Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1948, Qupperneq 94

því að kynnast henni í einliverri mynd og allir þekktu
þeir til hlitar rómversku leikritin, einkanlega eftir
Terentius, en leikrit hans voru höfð við latínunámið í
skólunum á Hólum og i Skálholti. Verður því vart
neitað, að viðkynning skólapilta við rómversku leilt-
ritin hafi einmitt ýtt undir þá, að hafa leika um hönd á
tyllidögum sinum, Herranóttunum sem svo voru kall-
aðar. Fyrsta íslenzka leikritið, „Gestur og garðbúi“,
eftir síra Einar Hálfdánarson, getur vel verið ritað í
samtalsformi fyrir áhrif frá latnesku samtölunum, og
ef til vill „Sperðill‘“ að einhverju leyti einnig. Sjálft
Herranæturhaldið fór fram á mjög leikrænan hátt með
skrúðgöngu, konungskjöri, biskupsræðu og söng, og
öldungis víst er það, að leiksvið var í Skálholti síðustu
ár skólans þar. Til er teikning*) eftir Brynjólf Gíslason,
þá skólapilt, en siðar prófast i Eydölum, frá haustinu
1779, og sýnir hún húsaskipan í Skálholti. Þar er á
milli Reflaskemmu og Stórabúrs upphækkun, sem
verður í sundinu milli húsanna, og er auðkend á teikn-
ingunni: Theatrum eðr Sjónarpláts. Ræður af líkum,
að þarna hafi Skarparotsræða og aðrir leikar verið
fluttir, þegar Herranótt var í skólanum. Þegar skólinn
var fluttur til Reykjavíkur, er þess beinlínis getið, að
piltar sýndu sjónleika á þessum tyllidögum sínum, og
komu þeir að sögn í stað Skraparotsræðunnar, sem
„þótti ekki eiga við“ í margmenninu. Sveinn Pálsson
getur um sjónleik, sem sýndur var á Herranóttu 17.
október 1791 i Hólavallarskóla, og hefur það að öllum
líkindum verið „Brandur“ eftir Geir Vidalin. Leikrit
Sigurðar Péturssonar, „Slaður og trúgirni" (Hrólfur)
og „Narfi“, voru bæði sýnd á Herranóttum í skólan-
um, hið fyrra 5. desember 1796, en hið siðara 29. janú-
ar 1799.
Nokkuð jafnsnemma og islenzku leikritin voru sýnd
*) Sjá mynd nr. 63 í Myndir úr menningarsögu íslands á
liðnum öldum. Rvík 1929.
(92)