Freyr - 01.07.1937, Blaðsíða 10

104
F R E Y R
málefni íslendinga, helzt með þeim
hætti, að heita verðlaunum fyrir atorku
í ýmsum greinum búnaðar. Þá veitti það
einstökum dugnaðar- og framkvæmda-
mönnum í bændastétt heiðurslaun nokk-
ur eða minjagripi, silfurbikara eða verð-
launapeninga. Ennfremur veitti það
langa hríð mikinn stuðning íslenzkum
námsmönnum er fóru til Danmerkur til
jarðyrkjunáms, sendi hingað til útbýt-
ingar garðfræ ýmiskonar og trjáplöntur
til gróðursetningar o. s. frv. Starfsemi
þessi var allra góðra gjalda verð og kom
að talsverðu gagni, ekki sízt í garðyrkj-
unni, enda varð helzt framför í þeirri
grein jarðræktar hér á landi á ofan-
verðri 18. öld og fram um miðja 19. öld.
En hér varð reyndar fleira til hjálpar.
Ýmsar ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
dönsku miðuðu í sömu átt, og naut hér
við ráða og tillagna ýmsra ágætra áhrifa-
manna, er létu slík efni til sín taka. Má
hér nefna menn eins og Skúla Magnús-
son, Jón Eiríksson, Andreas Thodal stipt-
amtmann, síra Björn Halldórsson, Egg-
ert Ólafsson, Magnús Ketilsson, Ólaf
stiptamtmann Stefánsson, Hannes bisk-
up Finnsson, Stefán Þórarinsson amt-
mann, Þórð búfræðing Þóroddí, Magn-
ús yfirdómara Stephensen og Bjarna
amtmann Þorsteinsson. Allir þessir menn
áttu með ýmsum hætti þátt í því, að
hlynna að íslenzkum búnaði og búnaðar-
framförum, þótt flest yrði að litlu gagni
fram um 1820, vegna ýmiskonar áfalla
á síðari hluta 18. aldar og fram um alda-
mótin 1800, er komu mönnum í opna
skjöldu og lögðu í rústir jafnharðan og
upp var byggt. Nægir hér að nefna fjár-
kláðann fyrri 1762—1779, móðuharð-
indin 1783—85 svo og áframhaldandi
harðindi og margfalda óáran af völdum
Napóleonsstyrjaldanna fram á annan
tug 19. aldar.
Búnaðarfélag Suðuramtsins var í
fyrstu og reyndar lengi framan af fá-
tækt og lítils megnugt. Reyndar fékk það
nokkrar gjafir í upphafi og munaði
mestu um 1 þúsund ríkisdali, er konung-
ur veitti því í eitt skifti fyrir öll. Þegar
félagið hafði starfað í tvö ár, átti það
tvö þúsund ríkisdali í sjóði sínum. Var
það í sjálfu sér .sæmileg eign, en á hitt
er að líta, að tekjur voru engar, nema
lítilsháttar félagsgjöld og vaxtafé af eign
þessari. Nú var það ætlun þeirra manna,
sem stjórnuðu félaginu, að það starfaði
á þann hátt, að heita verðlaunum fyrir
búnaðarframkvæmdir og ynni á þann
hátt að eflingu búnaðarframfara. En hér
er stytzt frá að segja, að vegna fátæktar
varð litlu áorkað með þessum hætti.
Fyrstu 20 árin varði félagið til slíkra
verðlauna, um 140 kr. á ári, og þótt verð-
gildi peninga væri hærra þá en nú er, má
nærri geta, að bein áhrif slíkra fjár-
muna muni litlu orkað hafa. En reyndar
fór sjóðseign félagsins vaxandi þessi ár,
og allt kapp lagt á að auka hana, enda
var það eina ráðið eins og á stóð, til
þess að félagið yrði einhvers megnugt í
framtíðinni. Árið 1868 tók Halldór Kr.
Friðriksson yfirkennari við formej ■ Sku
í félaginu. Var nú bæði, að vaxtatekjur
félagsins voru þá nokkrar orðnar, enda
var þess nú skammt að bíða að því ykist
starfsfé, er Alþingi fékk fjárveitinga-
vald 1875 og tók að verja nokkru fé til
búnaðarþarfa, og fékk Búnaðarfélagið
jafnan síðan talsverðan styrk til fram-
kvæmda sinna úr Landssjóði. Tók nú að
færast fjör í framkvæmdir félagsins.
Á árunum 1869—1874 fékk félagið
hingað lærða vatnsveitingamenn frá