Ljósmæðrablaðið - 01.07.1990, Blaðsíða 18

henni að drekka, en leggja grasið heilt
við nafla hennar, skafa agat ofan í vín
og gefa henni að drekka, eða láta agat
liggja þrjá daga í vatni og gef henni
vatnið, o.s.frv. Agat var, að sögn Egg-
erts Ólafssonar í Ferðabók hans, steinn
skyldur surtarbrandi. Steinn þessi var
þjóðtrúnni, að því er virðist, allra meina
bót og hafði að sögn 24 náttúrur.
Dæmin, sem ég nefndi áðan, að
blanda átti safa pungarfans eða agati í
vín, benda til siðar, sem var mjög al-
gengur hjá nágrannaþjóðum okkar,
þ.e. að gefa sængurkonum vín að
drekka og deyfa þannig þjáningar
þeirra. I hve ríkum mæli siður þessi
hefur tíðkazt hér á landi, er ekki vitað.
Þá var eitt ráðið að hnýta sigurhnút
eða sigurlykkju yfir sængurkonunni,
helzt þrisvar i röð. Þessi siður stingur í
stúf við þann sið hjá nágrannaþjóðum
okkar að leysa alla hnúta á klæðum
sængurkonunnar og í grennd við hana.
En öruggasta fæðingarhjálpin var
samt /ausnarsteinninn, og mikill fengur
fyrir ljósmæður að ná í hann, en hann
var engan veginn aðgengilegur. Sumar
sagnir segja, að í Drápuhlíðarfjalli, fyrir
sunnan Helgafell á Snæfellsnesi sé
vatn eitt lítið, en afardjúpt, og að á því
syndi alls konar náttúrusteinar á Jóns-
messunótt. Er þar ekki aðeins óska-
steinn, heldur og lausnarsteinn og
hulinshjálmssteinn. Ennfremur segir í
Þjóðsögum Jóns Árnasonar: Aðrar
sagnir segja, að hann vaxi í sjónum og
reki þá á ýmsum stöðum á land. Að-
ferðin til að ná honum er þessi: Maður
skal fara í arnarhreiður Vítusmessunótt
(þ.e. 15. júní) og múlbinda unga henn-
ar, meðan þeir eru ófleygir í hreiðrinu.
Þegar örnin kemur heim og finnur þá
16___________________________________
svo stadda, leitar hún allra bragða til að
losa af þeim múlinn og dregur alls kon-
ar náttúrusteina i hreiðrið, sem hún
hyggur að megi létta þessu af ungun-
um. Loksins sækir hún lausnarstein-
inn. Margir segja, að hún komi með
þrjá steina seinast með ýmsum litum
og beri hún hvern yfir annan að nefi
unganna og leysi lausnarsteinninn
skjótt múl þeira. Ef þá er ekki maður
viðstaddur að taka steininn, fer assan
með hann á fertugt djúp, og sekkur
honum þar niður, svo enginn skuli hafa
hans not, þegar ungarnir eru lausir
orðnir. Steinn þessi er til ýmsra hluta
nytsamlegur, en einkum er það talinn
beztur kostur hans, að hann leysi
konu, sem á gólfi liggur, vel og fijótt frá
fóstri sínu, og þarf þá ekki annað en
annað hvort leggja hann á kvið hennar
eða henni er gefið vatn, aðrir segja
volgt franskvín að drekka, sem steinn-
inn hefur legið í, eða verið skafinn í.
Stein þennan skal geyma í hveiti, ef
hann á ekki að missa náttúru sína, og
vefja hann í óbornu hvítu lérefti eða
líknabelg. Sumir hafa ætlað, að steinar
þessir væru aðrir hvatir (þ.e. karlkyns)
en hinir blauðir (kvenkyns), og ungi
hinir blauðu aftur öðrum út af sér.
Lausnarsteinar munu einnig hafa ver-
ið þekktir hjá Norðmönnum og Færey-
ingum og munu hafa verið af sama
uppruna og lausnarsteinar þeir, sem
þekktust hér á landi, en Eggert Ólafs-
son telur þá ekki hafa verið neina
steina, heldur ávöxt eða hnot af tré
LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