Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.2004, Blaðsíða 17

DV Fréttir
ÞRIÐJUDAGUR 2. MARS 2004 17
sókninni einungis að reyna að auka
vinsældir sínar heima fyxir. Honum
var boðið til veislu og gistingar í höll
drottningar en erlendum þjóðarleið-
toga hefur ekki verið sýnd slík virðing
í áratugi. Málið var gagnrýnt og
kenndu starfsmenn hallarinnar ríkis-
stjórninni um að hafa boðið Bush í
heimsókn en á endanum vildi enginn
kannast við að hafa boðið forsetan-
um. Breskir fjölmiðlar bjuggu sig nú
undir að íjalla um mótmælagöngur
en snemma morguns 20. nóvember á
síðasta ári sprakk bílsprengju í Istan-
búl við breska sendiráðið með þeim
afleiðingum að fjöldi manns, þar á
meðal breski ræðismaðurinn, lét líf-
ið. Fyrirsagnirnar tóku breytingum,
lítið var fjallað um annað en hættuna
sem stafaði af hryðjuverkum og mót-
mælagöngurnar lentu í skugga
hryðj uverkafrétta.
Bræðrabönd bresta
Flokksagi í Bretlandi hefur afltaf
verið mikill og það gerist ekki oft að
þingmenn úr stjórnarflokki gangi
gegn vilja forsætisráðherrans. En
þegar kom að því að kjósa um aukin
skólagjöld í háskólum í Bretlandi
ákvað stór hluti þingmanna Verka-
mannaflokksins að kjósa gegn tillög-
um ríkisstjórnarinnar. Þetta var í
fyrsta sinn frá því Blair tók við sem
formaður flokksins að þingmenn
hans gáfu honum langt nef. Upp-
reisnin var skoðuð í stærra samhengi
sem gaf til kynna að Blair hefði að
einhverju leyti tapað stuðningi eigin
þingmanna og Ijóst að óttinn við
flokkssvipuna hafði minnkað. Blair
tókst að þvinga málið í gegn á elleftu
stund með örfáum umframatkvæð-
úm en stór hluti flokksfélaga Blairs
kaus gegn honum.
I söinu viku var hin umdeilda
Hutton-skýrsla gerð opinber. í hnot-
skurn var BBC húðskammað fyrir að
hafa birt ásakanir Gilligans í garð
Campells (aðstoðarmann Blairs),
ekkert fannst því athugavert við
dauða Kellys og ráðherrar í ríkis-
stjórn Blairs og leyniþjónustumenn
hennar hátignar gátu andað léttar.
Fjölmiðlar og almenningur í Bret-
landi trúði vart sínum eigin augum
og skýrslan var kölluð hvítþvottur. I
könnun hjá sjónvarpsstöðinni
Channel 4 kom í ljós að 90 prósent
aðspurðra töldu Hutton-skýrsluna
óréttláta. Málið fór illa með BBC og
æðstu menn þar á bæ sáu sér ekki
annan kost en að segja af sér. Afsögn-
unum var harðlega mótmælt í blöð-
um og sjónvarpi en aflt kom fyrir
ekki. Blair lofaði skýrsluna og sagði
málið afstaðið. í skýrslunni forðaðist
Hutton eftir fremsta megni að fjalla
um hvaðan upplýsingarnar um
vopnaeign Saddams hefðu komið og
sagði Blair og ríkisstjórn hans ekki
hafa beitt leyniþjónustuna þrýstingi
til þess að ýkja efni hennar. I skýrsl-
unni segir Hutton að sannfæring
Blairs um tílvist vopnanna gæti hafa
haft ómeðvituð áhrif á höfunda
skýrslunnar með þeim afleiðingum
að hún var stórlega ýkt. Meira er ekki
fjallað um málið í skýrslunni og í
raun telja flestir Bretar að horft hafl
verið fram hjá mörgum sönnunar-
gögnum og þáttum sem hefðu getað
breytt niðurstöðu hennar.
