Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.2004, Blaðsíða 27

DV Helgarblað
LAUGARDACUR 21. ÁGÚST2004 27
yfír sig. í þeim vom nokkur kókablöð
og flautur.
Við ókum hlykkjóttan veg yfir
Andesfjöllin, lengst af í 4.000 metra
hæð. Þunna loftið olli okkur Evrópu-
búunum höfuðverk en Indjánanir
virtust þola loftið betur. Þau tuggðu
bara sín kókablöð í mestu makind-
um.
Ég hafði áhyggjur af því hvernig
þeim myndi reiða af í Lima. Þetta er
tólf milljóna manna borg og þar ríkir
alger ringulreið, sérstaklega ef miðað
er við rólegheitin í hundrað manna
þorpinu þeirra.
Horfst í augu við villidýr
Loks náðum við til borgarinnar
Ayachucho sem er í 3.000 metra hæð.
Þaðan flugum við Evrópubúarnir til
Lima. En ekki Amadeo og fjölskylda.
Þau vildu ekki fara inn í Kondórinn
eins og þau nefíidu flugvélina og tóku
rútu í tólf tíma í staðinn.
Þegar við hittumst svo aftur á
rútustöðinni í Lima vildu Indjánamir
fara í dýragarðinn. Dýrin búa þar
mjög þröngt, lokuð inni í litlum búr-
um. Púman lá þar eins og hin dýrin,
lömuð af hita í hádegissólinni. Ama-
deo höfðingi gekk að búrinu og
horfði lengi í augu púmunnar. Fjöl-
skyldumeðlimimir tóku sér stöðu hjá
honum. Skyndilega hóf Amadeo
söng og hélt áfram að stara í letileg
augu púmunnar. Og þá vaknaði hún
til lífsins. Hún stóð á fætur og gekk
hægt að múmum sem aðskildi menn
og dýr. Og hún mændi í augu Amad-
eos eins og þau væm komin í eitt-
hvert samband. Augu hennar vom
kolsvört. Allt í einu fór hún að sleikja
út um. Við hlið Amadeos við múrinn
stóð kona sem einnig horfði á
púmuna. Amadeo fór nú að herma
eftir alls konar dýrum og allt í einu og
skýringarlaust og fór að krafsa á bak
konunnar um leið og hann starði á
dýrið. Púman hnipraði sig snögglega
saman og virtist ætla að stökkva.
Áhorfendur hörfuðu frá. Púman
hætti við. Konan fylgdi síðan Amadeo
það sem eftir var af heimsókninni í
dýragarðinn.
Sjá gíraffa í fyrsta sinn
Spölkom frá púmunni vom
gfíaffamir. Þá höfðu Ashaníkamfí
aldrei séð áður. Fyrsta spuming
þeirra var hvort hægt væri að borða
þá. Ashaníkamfí hafa alltaf verið
miklfí veiðimenn. Nú hafa olíufélög-
in og aðrfí aðilar tekið æ mefía af
löndum þeirra. Sorglegast var að sjá
Indjánana finna dýr í búrum sem
þefí hafa ekki séð lengi en lifðu áður í
skóginum eins og þefí.
Að lokum komum við að sölubúð
þar sem „túrista-Indjánar" vom að
selja allskonar skran. Það var ótrúlegt
að fylgjast með því. Davíð gekk til
konunnar sem stóð í búðinni og
snerti kjólinn hennar. Marta keypti
sér einfalda „bensínhúfu" en Ama-
deo hvarf strax bak við til að spjalla
við eigandann. Þefí vom komnfí í
bissniss. Eigandinn hafði mikinn
áhuga á skartgripum Indjánanna
enda sagði hann að þefí „virtust
ekta“ og sama væri að segja um fötin
þeirra og andlitsmálningu.
Daginn eftfí mættum við í sjón-
varpið. Þar átti að taka viðtal við
Amadeo og sænska sendiherrann.
Amadeo hafði sett upp kórónuna
sína og málað sig í framan. Hann
sagði ekki margt en meðan sendi-
herrann sat í förðunarstólnum rauf
hann langa þögn með því að segja að
hann þyrfti ekki smfíik. Hann væri
sjálfur búinn að sminka sig. Og benti
á rautt andlit sitt.
Indjáninn andspænis sjón-
varpinu
Sjónvarpsviðtalið snerist um kvik-
myndavikuna í Lima og Torgny And-
erberg. Amadeo notaði tækifærið til
að segja frá erfiðum aðstæðum þeirra
í frumskóginum. Það var makalaust
að fylgjast með honum í stúdíóinu.
Hann sat þama stoltur, berfættur og
beinn í baki umkringdur tækjum og
tólum. Kominn eins langt frá upp-
runa stnum og hugsast gat. En virtist
algjörlega áhyggjulaus. Þetta heillar
mig sífellt þegar mætast svona tvefí
heimar, grundvallarró Indjánanna. I
bland við eðlislæga forvitni. Það
verður einhvem veginn svo augljós
tilfinningin um að þefí séu í núinu og
í sjálfum sér í miklu ríkari mæli en við
stórborgarbúamfí. Þefí reyna ekki að
móralisera yfir okkur þegar þefí
sækja okkur heim. Ashaníkamfí
minna mig alltaf á það sem við höf-
um misst: sambandið við hið upp-
runalega.
