Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1970, Page 151
þeirri hlið. Ljóst var, að hemlunin í sjónum hlaut að fara
æðimikið eftir lögun úthafanna og stærð. En þar sem lögun
hafa og landa tók sífelldum og miklum breytingum allt í gegn-
um jarðsöguna, og þekkingin alls ónóg til að lýsa nógu ná-
kvæmlega aðstæðunum á hverjum tíma, virtist vonlaust að
ætla sér að reikna hemlunina yfir hin löngu tímaskeið jarð-
sögunnar.
Þannig stóðu málin þegar lægri lífverur komu mönnum til
hjálpar, ef svo má að orði komast. Hér var um að ræða ýmsar
tegundir sjávarskelja, sem nærast á vissum tímum sólarhrings-
ins, sjálfsagt vegna birtunnar. Á hverjum sólarhring bæta þær
örþunnu kalklagi innan á skel sína, og í brotsári minnir hún
þá á árhringi í tré. Talningar í skeljum sem eru um 350 milljón
ára gamlar (frá Devontíma), leiddu nú fyrir nokkrum árum
forndýrafræðing einn (2) að þeirri niðurstöðu, að þá hefðu
verið 400 dagar í árinu. Þar sem árið sjálft getur ekki hafa
breytzt, benti þetta til þess að sólarhringarnir hefðu verið
styttri en nú, eða um 21,9 klst. Um svipað leyti komst annar
maður að skyldri niðurstöðu. Hann notaði grunnsjávar-
skeljar, sem ætla mátti að væru háðar stórstreymi og smá-
streymi, og komst að þeirri niðurstöðu, að ekki væri aðeins
um dagahvörf að ræða, heldur og mánaðahvörf, og þannig
mætti telja dagafjöldann í mánuði hverjum á ýmsum tímum
jarðsögunnar.
Mánaðarlengdin er nú 29,53 dagar að meðaltali, en á
Kambríumtíma fyrir um 500 milljón árum hefur hún sam-
kvæmt talningum (3) verið 31,5 þáverandi dagar, en það eru
27,8 núverandi dagar. Sólarhringurinn var þá 21,2 stundir
talið eftir nútíma klukkum. Bæði mánuður og sólarhringur
voru sem sé styttri, en sambandið milli þeirra fylgir föstu lög-
máli þegar innbyrðis flóðkraftar milli tungls og jarðar eru
einir að verki. Því er nóg að vita fjölda daga í mánuði á fyrri
timum, til þess að geta reiknað út hve dagarnir og mánuðirnir
yoru langir miðað við nútímaeiningar. Þessum tvenns konar
(149)