Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2004, Blaðsíða 8

8 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 2004
Helgarblað DV
Jasir Arafat er við dauðans dyr. Jóhanna Kristjónsdóttir blaðamaður og rithöfundur fylgdist með þess-
um leiðtoga Palestínuaraba áratugum saman og hitti hann meira að segja sjálfan. Hún segir að hann
hafi endurreist sjálfsmynd Palestínumanna eftir harkarlega meðferð ísraela en síðan orðið fyrir þeirri
ógæfu að lifa sjálfan sig.
Kveðjustund terroristans sem
fékk fpiðarverðlaun Nókels
„Þú verður að vera mjög varfærin, þú mátt ekki spyrja formann-
inn um það þegar PLO var hrakið frá Líbanon... þú mátt heldur
ekki spyrja hann um það þegar Hussein Jórdaníukonungur rak
PLO úr landi á sínum tíma... það er heldur ekki vert að þú talir
mikið um Saddam Hussein... þetta gæti komið honum í upp-
nám og hann er mjög þreyttur. Hann gæti brugðist við með því
að hætta viðtalinu."
Þessi fyrirmæli fékk ég hjá aðstoð-
armanni Jasirs Arafats í Túnisborg
þegar við vorum á leið til bækistöðva
formannsins - því þetta var fyrir
stofnun Palestínuríkis - ríkis sem í
reynd hefur lítinn veruleikablæ yfir
sér nú. Þetta var vorið 1991.
Lúinn og vansvefta
Það var mið nótt og allan daginn
hafði ég setið uppi á hótelherbergi og
beðið eftir að égyrði látin vita hvenær
menn kæmu að sækja mig því ég
hafði fengið þetta loforð um viðtal við
Arafat. Inn á milli hringdi ég í númer
sem mér hafði verið afhent til að
spyrjast fyrir um hvort Arafat hefði
nokkuð gleymt mér. Ég var fullvissuð
um að það væri ekki hætta á því en
likindi til að ég yrði að bíða enn um
hríð. ídukkan var þrjú um nóttina
þegar ég var loksins sótt til að fara á
fundArafats.
Þegar mér var vísað inn á skrifstof-
una mátti sjá að Arafat var meira en
h'tið lúinn og vansvefta. Hann var í
örgu skapi og þótt hann væri kurteis
við mig hreytti hann ónotum í að-
stoðarmenn sína sem vom á þönum í
kringum hann.
Ég hafði haft nægan tíma ailan
daginn til að semja spumingar en þar
sem æði margar lutu að þeim efnum
sem ég mátti ekki minnast á hvarflaði
ég augum yfir blaðið og sá að það
vom ekki margar eftir. Svo ég ákvað
að láta bara vaða og taka áhættuna á
því vera vísað út.
Mér til ánægju tók Arafat öllu vel,
hann forðaðist þó að gefa bein svör
og vildi h'tið gera úr því að PLO hefði
orðið fýrir auðmýkingu þegar hann
og hðsmenn hans vom reknir frá
Beirút og þaðan af síður gerði hann
mikið úr ágreiningi sínum við Jórdan-
íumenn enda vom þeir Hussein, þá-
verandi kóngur, sáttir þegar hér var
komið sögu.
Þegar þetta viðtal fór fram var fyrra
Flóastríðinu nýlokið. Palestínumenn
höfðu staðið með Saddam Hussein
enda hafði hann lofað að frelsa Pal-
estínu úr höndum ísraela. Þess í stað
unnu bandamenn vitaskuld stríðið
vegna hernaðarlegra yfirburða en
Palestínumenn margir lém samt ekki
af stuðningi við Saddam Hussein.
Vorkenndi Arafat
Ég get ómögulega státað af því að
þetta viðtal hafi verið sérlega merki-
legt. Arafat var á þessum árum farinn
að veita erlendum blaðamönnum
viðtöl í stórum stíl, þjóðarleiðtogar
vom farnir að hafa samband við hann
og almennt hafði viðhorf fólks til mál-
efna Palestínumanna breyst mjög
mikið. Hann þekkti allar spuming-
arnar og hafði við þeim dáhtið frasa-
leg og stöðluð svör.
Hann sagði þó eitt sem ég áttaði
mig ekki á þá, og reyndist merkilegt,
að það liði ekki á löngu uns tíma-
mótafréttir bæmst af Paiestínumál-
inu.
Hann sagði að hann hefði verið í
sambandi við „athyglisverða" stjóm-
málamenn og hann bindi vonir við að
ýmislegt stórbrotið kæmi út úr því.
