Akranes - 01.04.1952, Blaðsíða 7

verk, er tók af allan vafa um það, hver
væri mesti kvikmyndasnillingur Banda-
ríkjanna. En vegna þessa meistaraverks
var Griffith látinn fara. Þannig er stund-
um þakklæti heimsins.
Hér hefst raunar nýr þáttur í „þróunar-
sögu“ Griffiths (1914—1917). Starf hans
hjá Biograph hafði verið einskonar undir-
búningsmenntun. Hinn bltmdandi snilli-
andi hafði fundið sitt fullkomna tjáningar-
foxm. Griffith var orðinn hinn fullkomni
meistari hins nýja listforms, kvikmynd-
anna. En hin þrotlausa sköpunarþrá hans
fann enga fullnægju í smámyndagerð,
sem voru ri slausar og aðeins fyrir við-
vaninga. Hann leitaði sér að nýju stór-
brotnu viðfangsefni, en hann var ekki
ennþá alveg viss um, hvers eðlis það ætti
að vera. Hann færði þetta í tal við vin
sinn, Frank Woods, sem verið ’hafði list-
gagnrýnandi en var nú mikilsmetinn
„scenario writer“ (þ. e. maður, sem sem-
ur kvikmyndatökuhandrit, en eftir þeim
eru allar kvikmyndir gerðar). Woods
benti Griffith á söguna The Clansman
eftir Thomas Dixon. Woods taldi sögu
þessa afburðagóða til kvikmyndunar. Saga
þessi, The Clansman, gerðist í Suðurríkj-
unum í þrælastríðinu. En Griffith var
Suðurrikjamaður. Faðir hans hafði tekið
þátt í stríðinu og hafði sagt honum marg-
ar sögur frá þeim tíma. Griffith taldi þetta
verk við sitt hæfi og keypti einkaréttinn
á þvi til kvikmyndunar. Undirbúningur-
mn var bæði kostnaðarsamur og tímafrek-
ur. Griffith einn bar hitann og þungann
af öllum þessum framkvæmdum, fjár-
hagslegan, tæknilegan og siðferðilegan.
Heimsstyrjöldin fyrri var skollin á, en
það gerði allt erfiðara um útvegun á
öllu efni til kvikmyndarinnar, efni í
föt handa hundruðum leikara og svo fjöld-
ann allan af hestum, en mikil þörf var
fyrir þá í stríðinu. En þyngsti bagginn
var va'falaust sá, að fæða, klæða og launa
hundruð aukaleikara meðan á kvikmynda-
tökunni stóð. Geysilegir fjárhagsörðugleik-
ar fóru brátt að gera vart við sig. Griffith
var orðinn skuldunum vaíinn og hund-
eltur af rukkurunum eins og glefsandi
vörgum. Hann lagði allt í sölurnar vegna
þessa stórbrotna verkefnis — mannorð
sitt og fjármuni. En hann ærðist ekki.
Hann hélt ótrauður áfram verkinu, unz.
það var að lokum til lykta leitt.
En eitt var það, sem ávallt mun vekja
undrun og aðdáun: Griffith hafði ekkert
handrit („shoting script“) til að fara eft-
ir við kvikmyndatökuna. Hann hafði lagt
allt söguefnið, öll hin smæstu atriði í bún-
ingum og leiksviðsbreytingum, upptöku-
tækni og „fjöldasenum“ niður fyrir sér í
huganum. Allt þetta hafði hann svo lagt
á minnið, en breytti því og lagfærði eftir
því, sem kvikmyndatökimni miðaði áfram.
Ekki eitt orð var skrifað. Þetta hefur eng-
inn leikið eftir í sögu kvikmyndanna.
Frumsýning á kvikmynd þessari fór
fram í Los Angeles 8. febrúar 1915 og
ber hún sama nafn og sagan, The Clans-
man (þ. e. Ku Klux Klan-maðurinn). 20.
febrúar var hún sýnd í New York sérstök-
um boðsgestum. Höfundur sögunnar,
Thomas Dixon, var viðstaddur. Hann varð
svo gagntekinn hrifningu, að hann hróp-
aði til Griffith undir sýningu, að mynd
þessi væri of voldug til að bera svo veikt
nafn, The Clansman; hún ætti að heita
Birth of a Nation (fæðing þjóðar), mynd-
in var skýrð upp og fékk nafnið The Birth
of a Nation. Þetta var fyrsta myndin, sem
sýnd var í Hvíta húsinu. Það er haft fyrir
satt, að Wilson forseti hafi komizt svo að
orði, að lokinni sýningu: „Þetta líkist þvi,
að skrifa söguna með eldingunni.“ List-
gagnrýnedur tóku kvikmynd þessari með
geysilegri hrifningu, og almenningur
streymdi í kvikmyndahúsin þótt aðgangur-
inn kostaði ekki g cent, heldur 2 dollara.
Kvikmynd þessi var óviðjafnanleg stór-
kostleg, jafnvel samanborið við það, sem
nú þykir bezt. En þetta var líka fyrsta
kvikmyndin, sem vakti hatramar þjóð-
ernislegar deilur í Bandaríkjunum. Eins og
áður segir, fjallaði myndin um þrælastrið-
ið. En með þvi að Griffith var Suður-
ríkjamaður og hafði tileinkað sér viðhorf
Suðurríkjamanna, þá gaf hann til kynna
í kvikmyndinni að Bandaríki Norður-Ame-
ríku hefðu raunverulega ekki „fæðst“ fyrr
en Suðurríkin risu aftur upp úr rústum
stríðsins. Margir málsmetandi menn gagn-
rýndu kvikmyndina harðlega og sögðu, að
'hún væri vísvitandi viðleytni til þess að
auðmýkja tíu milljónir Ameríkumanna.
