Freyr - 01.07.1937, Blaðsíða 12

106
F R E Y R
samtaka og samstarfs um hagsmunamál
sín.
Búnaðarfélag íslands var stofnað 5.
júlí 1899. Sá maður, sem fyrstur hreyfði
stofnun slíks félags og vann talsvert að
því langa hríð að koma því á fót, var
Einar Ásmundsson í Nesi í Höfðahverfi,
þjóðkunnur gáfu- og vitsmunamaður.
Honum auðnaðist ekki að leiða þetta mál
tii lykta, þeir sem það gerðu og fyrst og
fremst verða taldir höfundar félagsins
skulu nefndir hér: Þeir Halldór Kr. Frið-
riksson, Þórhallur Bjarnarson síðar bisk-
up og Páll amtmaður Briem. Halldór Kr.
Friðriksson var kosinn fyrsti formaður
félagsins, en Þórhallur Bjarnarson varð
eftirmaður hans og einn mestur áhrifa-
maður um störf félagsins alla tíð til
dauðadags 1916. Páll Briem var einnig
mikill áhugamaður um efni félagsins og
hafði mikil áhrif á störf þess fyrstu árin
og myndi hafa orðið mikill foringi um
framkvæmdir þess, ef honum hefði orðið
lengra aldurs auðið, en hann andaðist
1904. Af formönnum félagsins öðrum en
þeim Halldóri og Þórhalli biskupi, ber
hér að nefna Guðmund prófast Helga-
son frá Reykholti, er var formaður 1907
—1917, og Tryggva Þórhallsson, er var
formaður 1925—1935.
Þegar Búnaðarfélag íslands tók til
starfa árið 1900, hafði það tvo ráðu-
nauta í þjónustu sinni, Einar garðyrkju-
mann Helgason og Sigurð búfræðing
Eigurðsson. Höfuðviðfangsefnin voru
garðyrkjan og gróðurtilraunastarfsemi
í gróðrarstöð félagsins, sem nú var byrj-
að á, og leiðbeiningarstarf fyrir bænd-
ur út um landið, er héðan af var með
nokkuð öðrum hætti en áður fyrr, meir
ráðgefandi og undirbúandi. Þá átti fé-
lagið mikinn þátt í því að koma upp
smjörbúunum í byrjun aldarinnar, og
rak um nærri tuttugu ár skóla fyrir
mjólkurbústýrur, undir stjórn H. J. Grön-
feldts. Varð starfsemi þessi að miklu og
góðu gagni. Loks réð félagið til sín ráðu-
naut um kvikfjárrækt 1902. Gengdi því
starfi fyrst Guðjón Guðmundsson, bú-
fræðikandidat frá Finnbogastöðum og
síðar, eftir andlát hans 1908, Ingimund-
ur Guðmundsson búfræðikandidat frá
Marðarnúpi, en hann féll frá snemma
árs 1912. Tók þá Sigurður Sigurðsson að
mestu við störfum þessum, nema sauð-
fjárræktinni, en að henni vann mest upp
frá þessu og fram til 1920 Jón H. Þor-
bergsson fjárræktarmaður. Á .þessum
tuttugu árum var nokkuð ágengt um
stofnun nautgripa- og hrossaræktarfé-
laga og allmörg fjárbú stofnuð og rekin
með styrk frá félaginu. En vegna sívax-
andi dýrtíðar og fjárhagsörðugleika fé-
lagsins síðara hluta þessa tímabils, er
tekjurnar stóðu í stað en útgjöld fóru
vaxandi, varð ekki ráðist í nýjar fram-
kvæmdir, heldur reynt að þrauka við að
halda í horfi, unz úr rættist að lokinni
heimsstyrj öldinni.
Með árinu 1920 hefst nýtt tímabil í
sögu Búnaðarfélags Islands. Á Alþingi
1919 var styrkur til þess úr ríkissjóði
stórum hækkaður, f jórfaldaður, og hefir
það síðan getað beitt sár af miklu meiri
krafti að verkefnum sínum. Starfsmönn-
um var fjölgað úr þremur í sjö, fullkom-
inni starfsskiftingu á komið, svo að hver
grein búnaðarins fékk nú fastan starfs-
mann. Fóðurræktin, garðyrkjan og síðan
grasfræræktin og kornyrkjan fengu
hver sinn starfsmann, þá Metúsalem
Stefánsson, Ragnar Ásgeirsson og Klem-
ens Kristjánsson. Að kvikfjárræktinni
hafa þeir unnið Theodór Arnbjörnsson
hrossaræktarráðunautur og Páll Zophó-
níasson sauðfjárræktar- og nautgripa-