Freyr - 01.07.1937, Blaðsíða 17

F R E Y R
111
1787. Hún lagði fyrstu drögin að skipun
heilbrigðismála og vega- og póstmála
hér á landi. Og loks voru að hennar cil-
lögum sett hin fyrstu jarðræktarlög á
íslandi, með tilskipun 13. maí 1776 um
sléttun túna og girðingar.
Tilskipun þessi, sem venjulega er
nefnd þúfnatilskipunin stóð lengi, um
sextíu ár. Með henni var að því stefnt,
að á fremur fáum árum yrðu öll tún á
landinu girt og sléttuð, og síðan haldið
áfram með framræslu mýra og aðrar um-
bætur, garðrækt o. fl. En hér fór á ann-
an veg, sem kunnugt er. Tilskipunin varð
að vísu ekki með öllu gagnslaus, en hún
náði hvergi nærri tilgangi sínum og varð
brátt pappírsgagn eitt. Nokkuð bætti
úr, að jafnhliða þessu vann stjórn og
landbúnaðarfélagið danska talsvert mik-
ið að því á ýmsan hátt, að greiða fyrir
umbótum og framkvæmdum um jarða-
bætur og jarðyrkju á íslandi, svo að
aldrei féll síðan niður með öllu. Má hér
nefna útgáfu ýmsra rita og bæklinga um
jarðrækt og búnaðarmál, er hófst 1770
og hafði vafalaust góð áhrif. Ennfremur
má hér ekki gleyma því, að á þessum
tímum voru uppi með þjóðinni miklir á-
huga- og dugnaðarmenn, er létu at-
vinnumálin mjög til sín taka, svo sem
Skúli Magnússon, séra Björn Halldórs-
son, Magnús sýslumaður Ketilsson, Stef-
án amtmaður Þórarinsson og þeir feðgar
Ólafur Stefánsson og Magnús Stephen-
sen. Loks má hér nefna Bjarna amtmann
Þorsteinsson, er var einn mestur áhrifa-
maður um landstjórn hér á landi fram-
an af 19. öld. En að hans ráði, og með til-
styrk stjórnarinnar og lapdbúnaðarfé-
lagsins danska, hófust námsferðir Islend-
inga til þess að læra jarðyrkju utan-
lands um 1820, er varð að góðu gagni.
Frá því um aldamót 1800 og fram á
annan tug aldarinnar áttu Danir í mikl-
um örðugleikum vegna tjóns þess er þeir
biðu af völdum Napóleonsstyrjaldanna.
En er hagur ríkisins tók að batna um og
eftir 1820 var farið að líta nokkru meir
á almenn hagsmunamál þegnanna en
verið hafði um hríð, og kom þá meðal
annars til álits, hvað unnt væri að gera,
til þess að koma nokkru betra lagi á um
búnað allan og einkum jarðrækt á ís-
landi. Beiddist stjórnin álits embættis-
manna hér á landi um það, hvort ráð-
legt væri að reyna að framfylgja gömlu
þúfnatilskipuninni, eða önnur leið yrði
fundin til þess að ná því takmarki, er í
upphafi var að stefnt með henni. Mönn-
um varð hér ógreitt um svör og vafðist
málið fyrir um hríð. Var því svo enn á ný
hreyft 1833, og þá var það Þórður
Sveinbjörnsson sýslumaður í Árnessýslu,
er lagði það til að stofnað yrði félag til
þess að efla búnað í Sunnlendingafjórð-
ungi, en nokkru fé yrði varið úr kon-
ungssjóði til starfa félagsins. Þá höfðu
fyrir nokkru stofnaðir verið búnaðar-
sjóðir fyrir hin ömtin og þeim þá ætlað
að vinna líkt verk og þessu fyrirhugaða
búnaðarfjelagi sunnanlands. Þessi til-
laga fékk góðan byr og varð það að ráði
að þúfnatilskipunin var numin úr gildi
1836, en heitið fjárframlagi í eitt skifti
fyrir öll til búnaðarsjóðanna og fyrir-
hugaðs búnaðarfélags í Suðuramtinu.
8. júlí 1837 var svo að fullu stofnað
Hús- og bústjórnarfélag Suðuramtsins
eða Búnaðarfélag Suðuramtsins sem síð-
ar var kallað, að forgöngu Þórðar Svein-
björnssonar. Var hann fyrsti forseti fé-
lagsins og stjórnaði því til dauðadags
1856.
Þessi voru tildrög þess, að hófust bún-
aðarsamtök á íslandi fyrir hundrað ár-
um síðan,