Freyr - 01.07.1937, Blaðsíða 18

112
F R E Y R
Menn geta gert sér í hugarlund, hve
ófullkomin þessi byrjun var. Félagið átti
að ná yfir allan Sunnlendingafjórðung.
Stjórnin sat í Reykjavík og þar voru
fundir félagsins haldnir. Bein þátttaka
bænda í félagsstarfinu var því allatíð
lítil. Stjórnendur félagsins, sem allt
hlaut því að mæða á sem félaginu við
kom, voru duglegir og áhugasamir menn,
sem gerðu sér far um að vinna gagn. En
félagið var lengi fátækt og gat litlu á-
orkað. Fyrstu 30 árin er talið að það hafi
getað varið um 140 kr. á ári til verð-
launa og styrktar búnaðarframförum í
heilum landsfjórðungi. Eftir 1870, er
efnahagur félagsins fór að batna og
einkum eftir að Alþingi fékk fjárveiting-
arvald og tók að styrkja búnaðarfram-
kvæmdir, varð félaginu meira ágengt.
Þá hafði það flest ár einn eða fleiri
ferðabúfræðinga og ráðunauta í þjón-
ustu sinni, og má fullyrða að þær fram-
farir, sem orðnar voru um jarðrækt í
Sunnlendingafjórðungi um lok 19. aldar,
ber mjög að þakka Búnaðarfélagi Suður-
amtsins og áhrifum þess.
Höfuðvandkvæði Búnaðarfélags Suð-
uramtsins í upphafi og lengst alls
starfstímans voru þau, að það náði
aldrei öruggri fótfestu hjá bændum
sjálfum. Það varð í raun og veru aldrei
þeirra stofnun sjálfra, heldur aðeins
stofnun, sem þeir gátu snúið sér til og var
fús að leysa vandkvæði þeirra, eftir því
sem því var unnt. Það hafði líka forustu
um einstök atriði búnaðarframkvæmda.
En það skorti alltaf bolmagn til þess að
vinna alhliða að viðreisn búnaðarmál-
anna, vegna þess að það stóð ekki nógu
föstum fótum heima fyrir í sveitunum,
hjá bændunum sjálfum.
Við vitum nú að þetta var eðlilegt. 1
upphafi búnaðarsamtakanna í landinu
skorti menn almennt alla reynzlu af fé-
lagsstarfi í hverskonar mynd. Menn
kunnu ekki að vinna saman og höfðu ef
til vill ekki mikla trú á þessari nýung.
Þó hófst bráðlega félagsskapur með
bændum í ýmsum sveitum. En hér varð
margt til tafar, og segja má að verulegur
skriður kæmist ekki á um stofnun og
starfsemi sveitabúnaðarfélaganna fyrr
en um 1880. Þó var svo ástatt í lok ald-
arinnar, er Búnaðarfélag Suðuramtsins
hætti störfum og gekk inn í Búnaðarfé-
lag íslands, er nú var stofnað, að það
var mikið vandamál, hvernig ætti að
tryggja bændum í öllum landshlutum á-
hrif um stjórn og starfsemi allsherjar-
búnaðarfélags í landinu. Grundvöllur-
inn var að vísu fundinn. Hann var og
hefir alltaf verið Búnaðarþingið, þar
sem áttu að eiga sæti fulltrúar úr öllum
landshlutum, að tiltölu við fólksfjölda í
sveitunum. En búnaðarfélög bændanna
voru þá enn svo dreifð og í þau svo stór-
ar eyður, engin búnaðarfélög til á inörg-
um stöðum og þátttakan í öðrum sveitum
svo lítil, en samvinnan engin milli þess-
ara félaga, að óhugsandi var að byggja
starfsemi Búnaðarfálagsins og skipun
Búnaðarþings á sveitarbúnaðarfélögun-
um að svo komnu. Varð að hverfa að því
ráði fyrst um sinn, að fela amtsráðunum
að kjósa fulltrúa á Búnaðarþingið og síð-
an sýslunefndum í amti hverju, er amts-
ráðin voru niður lögð 1907. En með vax-
andi starfsemi Búnaðarfélags íslands og
stöðugri eflingu búnaðarfélaganna út
um landið, tók þetta að breytast þegar á
fyrsta tugi aldarinnar. Að því var alla
tíð stefnt af forgöngumönnum búnaðar-
samtakanna, að efla sveitarbúnaðarfé-
lögin og samtök þeirra, sýslu- og héraða-
samböndin, að þau gætu sem fyrst tekið
að sér að ráða kosningu fulltrúa á Bún-