Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1970, Page 39
1 rúmlest (brúttórúmlest) = 100 rúmfet = 2,83 m3. Við útreikninga á
rúmtaki skipa í rúmlestum eru viss rými undanskilin.
1 gallon (U.S.) = 231 rúmþumlungar = 3,79 dm3 (lítrar).
1 gallon (Br.) = 277,42 rúmþumlungar = 4,55 dm3 (lítrar).
1 quart (U.S.) = 1/4 gallon (U.S.) = 0,946 dm3 (lítrar).
1 quart (Br.) = 1/4 gallon (Br.) = 1,14 dm3 (lítrar).
> pint (U.S.) = 1/2 quart (U.S.) = 0,473 dm3 (lítrar).
> pint (Br.) = 1/2 quart (Br.) = 0,568 dm3 (lítrar).
1 vökvaúnsa (fl oz, U.S.) = 1/16 pint (U.S.) = 29,6 cm3 (ml).
1 vökvaúnsa (fl oz, Br.) = 1/20 pint (Br.) = 28,4 cm3 (ml).
1 mólrúmmál lofttegundar við staðalaðstæður = 22,42 dm3.
Massi.
1 kílógramm (kg) = massi tiltekins sívalnings (úr platínu-iridín blöndu),
sem geymdur er í Sévres í Frakklandi. í gildi síðan 1889.
1 pund (ísl.) = um 1/2 kg.
1 pund (lb, Br. og U.S.) = 0,45359237 kg.
1 mörk = um 1/4 kg.
* t°nn (metrakerfistonn) = 1000 kg.
> tonn (U.S., „short ton“) = 2000 Ib = 907 kg.
> tonn (Br., „long ton“) = 2240 lb = 1 016 kg.
> smálest = 1 tonn = um 1 000 kg. Þegar talað er um smálestir í sam-
bandi við stærð skipa, er venjulega átt við rúmlestir.
' hundredweight (cwt) = 112 lb = 50,8 kg.
> stone (Br.) = 14 lb = 6,35 kg.
> únsa (oz, Br. og U.S.) = 1/16 lb = 28,35 g.
> karat (í gimsteinum, alþjóðlegt) = 0,2 g. Um gullmálm er orðið hins
vegar notað til að lýsa hreinleika blöndunnar: 24 karata gullmálm-
ur er hreint gull; í 12 karata gullmálmi er helmingur massans gull,
o.s.frv.
Kyrrstöðumassi róteindar (prótónu) = 1,67-10~27 kg.
Kyrrstöðumassi nifteindar (nevtrónu) = 1,67-10-27 kg.
Kyrrstöðumassi rafeindar = 9,11-10-31 kg.
Eðlismassi.
> kilógramm í rúmmetra (kg/m3) = eðlismassi hlutar sem hefur massann
1 kg í hverjum rúmmetra.
Eðlismassi vatns við 4°C = 1 000 kg/m3.
Eðlismassi lofts við 0°C og staðalloftþrýsting = 1,293 kg/m3.
Eðlisþyngd.
Föst eining er ekki til fyrir eðlisþyngd. Með eðlisþyngd hlutar er hér
átt við hlutfallið milli þyngdar hlutarins og þyngdar viðmiðunarhlutar af
sömu stærð (sama rúmtaki). Þegar um fasta hluti eða fljótandi er að
ræða, er algengast að viðmiðunarefnið sé vatn, en eðlisþyngd loftteg-
unda er oftast miðuð við andrúmsloft. Hlutur með eðlismassann 1 600
kg/m3 myndi hafa eðlisþyngdina 1,6 miðað við vatn.
Hornamál.
> radian (rd eða rad) = hornið sem bogi hrings spannar, séð frá miðju
hringsins, þegar boginn er jafnlangur hringgeislanum. Einnig nefnt
bogamœlieining.
(37)