Ritmennt - 01.01.2001, Qupperneq 73

RITMENNT
LATNESK TÍÐASÖNGSBÓK ÚR LÚTERSKUM SIÐ
Dr. Páll Eggert Ólason minnist á handritið í sambandi við
undirbúning Guðbrands biskups að útgáfu fyrsta Grallarans og
er efnið aðallega þetta: Handritið „hefir að geyma antífónur úr
kaþólskum sið, allar með nótum, og er þó ekki ritað fyrir 1570.
Þar eru einmitt víða athugasemdir með greinilegri hendi Guð-
brands byskups, frá árunum 1580-90. Er ekkert sennilegra en að
byskup hafi lcannað handrit þetta einmitt vegna undirbúnings
síns að messusöngsbókinni, þótt ekkert hafi hann þaðan getað
notað."4
Enn er nokkuð fjallað um handrit þetta í ritgerð dr. Jakobs
Bcncdiktssonar um sálmasafnið Hymni scholares (ÍB 525 8vo í
handritadeild Landsbókasafns) sem hann telur vera úr Skálholts-
skóla.5 Hann kallar það handrit sem hér er um rætt „hið lúterslca
antiphonale frá Hólum sem skrifað er snemma á dögum Guð-
brands biskups" og virðist honum það hafa verið enn í notkun
1647 (vísar þar til fyrr nefndrar áritunar á fremsta blaðinu). Sú
álylctun sýnist þó ekki einhlít, eins og síðar verður vilcið að.
í október 2000 skoðaði dr. Stefán Karlsson handritið meðan ég
hafði það til athugunar. Hann taldi að það rnundi ekki vera slcrif-
að fyrr en á ofanverðri 16. öld, og má segja að þannig sé staðfest
tímasetning Páls Eggerts (og dr. Jalcobs) að bóldn sé elcld rituð
fyrir 1570. Hins vegar lcvaðst Stefán hvergi lcannast við rithönd
Guðbrands á því lcroti á spássíum sem allvíða er að finna í bólc-
inni. Undir það telcur Björlc Ingimundardóttir slcjalavörður, og
verður að telja að um þetta atriði lrafi Páll Eggert farið villur veg-
ar. Krot þetta er nær allt á latínu og flest torlesið.
Bólcin hefur að geyma tíðasöng á lielgum dögurn milcinn lrluta
lcirlcjuársins, eða frá því á þrettánda dag jóla til seytjánda sunnu-
dags eftir trinitatis. Hér slciptast á antífónur og responsorium
eftir föstum reglum, senr nánar verður minnst á síðar, allt lrelg-
ir textar á latínu og allir með nótmrr. Nóturnar eru venjulegar
lcóralnótur, slcrifaðar á nótnastreng nreð finrnr línunr, oftast nreð
c-lylcli, stundum f-lylcli og einstöku sinnunr báðum senn.
Nótnastrengir eru oftast sjö á síðu. Handritið er slcrautlaust en
slcýrt og meginmál þess yfirleitt auðlesið.
4 Páll Eggert Ólason, bls. 411.
5 Jakob Benediktsson (1969), bls. 128.
69