Fjarar undir stríðsréttlætingu
Málinu var hins vegar ekki lokið
eins og Blair vonaðist til. Bandaríkja-
menn voru farnir að draga í efa tilvist
gereyðingarvopna í írak. David Kay,
vopnaeftirlitssérfræðingur á vegum
Bandaríkjanna, komst svo að þeirri
niðurstöðu að sennilega hefði ekki
verið nein gereyðingarvopn að finna
í írak frá því rétt eftir lok Persaflóa-
stríðsins. Fjölmiðlar í Bretlandi gripu
þessar yfirlýsingar á lofti og um fátt
annað var talað en þær yfirlýsingar
Blairs um að það tæki Saddam
aðeins um 45 mínútur að beita ger-
eyðingarvopnum. Öllum að óvörum
gaf Blair í kjölfarið út þær yfirlýsingar
að hann hefði ekki vitað að 45 mínút-
urnar ættu einungis við smærri vopn
en ekki stóru gereyðingarvopnin. Gat
það verið að sjálfur forsætisráðherr-
ann hefði misskilið skýrslur leyni-
þjónustunnar? Gat verið að Geoffrey
Hoon varnarmálaráðherra hefði ekki
sagt honum frá því að 45 mínúturnar
ættu einungis við um smærri vopn? í
ljós hefur komið að Hoon og fleiri úr
leyniþjónustunni vissu fyrir víst að
45 mínúturnar áttu við smærri vopn
en af einhverjum ástæðum kusu þeir
að segja Blair ekki frá því. Málið þyk-
ir allt hið einkennilegasta en enn hef-
ur ekki fengist botn í það hver sagði
hvað við hvern.
Stríðið löglegt eða ólöglegt
Allt síðasta ár var breska ríkið að
undirbúa málshöfðun gegn
Kathrene Gun, fyrrverandi túlki í
feyniþjónustu Breta, fyrir að hafa
brotið lög um þagnarskyldu þeirra
sem fara með ríkisleyndarmáf. Gun
komst yfir tölvupóst frá bandarísku
leyniþjónustunni þar sem farið var
fram á hjálp bresku leyniþjónust-
unnar við að hlera önnur ríki í Ör-
yggisráði Sameinuðu þjóðanna rétt
áður en Bandaríkin og Bretar réðust
inn í írak. Bandaríkjamenn vildu
koma í gegn nýrri ályktun sem gerði
þeim kleyft að ráðast inn í frak með
leyfi Sameinuðu þjóðanna en
Frakkar og Rússar vildu leyfa Hans
Blix vopnaeftirlitsmanni að kfára
verk sitt áður en samin yrði ný
ályktun. Tony Blair fór því þess á
leit við lögfræðinga utanríkisráðu-
neytisins að þeir gæfu álit sitt um
hvort stríðið værir löglegt á grund-
velli ályktunar öryggisráðs Samein-
uðuþjóðanna nr. 1441. Þar segir að
fari frak ekki eftir ályktunum Sam-
einuðu þjóðanna hafi það í för með
sér alvarlegar afleiðingar sem í
þessu tilviki var skilgreint sem
hernaðarleg íhlutun af hálfu Breta
og Bandaríkjamanna. Slík brot hafa
reyndar ekki átt við um önnur ríki
líkt og ísrael til að mynda sem iðu-
lega hefur hundsað ályktanir Sam-
einuðu þjóðanna. Þó hefur engum
dottið í hug að ráðast inn í ísrael á
þeim forsendum.
Robin Cook, fyrrverandi utanrík-
issráðherra Bretlands, sagði af sér
Wmnuii t a i iiTil iWBmt*-
Varnarmálaráðherra. Vissi hann eða vissi hann
ekkiað hættan afSaddam varýkt? Hvað vissi
Blair um málið?
zsmmhMiiWMinmimTL
Fréttamaður BBC. Sakaði menn
Blairs um að láta leyniþjónustuna
ýkja hættuna afSaddam.
0uuTHÍIijIi.'c '
Fyrrverandi ráðherra i stjórn
Blairs. Upplýsir um hleranir
leyniþjónustunnar.
vegna andstöðu við innrásina enda
væri hún ólögleg án samþykkis Sam-
einuðu þjóðanna. Daginn eftir af-
sögnina lýsti breski ríkissaksóknar-
inn, Goldsmith lávarður, þvf yfir að
stríðið væri ekki ólöglegt og því þyrfti
ekki til aðra ályktun. Nú hefur reynd-
ar komið í ljós að fjölmargir lögfræð-
ingar hjá utanríkisráðuneytinu voru
ekki sammála lagatúlkunum
Goldsmiths og einn lögfræðingurinn
sagði af sér þar vegna ágreiningsins.
