Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1970, Page 47

TlMASKIPTING JARÐARINNAR
Myndin á bls. 44 sýnir hve mörgum stundum þarf að bæta við (+)
eða draga frá (—) íslenzkum tima til að fmna hvað klukkan er að staðal-
hma annars staðar á jörðinni.
Við jaðra kortsins efst og neðst eru reitir, sem afmarka svonefnd
ttmabelti, sem liggja beint frá norðri til suðurs milli heimskauta. Þessi
einfalda og reglulega beltaskipting gildir á úthöfum og í lofti við sigl-
'ngar og flug. A landi eru hins vegar víða frávik frá beltatímanum, eftir
Því sem hagkvæmast hefur þótt í hverju ríki. Þannig eru t.d. ísland,
Bretland, Spánn, Frakkland og öll Sovétríkin 1 klst. á undan beltatíma.
Nokkur lönd fylgja tíma sem ekki víkur heilum stundafjölda frá
lslenzkum tíma. Þetta er sýnt á kortinu með tölum, sem takna frá-
vikið í mínútum frá viðkomandi stundafjölda. Dæmi um þetta er Ind-
land, þar sem klukkan er 5 stundum og 30 mínútum á undan íslenzkum
tíma, og Labrador, þar sem klukkan er 3 stundum og 30 mínútum á
eftir íslenzkum tíma.
Á kortinu liggur óregluleg lína frá norðri til suðurs yfir Kyrrahaf.
Lína þessi nefnist dagalína og gegnir því hlutverki að aðgreina þau
svæði, sem lengst eru komin í tíma, frá hinum, sem skemmst eru komin.
Dagalínan var staðsett með alþjóðasamþykkt, og tvískiptir hún einu
tímabeltanna. Staðaltíminn vestan línunnar er réttum sólarhring á
úndan staðaltímanum austan við, og verður því að breyta um dagsetn-
ingu, þegar farið er yfir linuna.
Á það skal bent, að austasti hluti Síberíu (s_vo og Tongaeyjar, sem
ekki sjást á kortinu) er 13 stundum á undan Islandi í tíma. Ibúarnir
þar geta því ritað nýja dagsetningu fyrstir jarðarbúa. Þegar klukkan á
Islandi er 11 30 að morgni 31. desember, er klukkan austast í Síberíu
0 30 hinn 1. janúar. í Alaska, hinum megin við Beringssundið, er klukk-
an þá líka 0 30, en dagsetningin 31. desember.
í nokkrum löndum tíðkast sá siður að flýta klukkunni um eina
klukkustund frá staðaltíma á sumrin (“sumartími“). Þessi lönd eru:
Albanía, Argentína, Bahamaeyjar, Bandaríkin (nema Indíana, Ken-
tucky og Hawaii), Brazilía, Egyptaland, Ítalía, Kanada, Kúba, Marokkó
og Tyrkland. Reglur um „vetrartíma", þ.e. seinkun klukkunnar að
vetri til, gilda í Brezka Hondúras og Dóminíkanska lýðveldinu.
TÍMAMERKI
Sérstakar útvarpsstöðvar víða um heim hafa það hlutverk að útvarpa
nákvæmum tímamerkjum á öllum tímum sólarhringsins. Hérlendis
heyrast þessar sendingar einna bezt á tíðninni 10 MHz (30 m bylgju-
lengd) eða 15 MHz (20 m bylgjulengd). Sendingarnar stjórnast yfir-
leitt af atómklukkum, sem eru stilltar þannig að þær víki aldrei meira en
tíunda hluta úr sekúndu frá heimstíma (miðtíma Greenwich, núgild-
andi staðaltíma á íslandi). Heimstíminn miðast við möndulsnúning
jarðarinnar og er ákvarðaður með stjörnuathugunum.
(45)