Um kvöldið var Kondórmaðurinn
svo sýndur í stóm kvikmyndahúsi í
Lima. Indjánamfí komu snemma og
fengu sér sæti á fremsta bekk. Salur-
inn var fullur og mikið klappað í lok-
in. Þegar ljósin vom kveikt og áhorf-
endur sáu aðalpersónumar standa
upp hélt ég að þakið ætiaði að rifna af
húsinu. Fólk hrópaði og klappaði og
stemningin var ótrúleg.
Eftfí langa róstutfrna í Perú var
stofnuð sannleiksnefrid rétt eins og í
Suður-Afríku sem átti að freista þess
að gera upp grimmdarverkin sem
unnin vom í stríðinu. Nefiidin hefur
látið setja upp sýningu í Lima og ég
fór með Ashanflainum á sýninguna.
Ljósmyndfí af ofbeldisverkum hers-
ins í frumskógunum vökm sterkar
minningar þeirra. Þefí fóm að segja
frá því sem gerst hafði. Það var skelfi-
legt á að hlýða. En þefí sögðu að enn
hefði enginn herforingi eða nokkur
annar verið dreginn til ábyrgðar fyrfí
öfl morðin og ofbeldið.
Eins og við værum ósýnileg...
Heimsókn í landbúnaðarráðu-
neytið var reyndar mikilvægasta er-
indi ferðarinnar til Lima fyrfí Ama-
deo og fjölskyldu hans. Þar er til skjal
sem sannar rétt þefíra til landsins
sem þefí byggja og með því er hægt
að sýna skógarhöggsbarónum og
olíufurstum fram á að ólöglegt sé að
ræna landi þeirra eða skemma það.
Þegar við stóðum fyrfí framan
ráðuneytið lagði Amadeo línumar
um hvemig þau skyldu haga sér inni
hjá ráðherranum. Svo örkuðum við
af stað. Fyrfí framan innganginn
stóðu vopnaðfí verðfí en þegar við
komum að dyrunum spurði enginn
um erindi okkar. Ég var afar hissa yfir
þessu. Þefí sleppm okkur bara ffarn-
hjá eins og við værum ósýnileg.
Kannski söng Amadeo eina af töfra-
þulum sínum, hugsaði ég. Yfirleitt
þarf alltaf leyfi til að kvikmynda á
opinberum stöðum og leyfi til að
mynda í ráðuneytum og svipuðum
stöðum er nær ómögulegt að fá. En
þarna fylgdi ég Ashaníkunum hindr-
unarlaust með kameruna á lofti
gegnum stórar dyr byggingarinnar og
inn í lyftu. Marta stóð á bak við mig.
Þegar lyftudymar lokuðust fann ég
að hún greip fast í skyrtuna mína.
Hún hafði aldrei komið í lyftu áður og
var hrædd.
Áhugalaus ráðherra
Fundurinn var með aðstoðar-
landbúnaðarráðherra Perú. Amadeo
hóf mál sitt með því að segja frá að-
stæðum Ashaníka-Indjánanna í
frumskóginum. Síðan tók Chabouka
dóttfí hans til máls og sagðist tala
sem fulltrúi 24 þorpa á Apurimac-
svæðinu. Hún hélt langa ræðu um
óþolandi lífskjör fólksins þar. Það er
afar óvenjulegt að fuUtrúi Indjána sé
kona. Ég var afskaplega heillaður af
því hve skýrt og skilmerkilega
Chabouka talaði og algjörlega laus
við undfígefni. Hún sat hnarreist
gegnt ráðherranum, horfði í augu
hans og sagði: „Herra ráðherra, við
erum varðmenn skógarins."
Ráðherrann var gráhærður eldri
maður og virtist þreyttur og ekki sér-
lega áhugasamur. Hann átti bágt
með að dylja óþolinmæði sína þegar
á fundinn leið. Og í stað þess að svara
spumingum Indjánanna eða bjóða
þeim aðstoð fór hann bara að segja
sögu úr æsku sinni, þegar hann ferð-
aðist sjálfur að ánni Apurimac. Fund-
inum lauk án nokkurrar niðurstöðu
og Ashanflcamfí yfirgáfu landbúnað-
arráðuneytið afar vonsviknfí.
Brimbrettamaður forðar sér
frá mannætum
Á leiðinni aftur á hótelið námum
við staðar við hafið. Ashanfkafjöl-
skyldan nálgaðist ströndina hægum
og varfærnum skrefum. Svo störðu
þau þegjandi út á sjóndeildarhring-
inn. Sjóbrettamaður sat þama í ijöm-
borðinu á brettinu sínu. Hann sneri
baki í þennan litla hóp Indjána sem
var að sjá hafið í fyrsta sinn. Davíð
gekk varlega fram og hin fylgdu á eft-
fí. Hann beygði sig varlega niður og
snerti hart plastið í brettinu með
fingrunum. Brimbrettamaðurinn leit
upp og hrökk í kút. Hann stóð á fætur
í flýti og hálfhljóp í burtu eins og
hann væri að forða sér frá mannæt-
um.