Árásimar á Griffith urðu svo víðtækar,
að hann sá sig tilneyddan til andsvara, og
liann gaf ú tbækling á sinn kostnað, sem
hann nefndi The Rise and. Fall of Free
Speech in America. Griffith hélt því fram,
að eins og menn tala, eins urðu þeir að
hafa frelsi til að tjá liugsanir sínar og
skoðanir í hinu nýja tjáningarformi, kvik-
myndunum. Deilur þessar urðu til að
vekja menn til meðvitundar um það, að
kvikmyndirnar voru orðnar voldugt þjóð-
félagslegt tjáningartæki, sem yrði að vera
náð lögun frjálsrar hugsunar. Griffith
hafði með snilli sinni hafið kvikmyndirnar
upp i það, að verða öflugt þjóðfélagsvopn,
til ills eða góðs. Þetta hefði ekki gerzt, ef
þessi kvikmynd hans, The Birth of a Nati-
on, hefði ekki verið sönn túlkun á djúp-
tækum, sögulegum atburðum. Hún and-
aði, hún hreif, a'f því að hún var brot af
lífinu sjálfu.
Kvikmynd þessi var sýnd í Nýja Bió
í Reykjavik í marzmánuði 1919, undir
nafninu: „Þjóðin vaknar."
Allar þær árásir, sem Griffith varð fyr-
ir út af The Birth of a Nation vakti
hann til íhugunar um hið blinda ofstæki;
og ef til vill hefur þetta allt orðið til þess
að gefa honum hugmyndina að næstu
stórmynd hans: Intolerance (Trúarofstæk-
ið). Mynd þessi var einnig sýnd í Nýja
Bíó í ágúst 1920.
Þótt Griffith hefði hagnast vel á Birth
of a Nation, þá hrökk það fé engan veginn
5 kostnaðinn við kvikmyndun Intolerance.
Dagleg útgjöld námu um $ 12.000. Múr-
ar Babylonborgar voru 300 fet á hæð og
kostuðu ærið fé. Fullyrt er, að „veizlu-
senan“ við hirð Belshazzar, hafi kostað
$ 250.000 dollara. Hann lét taka 300.000
fet af hráfilmu, og það er engan veginn
lítið, jafnvel á okkar tíma mælikvarða.
Griffith varð að taka á sig þungar fjár-
hagsbyrðar, þegar þeir, sem studdu hann
fjárhagslega, drógu sig í hlé. Griffith lauk
myndinni, þrátt fyrir geysilega erfiðleika.
Þegar kvikmynd þessi var sýnd almenn-
ingi 5. september 1916, þá vakti hún engan
storm, engar deilur. Menn skildu hana
yfirleitt ekki. Hún var langt á undan tím-
anum að efnisvali og efnismeðferð. Mynd
þessi var rödd hrópandans í eyðimörkinni
gegn hinu blinda trúarofstæki allra alda.
Hún var táknræn í allri uppbyggingu.
1 henni voru 'fjórir hliðstæðir söguþræðir,
sem tengdir voru saman með táknmynd:
Móðir, sem látlaust ruggar bami i vöggu.
Þetta var vagga mannkynsins. En það er
sjálfu sér likt ó öllum öldum; það hefur
sinar ástriður, sina gleði og sínar sorgir.
Fyrsta sagan er „nútímasaga,“ er sýnir
hræsnina, fláttskapinn og ranglætið í nú-
tima þjóðfélagi: Áhrifamikill iðjuhöldur
ákveður að lækka laun verkamanna sinna
til þess að hann sjálfur geti haft meira fé
milli handa til góðgerðarstarfsemi og ölm-
usugjafa. Verkamennirnir gera verkfall.
Atvinnulausir daglaunamenn gerast verk-
fallsbrjótar. Verkfallsmenn vilja verja rétt
sinn, en herlið er kallað á vettvang, og
það brytjar verkfallsmenn niður. Verkfall-
ið er barið niður með harðri hendi og marg-
ir verkamenn missa atvinnuna og komast
á vonarvöl. Meðal þeirra er ungur piltur.
Hann hefur ekki í neitt 'hús að venda; hann
lendir á glapstigum; hann er ákærður fyr-
ir morð, sem hann hefur ekki 'framið, og er
dæmdur til lífláts. En stúlka, sem ann
honum hugástum og vill fóma lífi sinu
fyrir hann, bjargar honum á seinustu
stundu með því að skírskota til hjarta-
gæzku ríkisstjórans.
önnur sagan segir frá falli Babylon-
borgar vegna sviksemi æðsta prestsins.
Fátæk „fjallastúlka“ reynir, vegna kær-
leika sins til Belshazzars að bjarga Baby-
lon frá árás Cyrusar og liðs hans á borg-
ina. Orrustan um Babylon er eitt af þvi
mikilfenglegasta, sem sézt hefur á kvik-
mynd.
Þriðja sagan segir frá „mesta glæpi
Faramhald á síSu 67.
AKRANES
43