Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.2004, Blaðsíða 21

DV Helgarblað
LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST2004 21
rbala
gegn þeim vopnuðu sveitum sem
búist var við að Hussein mundi
kveða út. Og Hussein hafði vissu-
lega fullan hug á herkvaðningu en
þegar til kom reyndist stuðningur
við hann lítill. Smðningsmenn
sem hann hafði talið sér vísa
gengu úr skaftinu hver á fætur j
öðrum og þegar til ormstu dró þar j
sem hét og heitir Karbala í L.
Mesópótamíu eða írak, þá var æði w
mikill liðsmunur milli sveita þeirra |
Jasíds og Husseins. Menn Jasíds
höfðu öflugan her ummajída en
Hussein hafði sér tO stuðnings að-|
eins 72 menn og vom margir
þeirra varla af barnsaldri. Þar á
meðal vom tveir ungir synii
Husseins sjálfs.
Hausinn greftraður í Egifta-1
landi
Þrátt fyrir fáránlegan liðsmun
gengu Hussein og menn hans
óhikað til bardaga en voru vita-
skuld sallaðir niður af mönnum
Jasíds. Hussein sjálfur var drepinn
og flestaOir aðrir sem fylgdu hon-
um, þar á meðal synir hans. Höf-
uðið var höggvið af líki Husseins
og það flutt tO Jasíds tO staðfest-
ingar því að ógnin af ætt Alís væri
fyrir bí. Höfuðið var síðar jarðsett í
Egiftalandi.
Afgangurinn af lfki Husseý;
var á hinn bóginn greftraður á orr-
ustustaðnum í Karbala. Og þótt
nánustu fjölskyldu Husseins hefði
verið gereytt, þá voru stuðnings-
menn hans þó ekki dauðir úr öll-
um æðum, þegar til kom. Þeir
kusu sér nýjan imam úr þeim
frændgarði sem eftir var og smátt
og smátt varð ljóst að tO var orðinn
innan íslams flokkur trúaðra sem
ekki vOdi votta kalífanum í
Damaskus virðingu sína. Og þeir
fengu nafnið „stuðningsmenn
Alís" eða „sjía Alí“ sem síðan varð í
munni manna að sjítum.
Karbala verður helgistaður
Og sjítar tóku að hafa dánarstað
Husseins í miklum hávegum, enda
væri Hussein sannkaOaður píslar-
vottur hinnar sönnu trúar, ásamt
öllum þeim sem með honum
höfðu faOið, svo Karbala varð með
tímanum þeirra helgasti staður.
Byggð var þar glæsOeg moska og
hvað sem líður andstöðu súnníta
við upphaf hreyfingar sjíta, þá
bera flestadir músOmar djúpa
virðingu fyrir Karbala. Nokkur
munur varð og með tímanum á
guðfræðOegri túlkun annars vegar
súnníta og hins vegar sjíta en í
hverju hann liggur verður ósagt
hér.
Hann er þó altént nægur tO að
menn eru enn að bæði drepa og
deyja fyrir spurninguna um það
hvort Alí hafi verið réttur arftaki
spámannsins eður ei.
Árið 1962 birti Vikan örstutta smásögu eftir „Adda“ sem kvaðst vera aðeins 17
ára. Samkvæmt þvi hefur hann fæðst um það bil 1945-46. Ekki er vitað hver
„Addi“ var eða hvort hann hélt áfram á rithöfundabrautinni. Það má kannski
telja vafasamt enda fór Vikan á kostum við að benda hinum unga höfundi á
hversu ömurleg sagan væri.
Pósturinn í Vikunni var lengi
einn vinsælastí dálkurinn sem boð-
ið var upp á í íslenskum blöðum og
fjölmiðlum. Það var meðan íslend-
ingar höfðu ekki víða vettvang tíl að
láta í Ijósi skoðanir sfnar á öðrum
hugðarefnum en dægurþrasi og
hvað þá ef tilfinningar komu við
sögu. „Kæri Póstur" gaf jafht ráð-
leggingar um ungOngabólur sem
hvað skyldi gera ef kærastan
svo er spurt hvort sérstakt leyfi þurfi
tO að reka heOdsölu.
„Það ku reyndar þurfa," svarar
Pósturinn þurrlega, „en það bendir
vissulega fæst tíl að þess að svo sé.“
En í Póstinum birtíst líka bréf af
aOt öðm tagi, raunar heO smásaga,
þótt mjög sé hún af styttra taginu.
Og óvenjulegt verður að teljast að
sagan er í raun birt höfundi tO háð-
ungar, eða að minnsta kosti sem
dæmi um skrif
VIMN
FROSTAVETUR
YFifi HVíTFiALLALAND
FJARSJÖÐUR Hfí. BRISHERS
sem em á því
aldursskeiði
við ritstfl
,Adda“.
/an^ster mrm
ggf gjgfelj __
SSj ° R-la n e
manni afhuga og í Póstinum í 6.
tölublaði ársins 1962 birtist tfl dæm-
is þetta bréf:
„Fyrir nokkm síðan kom vinkona
mín í heimsókn og hafði með sér
Utíu dóttur sína. Þær komu inn í
stofu tíl mín og við sátum saman
nokkra stund og spjöUuðum saman.