Á kveðjustundinni spurði Ama-
deo mig hvenær við ætluðum að
koma næst. Ég sagðist ekki vita það
nákvæmlega en ég vonaði að það liði
ekki of langur tími. Hann minnti mig
á að þau þyrftu á hjálp að halda. Öll
sú athygli sem þau fengu meðan á
menningarvikunni í Lfína stóð væri
fín og góð en það sem skipti máli væri
að sjá alvörubreytingu á lífskjörum
þeirra.
„Bráðum verður enginn skógur
eða land eftir," sagði Amadeo.
„Segðu þeim þegar þú kemur heim til
Svíþjóðar eða Islands að það eina
sem við Ashaníkar krefjumst sé réttur
til að lifa okkar lífi í fntmskóginum.
Og að stjómvöld sýni menningu okk-
ar vfíðingu.""
Náttúran við Amasón - og
Kárahnjúka
Að lokum segfí Helgi:
„Ég gæti vel hugsað mér að búa á
íslandi. Þar em mínar rætur og verða
alltaf. Titti er lflca afskaplega hrifin af
íslandi og náttúrunni þar. Við kom-
um oft til íslands og ég hef auðvitað
áhyggjur af mörgu sem er að gerast
þar núna. Ég fylgist skelfingu lostinn
með vfíkjanaframkvæmdunum við
Káralinjúka og þeim miklu náttúm-
spjöllum sem Landsvfíkjun og þessi
rfkisstjóm hafa staðið fyrfí. Rétt eins
og á Amasónsvæðinu vfíðast menn
bara halda áfram og færa sig upp á
skaftið þangað til þefí em stöðvaðfí.
Þegar ég var að vinna að mynd-
inni minni um Eyjabakkana fyrfí fjór-
um ámm tók ég vel eftir því hvemig
Landsvfíkjun og stjómvöld gátu
linnulaust dælt út sínum áróðri en öll
andstaða var fátæk og lítt skipulögð.
Því miður kom það niður á náttúmni
við Kárahnjúka þótt hætt væri við
framkvæmdfí við Eyjabakka.
Ég er alinn upp í Kópavogi og hef
oft heyrt íbúa þar, þar á meðal stjóm-
málamenn, monta sig af því hversu
mikið tillit er þar tekið til álfa. Að
menn hafi látið gera beygju á Álfhóls-
veginn til að trufla ekki álfana sem
þar búa í steini. Mér finnst í mefía
lagi hjákátlegt að heyra svona grobb
frá stjómvöldum sem um leið fyrfí-
skipa fjöldamorð á álfum við Kára-
hnjúka. Því ef það býr ein álfafjöl-
skylda í steini við Álfhólsveg, hvað
búa þá margfí í gljúfrunum stóm við
Kárahnjúka?
Ég er nú ekki neinn talsmaður álfa
en þetta er bara leið hjá mér til að
túlka þessi miklu náttúmspjöll sem
auðvitað em ekki neitt einkamál
íslendinga.
Neita að flytjast í pappakassa
Ég vona að það sem gerðist á ís-
landi í sambandi við fjölmiðlafrum-
varpið hafi vakið einhverja. Sýnt
fram á hvernig stjómvöld vinna. Þau
ryðjast bara áffarn og gefa fólki ekki
tækifæri til að hugsa málið og tjá sig.
Ég hef kynnst ýmsu því um líku í
starfi mínu í Perú. Það er skuggalegt
að kynnast ráðherravaldinu og spill-
ingunni sem þar rfkfí. Á hverjum
degi er eyðilagður frumskógur í
Amasón á stærð við þrjá fótbolta-
velli. Og það em ekki bara dýrin og
fuglamfí sem missa heimkynni sín,
fólkið lflca. Indjánamfí sem neita að
gefast upp og flytjast í pappakassa í
fátækrahverfunum fyrir utan Lima
em að berjast fyrfí framtíð sinni og
menningu. Sumfí halda að baráttan
gegn „frcunförunum" sé vonlaus en
við megum þó ekki gefast upp.
Hvorki þar né hér, því við eigum
náttúmna öll saman. Skógar- og
orkubarónar halda kannski að þefí
komist upp með allt en ég neita að
trúa því."
léttir og bragðgóðir réttir - fáar kaloríur
Það er afar óvenjulegt að fulltrúi Indjána sé kona. Ég var afskaplega heill-
aður afþví hve skýrt og skilmerkilega Chabouka talaði og var algjörlega
laus við undirgefni. Hún sat hnarreist gegnt ráðherranum, horfði í augu
hans og sagði:„Herra ráðherra, við erum varðmenn skógarins."