Ljósmæðrablaðið - 01.07.1993, Page 31

kratesar og lærisveina hans til kvensjúk-
dóma og sængurkvenna hafi verið með
sérkennum nokkrum, það er svo að sjá,
sem þetta hafi stafað af einhverskonar
feimni og blygðun við að snerta kynfæri
kvenna, enda munu flestar ef ekki allar
aðgerðir á þessu sviði hafa verið í hönd-
um ljósmæðra. Hippokrates sem talinn
er hafa verið fæddur (460-377) fyrir Krist
burð var sonur ljósmóður. Hún hét
Fainarete og taldi ætt sína til Heraklesar
sem var sonur gyðjunar Aþenu, en hún
var dóttir Metisar og Seifs. Metis fæddi
Aþenu innan rifja Seifs þar sem hann
hafði áður gleypt hana, til þess að öðlast
visku hennar. Aþenu var síðan hleypt út
með því að opna höfuð hans. Þetta hefur
verið nokkuð sérkennileg fæðing, enda
úr goðsögum komin. I sögnum kemur
einnig fram að sjálf Hera kona Seifs hafi
verið huggari kvenna i barnsnauð. Hún
var einnig verndagyðja hjónabands og
móðurástar. Dóttir Heru og Seifs gyðjan
Eileiþýja hjálpaði konum með jóðsótt. En
Artemis dóttir Seifs og Letóar var aftur á
móti verndargyðja kvenna með jóðsótt.
Allar þessar gyðjur vitna til þess að
fæðingarhjálp og umönnun sængur-
kvenna hefur verið í höndum ljósmæðra.
Maievtria er gríska heitið yfir ljósmóðir.
(2,8,9)
I Rómaveldi hinu forna mun allmenn
menntun hafa verið útbreidd hjá fólki á
öllum stigum þjóðfélagsins, konur lærðu
einnig að lesa og skrifa og margar urðu
hámenntaðar. Ljósmæður Rómverja voru
lærðar vel og miklar kröfur voru gerðar til
þeirra. Fæðingahjálp var þar allvel þróuð
°S tóku ljósmæður á móti flestum róm-
verskum börnum. Ljósmæður Rómverja
nefndust „Obstetrix" sem þýðir yfir-
setukona. Obstetrics hefur allar götur síð-
an verið latneska heitið á fræðigrein
okkar ljósmóðurfræðinni. (2,10,11)
I islenskum fornritum er Oddrún Atla-
systir Buðladóttir sennilega kunnasta ljós-
móðirin þeirra tíma. Hún var reyndar
uppi fyrir Islandsbyggð, en kvæðið um
hana er í Eddukvæðum og nefnist Odd-
rúnargrátur. Þar segir frá því þegar hún
er að hjálpa vinkonu sinni Borgnýju
Heiðreksdóttir, sem er að barnsburði
komin. Þar má lesa sitthvað um venjur
og skoðanir þeirra tíðar, Ljósmóðirin
situr fyrir knjám konunnar, sem fæðir í
sitjandi stellingu. (7)
Það er ýmislegt í sögunni sem bendir
einnig til þess að lækningar hafi verið kven-
nastörf fyrr á öldum þ.á.m. á íslandi. Það
er naumast einskær tilviljun að guð læknis-
listarinnar í goðatrúnni er „ásynja", hún
nefndist Eir og að sögn Gylfaginningar
Snorra Eddu „læknir beztr“. (4,12)
Þess er ennfremur getið í íslenskum
fornsögum, að í einni af orustum Víga-
Glúms árið 1000 kveður kona hans,
Halldóra Gunnsteinsdóttir, aðrar konur á
vetvang og segir: „Skulum við binda sár
þeirra manna, er lífvænir eru, ór hvárra
liði sem eru.“ Þarna er ekki aðeins að
finna líknarhug kvenna, er fengust við
lækningar, heidur birtist þar sama háleita
hugsjónin, sem mörgum öldum síðar
leiddi til stofnunar Alþjóða-rauðakrossins
og Alþjóða-heilbrigðisstofnunnar, sú
hugsjón, að hlúa beri að mönnum og
vernda alla jafnt, hvort sem um er að
ræða samherja eða andstæðinga og án
tillits til kynþátta, trúar, stjórnmálaskoð-
ana, stöðu eða stéttar. (12)
Þegar komið er fram á miðaldirnar,
þúsund ára tímabilið frá falli Rómaveldis
í lok 5. aldar fram að upphafi nýrra tíma
á 15. öld er talið að hnignun eða stöðnun
------------------------------------ 29
LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