Dóttirin litía réðist strax á nýtt, pól-
erað maghonýborð, sem var í stof-
unni, og fór að naga á því homin, en
ég leyfði mér að segja henni vin-
gjamlega að þetta mættí hún ekki
gera, því hún mundi skemma borð-
ið.
Þá tók vinkona mín í höndina á
henni og leiddi hana á brott um leið
og hún sagði: „Komdu Dísa mín.
Það er víst of fínt fyrir okkur héma.“
Hvor var ókurteis í þessu tilfeOi?"
spyr svo bréfritari furðu lostinn en
Pósturinn er ekki í vandræðum með
að leysa úr því: „Fyrst og fremst vin-
kona þín, og svo auðvitað dóttirin."
Og vart vafamál að konunni, er
bréfið ritaði, hafi verið létt.
Harkaleg bókmenntakrítík
Póstsins
í sama tölublaði Vikunnar em
líka birt bréf tíl Póstsins um hvað
þýði U-ið í nafni U Thants, sem þá
var aðalritari Sameinuðu þjóðanna
(„U þýðir herra (raunar þýðir það
líka frændi),“ svarar Pósturinn) og
ívikan, e.tölublað, 7. februar 1962
Ekki er greint frá því i blaðinuhver ersu
kona sem prýðir forsíðuna á Þessutólu-
biaði og væri ekki síður fengur að þvlað
fá að vita hver hún er heldur en 'hhofund-
urinn Addi“, það erað segja ef hun er /s
lensk, sem ekki liggur Ijóst fyrir. I texta mm
í blaðinu, sem á við forslðuna, segir.
Þeirsem liðlega eru komnirafbarns-
iMrimunaþátíðaðþaövarmjógerfitt
\fyrirungarogfallegarstulkuraðum-
qangast Þorrann og Góuna. Ku/daflÍKU
voruekki þannig i þá daga, a6ÞærÞætt“
beinllnis stáss, svo dömurnar létu sighafa
það, að kuldinn biti fremur en að láta sjá
' S'9Núhe7ur orðið hlessunarlega mikil
breyting á þessu; nógá boðstóiumaffal
legum tízkuvarningi, sem er um leið góð
vörn fyrir köldum blæstri Þorra gamla
Ritstjóri Vikunnar um þessar mundirvar
Gísli Sigurðsson listmálari semritstyrði
siðar lengi vel Lesbók Morgunblaðsms.
Formáli Vik-
unnar
Vikan fær geysimikið af aUs kon-
ar bréfum, um aUa skapaða hlutí.
Mörg þeirra em aUs konar greinar
og smásögur, sem við emm beðnir
um að birta - eða gefinn kostur á.
___ Það er algjör undantekn-
I ing, ef hægt er að birta slíkar
sögur eða greinar, og þar
koma svo sannarlega margar
ástæður tíl greina. Sumt er
hreint buU, annað er bara leið-
inlegt og tflgangslaust þvaður
... ástæðumar em svo mý-
margar, að það er ekki pláss hér
tíl að telja þær upp.
[Síðan em taldir upp helsm
ágaUar er einkum snúast um
snyrtílegan frágang og því næst
tekið ffarn að VUcan hafi ekki
mannafla tíl að endursenda öU
handrit með nákvæmum skýr-
ingum á því hvers vegna því hafi
verið hafnað.]
Oft langar okkur samt tíl að
leiðbeina mönnum, sem hafa
einhvern neista og áhuga, en tími
okkar leyfir það ekki. TO að skýra
þetta betur, birtum við hér
eitt bréf, sem við fengum
fyrir skömmu síðan.
sem Vik-
an fái send utan úr bæ en
frábiðji sér með öUu.
Og er í athugasemdum Póstsins
stunduð svo hörð og óvægin bók-
menntakrítík að nokkrum undmm
má sæta, einkum í ljósi þess að höf-
undur kveðst aðeins vera 17 ára, en
hann kaflar sig aðeins „Adda". Ber-
lega kemur fram í bókmenntagagn-
rýni Póstsins að ekki var ætíast tU
þess að höfundar stunduðu neins
konar ffamúrstefhu í bókmenntum;
þar er krafist hefðbundinna vinnu-
bragða í hvívetna.
En þótt saga „Adda“ sé vissulega
göUuð þykfr okkur nú - 42 ámm síð-
ar - að hún sé þó enn vel birtingar-
hæf og í henni ýmislegt ffumlegt.
Skemmtílegur er tfl dæmis kaflinn
um vélbúnað skipsins í sögunni sem
höfundur leggur töluvert pláss í að
segja frá; sjá hér að neðan. Við skflj-
um sem sagt síst í Póstínum að hafa
dregið svo kjarkinn úr hinum unga
höfundi.
Og væri vissulega fengur að því
ef hann gæfi sig nú ffam og upplýstí
hvort honum hefði fallið aUur ketfll í
eld við hina harkalegu og jafhvel yf-
irlætislegu útreið Póstsins eða hvort
hann hefði haldið óhflcað áffam.
