Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1970, Side 130

hreyfíngar í vökva. Og í þriðja lagi verður reikistjarnan að
snúast um möndul sinn til þess að vökvahreyfingarnar verði
skipulegar, og þar með segulsviðið. Jörðin uppfyllir þessi
skilyrði, því að talið er, að jarðkjarninn sé að miklu leyti úr
járni, að ytri hluti kjarnans sé fljótandi, og að möndulsnún-
ingurinn sé hæfilega hraður. Venusi svipar mjög til jarðar-
innar, bæði að stærð og eðlisþyngd, en segulsviðið vantar.
Þetta kemur heim við það, sem nýlegar ratsjárathuganir hafa
sýnt, að möndulsnúningur Venusar er afar hægur: hún er 8
mánuði að snúast einn snúning um sjálfa sig. Mars hefur hins
vegar álíka hraðan möndulsnúning og jörðin. Það, að Mars
hefur ekki segulsvið, bendir því til þess, að hann hafi ekki
bráðinn járnkjarna eins og jörðin, líklega vegna þess, að hann
er miklu minni og eðlisléttari. Þannig getur mæling á segul-
sviði hnattar með geimflaug, sem fer framhjá hnettinum í mörg
þúsund kílómetra fjarlægð, gefið vísbendingu um innri gerð
hnattarins.
Ég hef nú drepið á tvo þætti geimvísindanna, sem setið hafa
í fyrirrúmi til þessa, annars vegar könnun jarðarinnar sem
reikistjörnu, og hins vegar könnun annarra hnatta sólkerfis-
ins. Er þá komið að þriðja þættinum, könnun stjörnugeimsins
í víðari merkingu. Sá þáttur er á byrjunarstigi, eins og bezt
sést á því, að fyrsta starfhæfa stjörnurannsóknatunglið fór á
braut um jörðu í desember síðastliðnum. Þetta tungl er búið
11 mismunandi sjónaukum, og er myndum frá þeim sjónvarp-
að til jarðar.
Nú kynni einhver að spyrja, hvers vegna menn vilji kosta
svo miklu til að koma sjónaukum fyrir í gervitungli. Slíkt
fyrirtæki er á að gizka þúsund sinnum dýrara en smíði og upp-
setning sams konar sjónauka á jörðu niðri. En þarna er líka
til nokkurs að vinna. Öldum saman hafa stjömufræðingar
orðið að sætta sig við það að sjá grilla í alheiminn gegnum
mistur og tíbrá andrúmsloftsins. Með mikilli fyrirhöfn hafa
sjónaukar verið reistir á háum og afskekktum fjallatindum,
(128)