Þar sem ég hafði heyrt svo ótalmörg
viðtöl við Arafat áður, þar sem hann
hafði gefið svipaðar yfirlýsingar, gerði
ég ekki mikið úr þessu. Seinna kom á
daginn að það vom þegar hafiiar
undirbúnings- og könnunarviðræður
með milhgöngu Norðmanna sem
leiddi tíl samningagerðar við ísraela.
En þessa túm'sku nótt þar sem hann
sat við skrifborðið sitt með mynd af
sjálfum sér á veggnum fyrir aftan mig,
lá við að ég vorkenndi honum og þótti
rétt að ljúka viðtalinu hið bráðasta
svo hann kæmist í bóhð.
Hitti Arafat fyrst í Jemen
Ég hafði hitt Arafat sex árum áður.
Það var í Sanaa í Jemen. Þá var Arafat
enn „hryðjuverkamaður" í heims-
pressunni og enginn viðurkenndi rétt
hans til eins né neins. Samt hafði
hann fengið að ávarpa þing Samein-
uðu þjóðanna allmörgum árum áður
og bar byssu við belti og ólífurgrein í
hendi.
Þá smddu Jemenar nokkuð vel við
bakið á PLO og leyfðu þeim að hafa
þjáhunarbúðir fyrir andspyrnumenn
á nokkrum stöðum í Jemen. Stjómin í
landinu afhenti honum einnig hús til
umráða og hann gerði sér tíðförult til
Jemen á þessum tímum.
Sá fundur var nokkuð sögulegur
því ég hafði ætíað mér að fá leyfi tíl að
fara í þessar þjálfunarbúðir og sjá
hvað þar færi fram. Þeirra erinda ætl-
aði ég að leita á fund sendiherra Pal-
estínumanna í Sanaa. Hann var þá
ekki við og einhver missti út úr sér að
líklega væri hann upptekinn því Jasir
Arafat hefði komið th landsins um
morguninn. Þá fór ég að sperra eyrun,
væri ekki þjóðráð að reyna að hitta
Arafat? Og kannski rétt að taka fram
að á þeim árum var langtum erfiðara
að ná samtah við hann en síðar varð.
Tedrykkja með vörðum og
hermönnum
Ég fékk bhstjóra th að keyra að
enda þeirrar göm sem hús Arafats
stóð við. Eftir mikið þref og þras og
óheyrhega mikla og vinsamlega te-
dryldcju með vörðum og hermönnum
var mér hleypt inn í húsið. Þar beið ég
nokkra klukkutíma og drakk meira te
og lægra settir starfsmenn reyndu að
fá mig ofan af þessu: Arafat væri sof-
andi og svo biðu hans fundir fram eft-
ir öhum degi. Ég sagðist ætía að bíða.
Loks kom sendiherrann í eigin per-
sónu og samræður okkar voru eigin-
lega ahar í kross. Loks gafst hann upp
og sagði að Arafat ætíaði að hitta mig
á aðalskrifstofunni.
Það hafði verið leitað á mér th að
tryggja að ég væri ekki komin th að
skjóta Arafat og myndavélin mín var
prófuð. Þetta var endurtekið nokkr-
um sinnum og svo var mér vísað inn á
skrifstofúna og þar var borið í mig
meira te.
Svo sviptí Arafat sér inn, klæddur
kakifötum og með derhúfu, bar byss-
una við beltið og byrjaði á að spyrja
mig hvemig ég hefði vitað að hann
væri kominn th landsins. Ég var kom-
in í dáh'tið gálgahúmorsskap eftir aht
standið að ég sagðist hafa frétt það
hjá Mossad, leyniþjónustu ísraels.
Arafat skemmti sér vel yfir orðum
mínum og við hófum viðtahð.
Virtist vita heilmikið um ísland
Hann talaði lágt og notaði hend-
umar mikið og mér fannst hann ekki
jafii ófrýnhegur og á myndum. Hann
hafði falleg augu en ég fann hvorki þá
né síðar þá útgeislun sem margir hafa
talað um og hlýtur eiginlega að hafa
verið einhvers staðar þegar haft er í
huga hversu ótrúlega miklu þessi lág-
vaxni, skeggjaði náungi féldc áorkað
einkum á sínum yngri árum.
„Þú ert af íslandi, þar em eldfjöh.
