en aö velta vöng-
um yfir flóknum hlutum og reyna að kafa dýpra
eftir nýrri merkingu. Fyrir vikið verður sagan
ansi svart-hvít, eins og fyrr segir um persónur
hennar, og hefur óneitanlega yfir sér nokkurn
blæ varnarrits og sjálfsréttlætingar. Það finnst
mér rýra gildi hennar og gera hana óþarflega yf-
irboröslega.
Þýðinguna hef ég ekki borið saman við
frumtextann. í heild má segja aö málfar þýðing-
arinnar sé lipurt og áreynslulaust en þó koma
fyrir leiðinlega þýöingarlegar setningar og
málsgreinar. Sömuleiöis hefði yfirlestur af
hendi forlagsins þurft að vera nosturslegri því
meinlegar prent- og/eða stafsetningarvillur eru
óþarflega margar.
Þótt ég hafi hér að ofan fundið eitt og annað
að bókinni er ég viss um að hún fellur íslensk-
um lesendum vel í geð. Hún opnar okkur sýn inn
T framandi aðstæður samtímafólks okkar og er
áhugaverö lesning um leið og hún er spennandi
og skemmtileg aflestrar.
Ragnhildur Richter
í fjötrum
Jean P. Sasson
Álfheiður Kjartansdóttir þýddi
Vaka-Helgafell 1994
Saga Sultönu, vellauðugrar prinsessu í Saudi-Ar-
abíu er áhugaverð lesning og áhrifamikil. Aö lokn-
um lestri eru lesendur margs vísari um þjóðfélag
þarsem konureru faldarbak viö blæju, hafa ekki
atkvæöisrétt, ráða engu um eigið líf og þrá þaö
heitast að sleppa blæjunni, fá að aka bíl og
vinna utan heimilis. Sultana leiðir okkur í allan
sannleika um samfélag þar sem meira að segja
prinsessur eiga ekki sjö dagana sæla því sjálf-
sagt þykir aö feður drekki dætrum sínum T sund-
laug heimilisins ef þær óhlýðnast boðum þeirra,
konur eru lokaðar ævilangt inni í hljóðeinangruð-
um herbergjum fýrir það eitt að verða ástfangnar
af mönnum sem tilheyra öðmm trúarbrögöum,
eðlilegt þykir að gifta bráðungar stúlkur eldgöml-
um körlum, konum er meinað að ferðast án far-
arleyfis eiginmanns, stúlkubömum er rænttil að
nýta líffæri þeirra og konureru T raun ogvem ekki
til þar sem þær em hvorki skráðar við fæðingu
né dauða. Karlmenn einir skipta máli, enda er líf
þeirra allt öðmvísi en kvennanna sem standa
þeim næst. Meðan flestar konur em umskomar
og allt er gert til að halda kynvemnni í þeim niðri
þykir sjálfsagt að karlar lifi flölbreyttu kynlífi. Þeim
ITðst að nauðga allt niður í ntu ára gömlum stúlk-
um, flytja inn vændiskonur frá Paris og njóta
þeirra í sérhönnuðum höllum og algengt er aö
feögar fari saman í kynlífsferöir til Tælands.
Þeirra er mátturinn og dýröin. Á bókarkápu stend-
ur m.a.: Þetta er bók sem kemur öllum við og
snertir alla. Þaö em orð aö sönnu.
Ragnhildur Vigfusdöttir
bvkur