Dagblaðið Vísir - DV - 06.11.2004, Qupperneq 21

DV Helgarblað
LAUGARDACUR 6. NÓVEMBER 2004 21

Fores
Enn í dag vilja sumir helst trúa því að bein „litlu
frúarinnar" sem fundust íhelli á eyjunni Flores
séu einhvers konar gabb eða fölsun. Því beina-
fundurinn umbyltir öllum kenningum um upp-
runa mannsins. Sérfræðingar í sögu mannkynsins
viðurkenna sjálfir að þeir „séu í vondum málum".
Engan grunaði að fyrir svo skömmum tíma hefði
verið uppi önnur manntegund en homo sapiens,
hvað þá svo dvergvaxin manntegund.
Algerlega ráðþrota
segir Haraldur Ólafsson mannfræðingur um viðhorf
vísindamanna til Flores-konunnar
„lá, það er ekki hægt að segja annað en
menn séu nánast alveg ráðþrota," segir
Haraldur Ólafsson mannfræðingur um nið-
urstöður frumrannsókna á Flores-frúnni.
„Fornleifafræðingarnir sjálfir vita ekki
hvaðan á þá stendur veðrið, hvað þá við
hinir sem treystum á sérfræði þeirra. Ég hef
að undanförnu verið að vinna að bökar-
korni þar sem meðal annars er komið inn á
uppruna mannkynsins og nú verð ég að
gjöra svo vel að setjast niður og hugsa þessi
mál svolítið upp á nýtt. Og reyna svo að
drífa í útgáfu bókarinnar áður en eitthvað
fleira nýtt kemur í ljós!
Risaheili er ekki nauðsynlegur
Höfuðið er undir 400 rúmsentímetrum
sem er mjög lítið. Það er heldur minna en
meðalstærðin á höfði Suðurapans - forföð-
ur mannkynsins sem talinn hefur verið
mjög frumstæður. Og heih Flores-konunn-
ar hefur verið minni en heili venjulegs
simpansa. Hingað til hefur verið talið að
svona í grófum dráttum fari heilastærð og
hæfni saman en verkfærin sem fundist hafa
hjá Flores-fólkinu eru mjög fullkomin. Það
eru mjög vel gerð steinaldarverkfæri. Sam-
kvæmt því virðist ekki þurfa neinn risaheila
til að búa til fína hluti. Við vitum ennþá lít-
ið sem ekkert um vitsmunalíf Fiores-fólks-
ins en verkfærin gefa óneitanlega til kynna
að þessi dvergþjóð hafi verið á háu menn-
ingarstigi. Og stórmerkilegt að það skuli
hafa þróast frá frummanni af allt annarri
grein en við - homo sapiens.
Allt annað fyrirbæri en pygmíarnir í
Afríku
Það gæti gefið til kynna að það hafi alls
ekki verið óhjákvæmilegt að homo sapiens
yrði að lokum eina manntegundin sem
héldi velli. Flores-fólkið var samtíma
nútímamanninum í tugþúsundir ára og
líklega höfðu þessar tvær manntegundir
einhver samskipti sín á milli, hvernig sem
þau hafa nú verið.
Það er kannski rétt að taka fram að þetta
Flores-fólk er allt annað fyrirbæri en ýmsar
lágvaxnar þjóðir sem við þekkjum, eins og
til dæmis pygmíarnir í Afríku. Þeir eru nú í
fyrsta lagi meira en 40 sentímetrum hærri
en Flores-fólkið en þeir eru líka ósköp
venjulegir homo sapiens þótt aðstæður á
því svæði þar sem þeir búa hafi gert að
verkum að það var hentugra fyrir þá að vera
minni en stærri. Svipaö og hjá Flores-fólk-
inu þótt það hafi minnkað ennþá meira. En
þótt pygmíarnir séu lágir í loftinu þá er
heilastærð þeirra alveg eðlileg."
Algerlega nýtt og mjög spennandi
Haraldur leggur áherslu á að enn sé of
snemmt að draga of miklar ályktanir af
rannsóknunum á Flores.
„En þetta er algerlega nýtt og mjög
spennandi og nú stendur fyrir dyrum að
kanna þetta svæði svo rækilega sem kostur
er. Því það gæti breytt hugmyndum manna
um þróun mannsins mjög verulega. Og
sýnt fram á að til hafi verið hliðartegundir
við homo sapiens sem hafi þróast á svipað-
an hátt en samt töluvert ólíkar að lfkams-
byggingu, heilastærð og kannski hæfni. Og
gætu hafa haldið velli nánast fram á þenn-
mannöpum
til æ háþró-
aðri frum-
manna. Chris
Stringer, for-
stöðumaður
National Museum
f London, hefur
verið einna áhrifa-
mestur þeirra
sem halda fram
þessari kenn-
ingu um hið
eina upphaf
hins viti borna
manns en
hann viður-
kennir nú
fús-
Ef mannkynið var ekki eitt
á jörðinni og tilviljun
kannski ráðið því frekar en
nokkuð annað að ekki
þróuðust hér tvær eða
jafnvel fleiri manntegund-
ir. Hvað verður þá um
hugmyndina um hið guðs
útvalda mannkyn?
lega að hann sé í heldur vondum
málum! Hann segir sjálfur að hann sé
algerlega þrumu lostinn og verði að
skoða málið alveg upp á nýtt. Hann kveðst
bara bíða spenntur eftir að fá meira
efni upp í hendurnar og þá senni-
lega til að afsanna sfnar eigin
kenningar!
Það er alla vega ljóst að
það eru spennandi tímar í
vændum fyrir þá sem láta
sig varða uppruna mann-
kynsins."
um
an dag. Og hvaða ályktanir ber þá að draga
af þvf, til dæmis bara í trúmálum? Ef mann-
kynið var ekki eitt á jörðinni og tilviljun
kannski ráðið því frekar en nokkuð annað
að ekki þróuðust hér tvær eða jafnvel fleiri
manntegundir. Hvað
verður þá um hug-
myndina um hið
guðs útvalda
mannkyn?
Sérfræð-
ingar í
vondum
málum
Annars hefur
verið deilt
þróunarsögu
mannsins í hálfa
öld og jafnvel
lengur þótt al-
menningur hafí
líklega þá hug-
mynd að þróun-
in hafi verið til-
tölulega einföld
fráfrumstæðum
I
DV-MYND STEFAN, TEIKNING INGIJENSSON