Þið þekkið kraftinn í þeim. Ég segi
stundum að ég sé eins og eldfjah... og
þegar ég get fengið þjóð mína th að
gjósa fyrir alvöru mega menn fara að
vara sig,“ sagði hann bh'ðlega. Hann
hafði aldrei hitt íslending fyrr en virt-
ist vita heilmikið um ísland og spurði
hver væri hugur íslendinga th mál-
staðar Palestínumanna.
„Raddir smáþjóða skipta máh á al-
þjóðavettvangi," sagði hann. „Hjá
Sameinuðu þjóðunum em allir jafnir.
Gleymið okkur ekki. Gleymið ekki
Palestínu."
Hvernig
dæmir sag- i \
an Arafat? \
Það er erfitt að '
spá fyrir um hvem- V
ig sagan mun meta
Jasir Arafat. Líklega
mun þó bera hæst
að hann gaf Pal-
estínumönnum !
hugsjón og þá
þjóðarvitund
sem svo sárlega '
skorti. Hann hefur í
áratugi verið tákn
mynd Palestínu-
manna og baráttu
þeirra gegn ísrael.
Hans mun einnig
verða minnst fyrir
merkhega kúvend-
ingu þegar hann
ákvað að setjast að
samningaborði við
ísraela, fékk Friðar-
verðlaun Nóbels og var
kjörinn forseti Palestínu-
ríkis.
Fáir menn hafa verið
jafrí hataðir og fyrirhmir
Vesturlöndum og Arafat. Hann
greip að sönnu th miskunnarl
ausra aðgerða á sínum yngri ámm
og sveifst einskis th að ná markmiði
sínu: að frelsa Palestínu. Hann og
hðsmenn hans innan ýmissa sam-
taka Palestínumanna stóðu fyrir
hryðjuverkum á blásaklausum
mönnum, flugvélaránum og öðm
þess háttar og Arafat réttíætti aht
með því benda á að heimurinn hefði
rænt Palestínumenn landi sínu og
þeir hefðu fuhan rétt th að heyja ffels-
isstríð.
Hann lenti ekki bara upp á kant
við útíenda stjórnmálamenn heldur
gekk honum afleitíega að lynda við
arabíska þjóðhöfðingja. Hussein Jór-
Jóhanna Kristjónsdóttir og Arafat „Þú ert aflslandi, þar eru eldfjöll. Þið þekkið kraftinn í
þeim. Ég segi stundum að ég sé eins og eldfjall."
damukongur taldi Arafat og hans
menn vera í þann veginn að gera
byltingu í Jórdaníu í lok sjöunda ára-
tugarins og rak þá úr landi. Þá fóm
Arafat og menn hans th Líbanon og
tókst að koma þar nokkuð vel undir
sig fótunum og sehdust th meiri
valda en Líbönum þóttí viðunandi. f
borgarastyijöldinni í Líbanon sem
stóð 1975-1990 var Arafat og hðs-
mönnum hans svo vísað úr landi og
bjuggu þá um sig í Túnis.
Meira raunsæi í stefnunni
Með árunum gætti meira raunsæ-
is í stefnu Arafats og eftir 1990 er
óhætt að segja að mikh stefnubreyt-
ing hafi orðið í vinnubrögðum hans.
Hann varð samvinnufúsari og sveigj-
anlegri og áttaði sig á því að ísrael
væri komið th að vera, vegna þess
stuðnings sem það naut hjá Banda-
ríkjamönnum. Hann ákvað að sætta
sig við það og reyna að semja um
landssvæði sem Palestínumenn gæm
kahað sitt land. Með velvhja margra,
ekki síst Norðmanna, samvinnufiis-
um Rabin, forsætisráðherra ísraels
og atbeina Chntons Bandaríkjafor-
seta tókst að koma Palestínuríki á
laggirnar og Arafat var kosinn forsetí
þess.
Hann hafði áformað að hafa
bækistöðvar sínar í Jerúsalem, en
fékk því ekki framgengt. Þá ákvað
hann að setjast að í Jerikó, þeirri
fornffægu borg og það mál var kom-
ið svo langt að hús hafði verið keypt
handa forsetanum.
Framhaldá
næstuopnu
„Raddir smáþjóða
skipta máli á alþjóða-
vettvangi," sagði hann.
„Hjá Sameinuðu þjóð-
L unum eru allirjafn-
B ir. Gleymið okkur a
ekki. Gleymið I
m ekki Palest-
nu.
Foringinn Öllum bersaman
um að dagar hans sem leiðtoga
Palestínuaraba séu taldir,þótt
öndin blakti enn I brjóstinu.