Hann ætti nú að vera kominn ná-
lægt sextugu og gætu menn reynt að
máta þá rithöfunda þjóðarinnar
gott.
Formáli Adda litla
Kæra Vika.
Ég held mig mfldð
skáld og eiga mikla ffam-
tíð fyrir mér í þeim efn-
um. Nú ætía ég að biðja
þig að birta fyrir mig
þessa fyrstu sögu sem ég
hef komið á þrykk. En ef
þú birtir hana ekki, segja
mér hvers vegna ekki. Ég
er miktíl hugóramaður,
ekki nema 17 ára.
Ég bið þig að taka
stafsetninguna ekki al-
varlega, því ég veit að
hún er fyrir neðan aUar
heUur.
Þakka aUt gamalt og
Addi
Sagan sjálf
Stefrii Haföldunnar ristí spegfl-
sléttan flöt sjávarins, svo að hvít
fyssandi sjórinn gekk út ffá kinn-
ungi hennar. Á stjómpaUi þessa
glæsUega skips stóðu háseti og stýri-
maður, og gegndu skyldustörfum
sfnum, hásetinn við stjómvöl, en
stýrimaður í stjómborðsglugga
stjómpaUsins, og rýndi út yfir haf-
flötinn.
Svo langt sem augað eygði var
ekkert annað að sjá en blikandi haf.
í vélarrúmi var annar vélstjóri á vakt
og gættí hinnar tryggu vélar skips-
ins, og hún stöðvaðist ekki.
Það var fyrir öUu að hún gengi
eins og vera bar. Þetta sex strokka
ferlflci réði því hvort þeir kæmust tfl
Kóreu með hinn dýrmæta farm er
skipið var með innanborðs. Nú
knúði hin 700 hestafla vél skipið
með 12 mílna hraða fáfama leið yfir
hið endalausa haf, Kyrrahaf. Þeir
höfðu forðazt öU skip er á leið þeirra
höfðu verið.
Þama sem hann stendur og
pumpar upp á hæðarboxið, verður
honum hugsað tO þess er hann kom
heim tíl sín, úr hemum, og fann
unnustu sína í örmum vinar síns.
Síðan hyggst þú
leysa vandann með
því að kála hreint
öllum, sem koma við
sögu. Það er engin
lausn. Það er óráðin
gáta, sem skilur við
lesandann með sárt
ennið og penna í
höndunum til að
skrifa uppsögn til
Vikunnar.
Hvemig hann hafði myrt hana.
Guð minn góður, ópið sem hún
hafði rekið upp, og biðjandi augna-
ráð hennar, biðjandi um vægð,
hann á bágt með að hylja tár er
renna niður sveittan og ohubrákað-
an vangann. Hvemig gat hann feng-
ið sig tíl að myrða þau á svona hryUi-
legan hátt, hvemig gat hann, hve —
Þessi hugsun hans verður aldrei
hugsuð tO enda, því að hinn dýr-
mæti og hættulegi farmur er skipið
var með hafði spmngið og gereytt
skipinu og öUu innanborðs, dauðu
sem lifandi, og búið um það í ríki
Ránar.
Svar Póstsins
Jú, ég skal segja þér, Addi minn,
hvers vegna við birtum þetta ekki
sem sögu, þótt hún komi að vísu á
þrykk. Þetta er nefhOega aUs ekki
saga og getur aldrei orðið saga.
T0 að byrja með þá er efnið ekki
nothæft í sögu eins og venjulegir
lesendur tímarita vflja hafa hana
nú á dögum - og tímarit verða
alltaf að fara eftir því. Þú lætur
söguhetjuna fremja hryUOegan
glæp, sem út af fyrir sig er ekki
hæftir í þokkalega smásögu, og síð-
an hyggst þú leysa vandann með
því að kála hreint öUum, sem koma
við sögu. Það er engin lausn. Það er
óráðin gáta, sem sktíur við lesand-
ann með sárt ennið og penna í
höndunum tU að skrifa uppsögn ttí
Vikunnar.
Það em engar útskýringar á
neinu. Úr hvaða her kom hann?
Hvernig stóð á því að hann kom
svona að vininum og kæmstunni?
Hvernig myrti hann þau? Af hverju
var hann ekki tekinn fastur? Fyrir
hverjum er hann að hylja tár? Hver
er farmur skipsins? Hvað er svona
koppur að vera með svona „hættu-
legan og dýrmætan farm"? Hvaðan
koma þeir? Hvem andsk... em þeir
að gera til Kóreu? Af hverju sprakk
svo aUt drasUð? Og hvar er sagan?
Þú virðist alveg hafa misst þolin-
mæðina, Addi minn. Þú byrjar
svona þokkalegar, þrátt fyrir smá-
gaUa, en síðan þegar þú ætíar að
fara að segja söguna, þá missir þú
hreint alveg móðinn, lystina og list-
ina, og þú sekkur sjálfur með dallin-
um á bólakaf.
Jæja, þú hefur þó í það minnsta
fengið þetta birt, og láttu það nægja
íbili.