Hleruðu skrifstofur Kofis
Annan
Nú spyrja menn sig hvort Blair
hafi haft áhrif á lagatúlkun ríkissak-
sóknara en Goldsmith hefur þver-
neitað því fyrir þingi að pólitík hafi
mótað fagatúlkun hans. Þetta er ná-
skylt máli fröken Gun því breska rfk-
ið hefur nú ákveðið að láta málsókn
gegn henni niður falla á þeim grund-
velli að ekki liggi fyrir nægar sannan-
ir um að Gun hafi brotið af sér. Játn-
ing Gun liggur fyrir um að hafa lekið
fyrrnefndum tölvupósti í dagblaðið
The Observer en margir telja að ríkis-
stjórnin hafi ekki viljað taka áhætt-
una af því að athyglin hefði getað
beinst að sambandi Blairs og
Goldsmiths lávarðar og túlkun hans
á lögmæti stríðsins. Það lá nefnilega
fyrir að hluti varnar fröken Gun fólst í
því að það hefði verið í almannaþágu
að gera efni tölvupóstsins opinbert
svo koma mætti í veg fyrir að Bretar
fengju stuðning við að fara í ólöglegt
stríð með því að beita þrýstingi á aðr-
ar þjóðir í Öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna.
Það kom sér verulega illa fyrir
Tony Blair síðasta fimmtudag þegar
Clare Short, fyrrverandi þróunar-
málaráðherra Breta, lýsti því svo yfir í
viðtali við BBC Radio 4 að Bretar
hefðu hlerað skrifstofur Kofis Annan,
framkvæmdastjóra Sameinuðu þjóð-
anna. Þá telja vopnaeftirlitsmenn
Sameinuðu þjóðanna einnig að sam-
töl þeirra hafi verið hleruð og Sam-
einuðu þjóðirnar segja allar slíkar
hleranir ólöglegar. Ljóst er að Tony
Blair situr nú ásamt spunalæknum
sínum í Downingsstræti 10 og veltir
því fyrir sér hvernig hann eigi nú að
komast úr klemmunni en Blair hefur
reynt að snúa gagnrýnninni yfir á
Short og neitar sjálfur að svara
spurningum sem viðkoma leyniþjón-
ustunni.
Fjarar undan forsætisráðherra
Flokksbræður og ráðherrar Blairs
eru orðnir langþreyttir á Blair. Nokk-
ur blöð í Bretíandi hafa sakað Blair
um að vera með trúarofstæki en trú-
arlegar sannfæringar Blairs virðast
hafa mótað afstöðu hans til íraks-
stríðsins. Blair sem er afar kristinn
maður trúir því nefnilega að hann
hafi gert hið eina rétta þegar hann
réðst inn í frak. Skýrir þetta að miklu
leyti afhverju Bush og Blair hefur
orðið svona vel til vina. I raun hefur
verið mjög lítið verið fjallað um trú-
arsannfæringar Blairs í fjölmiðlum
þvf ráðgjafar hans hafa reynt allt
hvað þeir geta til þess að beina at-
hyglinni frá kristilegu hjarta forsætis-
ráðherrans.
í könnum sem Guardian gerði í
vikunni kom í ljós að 40 prósent
Verkamannaflokknsins vilja Blair
burt fyrir næstu kosningar. Þessi
könnun var gerð áður en ljóst varð
að Bretar hefðu hugsanlega hlerað
Sameinuðu þjóðirnar og áður en at-
hyglin barst að niðurstöðu
Goldsmiths lávarðar um lögmæti
stríðsins. Gordon Brown fjármála-
ráðherra og David Blunkett innan-
ríkisráðherra eru klárlega farnir að
setja sig í ákveðnir stellingar því ef
Blair neyðist til þess að hverfa frá
verður eflaust harður slagur um
formannsstólinn.
Tony Blair tók við Verkamanna-
flokknum og gjörbreytti honum með
því að færa hann í áttina að miðjunni
og sumir töluðu jafnvel um þriðju
leiðina. Margir eru nú að hallast á þá
skoðun að þriðja leiðin hafi verið lít-
ið annað en tilfærsla flokksins til
hægri. Þessi tilfærsla flokksins hefur
svo ýtt Ihaldsflokknum enn lengra til
hægri. Nú kvarta margir flokksbræð-
ur hans yfir því að flokkurinn sé kom-
inn of langt frá ntiðjunni og spyrja
menn sig hvort þriðja leiðin sé kom-
in, þegar öllu er á botninn hvolft, í
tómar ógöngur.