Ritmennt - 01.01.2001, Blaðsíða 32

GUNNAR SVEINSSON
RITMENNT
Ég fór að sjá séra Rögnvald sem er nýkominn að
heiman með fjölskyldu sína, hann kom með
handrita skrárnar mínar, fann Dr. Jón Þorkels-
son, sem gjarnan vill fá safn mitt, en gat ekki
sinnt því, krónan er sem næst einlcis virði, og
peninga hagur landsins voðalegur. Var þetta þau
úrslit, sem ég hafði helzt búist við að þessu
sinni. (35/117-18).
Þrátt fyrir þessi málalok var það ósk Sig-
mundar að handrit hans, 130 að tölu, færu
heim til Islands, og þar höfnuðu þau sem
gjöf í handritadeild Landsbókasafns íslands
árið 1925, ári eftir andlát hans.3 í þessum
handritum skilaði sér vestan um haf „með-
al annars þjóðfræðilegt efni sem ekki verður
fundið annars staðar í íslenskum heimild-
um."4 Áður höfðu safninu borist 67 handrit
sem Sigmundur sendi frá því um tvítugt og
síðar í handritasafn Hins íslenska bók-
menntafélags í Kaupmannahöfn.5 Með þessi
197 handrit í huga er vert að minnast hans
hér með því að gera lauslega grein fyrir ævi
hans og fræðimennsku.
Auk bóka- og handritasöfnunar Sigmund-
ar er vert að geta þess að hann safnaði forn-
gripum sem hann getur stundum um, til
dæmis árið 1865. (8/41, 57). Hinn 7. júní
1875 stendur í dagbók hans að hann sendi
Forngripasafninu 27 muni og skýrslu með.
(18/33).
Áður en lengra er haldið skal Sigmundi
lýst að nokkru og farið þar eftir umsögn
tveggja kunningja hans vestra. Séra Rögn-
valdur Pétursson lýsir honum þannig í
minningarorðum:
Sigmundur var fremur hár maður vexti, en svar-
aði sér vel, bláeygur og bjartur yfirlitum.6
Einnig segir séra Rögnvaldur aö Sigmundur
hafi verið afar sparneytinn og sérstakur
hirðu- og reglumaður, áreiðanlegur og
strangheiðarlegur í öllum viðskiptum.
Baldwin L. Baldwinson, ritstjóri Heims-
kringlu, hafði þetta um Sigmund að segja
rúmlega sjötugan árið 1912:
Sigmundur er maður gáfaður og margfróður.
Mun hafa varið flestum frístundum æfi sinnar til
lesturs fróðlegra bóka. Enda nú sagður að eiga
einkar verðmætt bóka- og blaða-safn, ásamt með
mörgum gömlum, en óprentuðum handritum ís-
lenzkum, sem margur hefur haft ágirnd á að
eignast, en ekki fengið, því að Sigmundur er fast-
ur í lund og eins tryggur bókum sínum eins og
hann er hverju því starfi, sem hann gengur að.7
Aðrir sem um Sigmund hafa skrifað taka í
sama streng. Þarna fór bersýnilega maður
sem fórnaði venjulegum lífsgæðum fyrir
3 Skrá Sigmundar um handritasafn hans er í tveimur
bindum, Lbs 2154-55 4to. Þar eru handritin talin
vera 120 en eru í raun 90 þar eð hann telur dagbæk-
ur sínar með hverja fyrir sig. Þessi handrit skiluðu
sér öll nema tvö heim til íslands. Nr. 26 var kvæða-
bók í 8vo, 144 bls. eða fleiri. Þar skrifar Sigmundur
á spássíu: „20/9 1922. NB. Þessari bók er fargað."
Einnig vantar nr. 69 sem var „Stór bók með hendi
Sigfúsar Sveinssonar. 4to." Á henni voru 18 sögur
og efnisyfirlit á bls. 560.
4 Ogmundur Helgason: Handritasafn Landsbókasafns
150 ára, 1846-1996. Ritmennt 2 (1997), bls. 20.
5 Árið 1872 (6. maí) skrifaði Sigmundur Jóni Sigurðs-
syni forseta í Kaupmannahöfn bréf. „Með því ætla
eg að senda 12 handrit og 18ján bækur prentaðar."
(15/22). I Lbs 2222 8vo eru skrár um fjórar sending-
ar Sigmundar til deildar Hins íslenska bókmennta-
félags í Kaupmannahöfn: Hinn 4. september 1884
sendi hann fjórtán handrit og þrjár prentaðar bæk-
ur. (21/291). Aftur sendi hann sautján gamlar bæk-
ur og átta handrit 4. nóvember 1887. (24/48). Árið
eftir (28. október) sendi hann skinnblað frá 1516.
(24/119). Loks sendi hann tvö handrit frá mági sín-
um, Magnúsi Einarssyni, 19. júní 1889 (25/34) og
eru þau talin hér með handritum Sigmundar. Sjá
um Magnús bls. 33 og nmgr. þar nr. 15.
6 Heimskringla, 28. janúar 1925; endurprentað í
Óðni 25 (1929), bls. 46.
7 Heimskringla, 7. nóvember 1912.
28