Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1941, Page 66

að hann varð að sleppa völdum. Kom þá ný stjórn i
Danmörku, sem studdist við frjálslynda bændur og
verkamenn. Vildi hún unna íslendingum betra hlut-
skiptis. Þá var starfandi við háskólann í Kaupmanna-
höfn íslenzkur kennari í norrænum fræðum, dr.
Valtýr Guðmundsson. Hann var þá orðinn alþingis-
maður fyrir nokkrum árum. Hann kom með þá ný-
ung í stjórnmálum landsins, að íslendingar ættu að *
fara samningaleið að Dönum og heimta rétt sinn
þannig smátt og smátt, i stað þess að biðja um mikið
og fá ekkert. Urðu um aldamótin harðar deilur um
stefnu dr. Valtýs og margir, sem andmæltu henni.
Þó fór svo um siðir, að stefna hans sigraði. Danir
létu undan siga og samþykktu að flytja stjórn ís-
lenzkra mála frá Kaupmannahöfn til Reykjavíkur, og
að íslendingur, búsettur á íslandi og valinn af Al-
þingi, skyldi fara með framkvæmdarstjórnina. Þessi
hreyting fór fram í ársbyrjun 1904. Magnús Stephen-
sen hafði haft embættisbústað sinn og þær skrifstof-
ur, er hann þurfti með, i því húsi, sem nú er kallað ‘
Stjórnarráð. Bak við húsið var Arnarhólstúnið, sem
þá var mjög viðlent, og hafði landshöfðingi af því
nægan heyfeng handa kúm sínum og hestum. Nú
hefir mest af þessu túni verið tekið undir hús og
götur, en sjálft landshöfðingjahúsið var ekki of stórt
fyrir skrifstofur landshöfðingja 1904. En nú er það
fyrir löngu orðið of litið, Arnarhvoli var bætt við
fyrir rikisskrifstofur, en það nægir ekki, svo að
margar þeirra eru þar að auki dreifðar út um bæinn.
Mikið kapp var um það, hver skyldi verða hinn
fyrsti islenzki ráðherra, og var aðallega um tvo menn
að gera: dr. Valtý Guðmundsson og Hannes Haf-
stein. Voru þeir báðir starfshæfir og þjóðnýtir
menn. Flokkur Hannesar Hafsteins varð hlutskarpari.
Tók hann við forustu stjórnmálanna og stýrði land-
inu með rausn og skörungsskap í fimm ár, frá 1904
—1909.
(64)